نوريگا- پناما ڪينال
”ته 1984ع ۾ نوريگا ڪيوبا ويو جتي هن ڪاسترو سان ملاقات ڪئي... ۽ ڪاسترو موجب حڪومت آمريڪا، نوريگا ۽ ڪولمبيا جي منشيات فروشن جي وچ ۾ ٺاهه ڪرايو ته جيڪي منشيات جا ڪارخانا نوريگا بند ڪرايا آهن. انهن کي تحفظ ڏي....“
واهه ڙي!! رياست هائي متحده آمريڪا!! ڇهن سالن کان پوءِ اهو الزام آندو اٿو. جڏهن ڊسمبر 1989ع آئي آهي. ڇو؟ ڪٿي آهي دنيا جي طاقتور ترين حڪومت جي سي آءِ اي! جاسوسي نظام! عدالتي نظام! ڇا پناما آمريڪا جي هڪ رياست آهي. اڄ اوهان کي خبر پئي آهي ته نوريگا جو ڏوهه هو ته 1984ع ۾ ڪيوبا وڃي ڪاسترو سان مليو. پر ترسو....! اڃا ڪٿي!
ٻيو الزام ته؛ 1984ع ۾ نوريگا، ڪولمبيا جي منشيات فروشن کي، جڏهن اتي سختي وڌي وئي پناما ڪم ڪرڻ جي اجازت ڏني. وري 1984ع.... ۽ ته ڪولمبيا ۾ جڏهن منشيات فروشن تي سختي ٿي ۽ سندن ڪارخانا بند ٿيا... واه سائين واهه! ماڻهن جو حافظو ڪمزور ضرور آهي ۽ مطالعو ڪرڻ لاءِ وقت گهٽ آهي. ۽ جي آهي ته به ذرائع ابلاغ عام ايئن ته عام ماڻهو جو ذهن تي بمباري ڪن ٿا. جو هو ڪوڙ کي به سچ سمجهي ٿو. هٽلر ۽ سندس ذهين ساٿاري گوئرنگ اڄ به جيئرا آهن ۽ هر دور ۾ جيئرا رهندا. ذرائع ابلاغ عام عالمي سطح تي توڙي ملڪي سطح تي ايئن ته واسطيدار ڌرين جي قبضي ۾ هوندا آهن جو سچ کي ڪوڙ ۽ ڪوڙ کي سچي ثابت ڪرڻ سندن لاءِ مشڪل نه هوندو آهي ۽ جنرل نوريگا تي ٻيا الزام، جن سڀن جو تت اهو ته نوريگا ڪولمبيا جي منشيات فروشن کي سهوليتون ڏنيون..... ته هن پنهنجي ذاتي جهاز کي آمريڪا مان ڪاري ڌنڌي جي پئسي کي اسمگل ڪرڻ لاءِ استعمال ڪيو.
هاڻي! اڄ جي دور ۾ به ٻوريون ڀري پئسن جو جهازن تي لڏيون!! ميان هي زمانو صرف بئنڪين جي ڪاغذي نقل و حرڪت ۽ خفيه اڪائونٽن جو زمانو آهي..... اهو جهاز وارو ڪوڙ ڪير مڃيندو.
۽ مزي جي ڳالهه ته اها فهرست الزامات نوريگا جي 1981ع کان وٺي 1986ع جي ڪردار تي ٻڌائي وڃي ٿي، جنهن لاءِ پاناما جو سابق مرد آهن نوريگا ۽ هن وقت جو آمريڪي جيل جو قيدي نمبر 41586 پندرهن مختلف الزامن ۾ 20 سال سزا قيد ۽ ڏهه لک ڊالرن جي ڏنڊ جو حقدار ٿي سگهي ٿو. ڪولمبيا جي منشيات فروشي 1981ع کان شروع ڪو نه ٿي آهي ۽ جي آهي ته اتي رياست هاءِ متحد آمريڪا فوج ڇو نه موڪلي؟
۽..... نوريگا تي فهرست الزامات 1981ع کان 1986ع تائين آهي. پوءِ 1985ع تائين نوريگا آمريڪا جي اک جو تارو ڇو رهيو؟ 1985ع ۾ نوريگا جڏهن آمريڪا ويو ته ڇو کيس سرڪاري مهمان جو اعزاز هيو، سي آءِ اي جي مهمان نوازي جو ڇٽ مٿس ڇو رکيو ويو هو.
نوريگا ڪير هو؟ يا آهي؟ نوريگا پنجاهه جي ڏهاڪي ۾ جڏهن ملٽري ايڪيڊمي ۾ هو ته تڏهن کان سي آءِ اي کي پنهنجي ايڪيڊمي جي ساٿين جي سرگرمين ۽ ڳالهين کان واقف ڪندو هو، ۽ فوج ۾ وڃڻ کان پوءِ آمريڪي سي آءِ اي کيس پنهنجي باقاعده جاسوسي نظام جو حصو بڻائي ٻه لک آمريڪي ڊالر سالانه ڏيندي هئي. صدر رچرڊ نڪسن کي ڄاڻ هئي ته نوريگا سي آءِ اي جو پگهادار به آهي ته منشيات فروشي ڪندڙن سان واسطو به آهي. جارج بش جڏهن سي آءِ اي جو ڊائريڪٽر هو تڏهن کان نه صرف نوريگا جي پشت پناهي ڪندو هيو پر کيس نوريگا جي سڀن حرڪتن جي چڱي ريت خبر هئي. پر جارج بش ٻڙڪ به ٻاهر نه ڪڍي ڇو..... ڇو ته نوريگا. جنهن کي خود آمريڪي حڪومت پناما جو سربراهه ٺاهيو.... سو حڪومت آمريڪا ۽ سي آءِ اي لاءِ هڪ نهايت ڪارآمد ۽ موثر پتو هو. سو جيسين نوريگا ڪارآمد هو سي آءِ اي ايجنٽ هو. پاناما جي عوام جي حقن جو سوداگر هو... تيسين آمريڪي حڪومت سندس ڪرتوتن تي پردو وڌو.... ۽ شامل رهي.
پوءِ! هاڻ ڇا ٿيو آهي.... ڪهڙي ڳالهه آهي. جنهن هڪدم حڪومت آمريڪا کي مجبور ڪري وڌو ته نوريگا کي بي نقاب ڪيو وڃي. نه صرف بي نقاب ڪيو وڃي پر اها پڪ ڪئي وڃي ته هو حڪومت آمريڪا جي قيدي جي طور رهي ۽ تمام ذرائع ابلاغ کيس نندين. ڪهڙو سبب آهي. جو هڪ آمريڪي صدر آزاد ملڪ ۾ سورهن هزار فوج چڙهائي ڪري وري بيان ڏي ته هو جيڪي ڪجهه ڪري ٿو سو پاناما جي عوام جي مفاد لاءِ ڪري رهيو آهي ۽ ڪندو رهندو. ۽ نوريگا کان پوءِ آمريڪا کي پاناما جو مفاد ايڏو عزيز ٿي ويو آهي جو آمريڪي بجيٽ ۾ اسرائيل، مصر، ترڪي، پاڪستان ۽ فلپائن لاءِ مخصوص ڪيل امداد نئين ترجيحات جي بنياد تي هاڻ نون ساٿارين جنهن ۾ پاناما سرفهرست آهي.... کي ڏني ويندي.
اچو سائين! اصل سبب تي.... پاناما ڪينال مان جهاز راني ۽ جهاز راني جا حقوق ۽ ملندڙ رائلٽي .... سون جي کاڻ.... هميشه کان آمريڪا سرڪار جي قبضي ۾ رهي آهي. پناما جي عوام جي مسلسل دٻاءُ بين الاقوامي قانون کان مجبور ٿي حڪومت آمريڪا قبول ڪيو ته جنوري کان پناما ڪينال مان جهاز راني جا حقوق ۽ رائلٽي حڪومت پناما جي هوندي ۽ اهڙو معاهدو به ٿيو. پر جيئن جيئن جنوري 1990ع ويجهي ايندي وئي تيئن تيئن حڪومت آمريڪا کي اڻ تڻ وڌندي وئي ته هي سون جي جهرڪي هٿن مان نڪري ويندي. تنهن ڪري نوريگا هڪدم ملعون ۽ معتوب ٿيو، نوريگا جهڙو آمر به عوام جي خواهشن مطابق ٿيل پاناما ڪينال معاهدي کي نه ٿي ختم ڪري سگهيو.
1983ع تائين ته جارج بُش بحيثيت نائب صدر نوريگا کي ڪيوبا جي ڪاسترو لاءِ بطور رابطو استعمال ڪندو رهيو. 1987ع تائين صدر ريگن جي انتظاميا نوريگا کي آمريڪي حڪومت جو مددگار ۽ ساٿي سڏيندا رهيا. جنوري 1990ع ويجهي ايندي وئي ۽ نوريگا خلاف محاذ ٺهندو ويو، ۽ هاڻ پناما جي حڪومت آمريڪا جي زير نگراني هلندي. مستقل آمريڪي نمائندا رهندا. آمريڪي فوج جي ڪجهه ته مستقل نمائندگي اڳ ۾ ئي رهندي هئي. پر هاڻ.... امداد.... فوجي سازو سامان ۽ ٽيڪنيڪي ماهرن جي بهاني ڪيوبا جي شهه رڳ تي آمريڪا جو قبضو!!
دنيا جي وڏي ۾ وڏي جمهوريت کي پنهنجا مفاد ڪيڏا نه عزيز آهن جو پنهنجن ٽيهارو سالن جي ساٿاري ۽ پگهاردار کي ڪيئن بڇڙو ڪري ڪڍيو اٿن! دير يا سوير هر غدار وطن، پگهاردار ۽ ڌارين کي پنهنجي ڌرتي وڪڻندڙ جو اهو حشر ٿيندو آهي. آقائن جا مفاد ڪجهه اهڙا هوندا آهن جو اڪثر هڪ وقت اهڙو ايندو آهي جو غلام جي افاديت ختم ٿي ويندي آهي.
۽ ٻي مزي جي ڳالهه جا هن سڄي سلسلي ۾ سامهون آئي آهي. اها هي ته حڪومت آمريڪا تي ڪنهن به آڱر ڪو نه کنئي ته هيڏو وقت ڇو خاموش هئا... پاناما جي جهاز راني جي رائلٽي جي سوني بدڪ ته شايد ڪنهن جي خيال ۾ به نه هجي.
واه ڙي! ذرائع ابلاغ عامه تي مڪمل اجاره اداري..... آزاد ذهن ته شايد صرف لفظ جي استعمال جي حد تائين ر هيو آهي. اخبار، ريڊيو ٽي وي تان مسلسل پروپيگنڊا ڪري ماڻهن کان سندن سوچڻ جي قوت ئي کسي ٿي وڃي....
(عوامي آواز، 17 جنوري 1990ع)