سائو سومر
ٽن ڏينهن کان پوءِ اکين نظارو ڪيو ته هڪ خبر مطابق: ”ايڊيشنل سيڪريٽري پلاننگ هر سومر تي صبح 9 کان 10 وڳي تائين عوام جي مسئلن کي فون نمبر 75127512 تي سنئون سڌو پاڻ ٻڌندو“ اڃا ڏينهن اڌ ئي مس گذريو ته خبر آئي:
”واٽر ۽ سيوريج بورڊ جي ايم ڊي جي هڪ اعلان مطابق ايم ڊي هر سومر تي صبح جو 9 وڳي کان 10 وڳي تائين فون نمبر..... تي عوام جون شڪايتون ٻڌندو.“ اڃا اها خبر پڙهي مس ڪئي سون ته: ”ڊائريڪٽر ايڪسائيز ڪراچي هر سومر تي صبح جو 9 وڳي کان 10 وڳي تائين فون نمبر....... تي عوام جون شڪايتون ۽ مسئلا ٻڌندو.“
وري مٿان ٻه ڏينهن به ڪو نه گذريا ته..... ته ايڪسائيز جو ٻيو ڊائريڪٽر سجاڳ ٿيو. وڃ! هي عبدالمجيد پٺاڻ ٿي گوءِ کنيو وڃي اسان کان!! سو سائين! ڊائريڪٽر ٽيڪسز به هر سومر تي فون نمبر 7721497 تي عوام جون شڪايتون ٻڌندو. ۽ انهيءَ ريت ڪيترن ئي سرڪاري ڪامورن اعلان جاري ڪيا. عوام ويچارو حيران پريشان. هر ڪنهن کي ايڏو ته خيال اچي ٿيو آهي اسان جي شڪايت ٻڌڻ جو.
چوٿين جولاءِ 1994ع ۽ پيپلزپارٽي جي پهرين منتخب حڪومت جو آمريت ۽ ڏاڍ ذريعي خاتمو – جولاءِ 5-1977ع سترهن سالن جو اڙانگو سفر-سفر جو منزل.... صبح 9 وڳي کان 10 وڳي تائين فون تي عوام جون شڪايتون ٻڌڻ.
ڊپٽي ڪمشنر ڏکڻ البته ڪرم فرمائي هڪ ترميم ڪئي آهي. پاڻ صاحب جليس جن هر سومر تي ساڍي ڏهين وڳي کان ساڍي يارهين وڳي تائين پنهنجي علائقي جي غريب عوام يعني ڪلفٽن، ڊفينس، زيب النساءِ روڊ، آءِ آءِ چندريگر روڊ جي واسين جا فون نمبر 7731676 ۽ 31603 تي مسئلا ۽ شڪايتون ٻڌڻ فرمائيندا.
الله خوش رکين! سائين ڪهڙيون شڪايتون ٻڌڻ پسند ڪندا. ڪور ڪمانڊر صاحب بهادر ۽ آءِ جي صاحب جي گهر سان ذري گهٽ لڳندي ديوار واري گهر ۾ رهندڙ ڪنور ادريس سنڌ جو اڳوڻو چيف سيڪريٽري اغوا ٿيو. آءِ جي صاحب جي گهر جي بلڪل سامهون سرڪاري فليٽ مان ڌاڙو لڳو، خير اهي ڳالهيون ته پيون هلن.
اصل ڳالهه ته جيڪا سومر جي حوالي سان ياد آئي سا هئي سمن سرڪار جي درگاهه شريف تي سائي سومر جو ٻانگي ڪڪڙ جو نذرانو. مون کي ڪڏهين سمجهه ۾ ڪو نه آيو ته هي سائو سومر ڇو؟ ۽ وري نذرانو صرف ڪڪڙ جو ڇو؟ سو به ٻانگو ڪڪڙ!! هاڻ سمجهه ۾ اچي ٿو ته ٻانگو ڪڪڙ ڇو ۽ سومر جو ڏينهن ڇو؟ قبله سمن سائين هڪ پهتل جلالي فقير هو. کيس خبر هئي ته هڪ ڏينهن ظل سبحاني سومر جو ڏينهن خاص مقرر ڪندا ۽ اسين سڀ ٻانگن ڪڪڙن وانگيان رڳو ”ڪڪڙون ڪو.... ڪڪڙون ڪو.....“ پيا ڪنداسون. اڳئين زماني ۾ ٻانگا ڪڪڙ ٻڌندا هئاسين ته صبح ڪاذب ويلي ٻانگون ڏيندا هئا ۽ موذن به ڪڪڙ جي ٻانگ ٻڌي اٿندو هو ۽ وهنجي سهنجي وضو ڪري اٿي وڃي مسجد ۾ ٻهاري ڏيئي پوءِ اصل ٻانگ ڏيندو هو. پر هاڻ اسين سڀ صبح 9 وڳي کان 10 وڳي صبح تائين ٻانگن ڪڪڙن وانگر پيا فونن تي ڪڪڙون ڪو..... ڪنداسين پر خبردار متان ڪنهن ائين چيو......
واڪا ڪرڻ وس مون.....
ففٿ ڪالمسٽ جو ٺپو لڳي ويندس. مون کي ته ائين محسوس ٿيو ڄڻ ڪنهن سربازار مون کي ٿڦ هڻي ڪڍي هجي يا مون کي وچ چونڪ ۾ اگهاڙو ڪيو هجيس. وزيراعليٰ جي اعلان تائين ته ٺيڪ آهي. هڪ صوبي جو وزيراعليٰ سو به سنڌ جهڙي مصيبت زده صوبي جو وزيراعليٰ عام شڪايتن لاءِ جي ٿورو وقت ڪڍي ٿو ته به سمجهڻ جي ڳالهه آهي. پر هر ٻيو سرڪاري ڪامورو ۽ اهلڪار به فون تي ڪلاڪ جو وقت سو به هفتي ۾ هڪ ڏينهن ڪڍي ۽ وري ان جي وڏي واڪي پڌرائي ڪري. انهيءَ کان مٿي سنڌ واسين ۽ عام ماڻهن جي ذهانت جي توهين نٿي ٿي سگهي. شايد تڏهن ئي ڪنهن چيو هو؛
”ديون (Giants) جو وقت لنگهي ويو. هاڻ ڄامڙن جو عهد آهي. اسين سڀ ڄامڙا آهيون.
مون به سائي سومر جي عهد کان پوءِ تمام عمراني معاهدا، روسو، هابس، والٽيئر، ارسطو، هيگل، مارڪس، ميڪاولي سڀ جي ڪتابي صورت ۾ منهنجي ننڍڙي گهر ۾ ڄارن ۽ اڏوهي جو کاڄ پئي ٿيا. سي سڀ ٻورين ۾ ڀري عربي سمونڊ جي حوالي ڪري ڇڏيا آهن. مون هاڻي عهد ڪيو آهي ته آئون بحث نه ڪندس. ڳالهائيندس ڪو نه. گستاخي ڪو نه ڪندس. سينو تاڻي ڪو نه هلندس. آئون سمن سرڪار تي سائي سومر جو نذرانو ٿيندڙ ٻانگو ڪڪڙ ٿي پنهنجا پساهه پورا ڪندس. مون ته پنهنجو نالو به مٽائي ڇڏيو آهي. هاڻ آئون پاڻ کي ڄامڙو سڏرائيندس. آئون ڄامڙو آهيان. ها ها آئون تمام پتڪڙو حقير، ۽ خسيس ڄامڙو آهيان. مون تي ناراض نه ٿيو. آئون ٽوڪ يا طنز ڪو نه ٿو ڪريان. خدارا! مون کان ناراض نه ٿيو. متان مون کي پيرن هيٺ چيڀاٽي ڇڏيو. آئون مڃان ٿو ته آئون ڄامڙو آهيان.
(عوامي آواز، 11 آگسٽ 1994ع)