نيلسن منڊيلا آزادٿي ويو...
ڏکڻ آفريڪا، جتي چند مهينا اڳي تائين ساحل سمنڊ يا ٻين تفريح گاهن تي سفيد چمڙي وارن ۽ ڪارن لاءِ الڳ الڳ تفريح گاهه هئي. جتي ٽيهن سالن کان ڪارن جي اجتماع تي پابندي هئي. جتي اڄ به قانون ۾ ڏکڻ آفريڪي جي تشريح يا ڪارو آهي يا گورو آهي. جتي گورن جي علائقي ۾ ڪارن جي داخلا تي بندش آهي. جتي ملڪ جي صرف 14 سيڪڙو آبادي جيڪا گورن تي مشتمل آهي تنهن لاءِ ملڪ جي 87 سيڪڙو زمين مخصوص ٿيل آهي. اتي نيلسن منڊيلا 1944ع م يوٿ ليگ ٺاهي. جنهن نسلي امتياز خلاف جدوجهد کي پنهنجو مقصد ٺاهيو. 1960ع ۾ جڏهن 69 ڪارن جو قتل ٿيو تڏهن منڊيلا آفريڪن نيشنل ڪانگريس جي زير زمين ملٽري تنظيم ٺاهي ۽ نسلي حڪومت جي خلاف مسلح جدوجهد جو آغاز ڪيو. نيٺ 1962ع ۾ منڊيلا پڪڙجي پيو ۽ جون 1964ع ۾ کيس سندس ستن ٻين ساٿين سوڌو حڪومت خلاف بغاوت ڪرڻ جي الزام ۾ عمر قيد جي سزا آئي. انهن ستاويهه سالن دوران منڊيلا کي ڪيئي دفعا سرڪار آزاديءَ جو پروانو ڏيڻ جي ڪوشش ڪئي پر مشروط،.... نيلسن منڊيلا جي سدائين هڪ ئي وائي هئي ته.... ”ڏکڻ آفريڪا جي گوري حڪومت کي اهو مڃڻو پوندو ته ”تيستائين امن قائم نه ٿو ٿي سگهي جيسين هو اڪثريت جي قانوني حق کي نه مڃيندي....“
منڊيلا ۽ آفريڪي نيشنل ڪانگريس سدائين انهيءَ لاءِ وڙهندي آئي ته هڪ شخص، هڪ ووٽ، بلا تشخيص رنگ ونسل، ۽ اڪثريت عوام جو آواز آهي. اڍائي ڪروڙ ڪارن جي ووٽ ڏيڻ واري کي غضب نٿو ڪري سگهجي. پر نسل پرست گوري ڏکڻ آفريڪي حڪومت سدائين انهي حق کي پامال ڪندي رهي آهي.
آخرڪار حڪومت اندروني خلفشار ۽ بين الاقوامي راءِ عامه کان مجبور ٿي ڪارن کي ڪي قدر سهوليتون ڏنيون ۽ نيلسن منڊيلا سان ڳالهيون ڪرڻ شروع ڪيون ٽن سالن جي مسلسل ڳالهه ٻولهه کان پوءِ جنهن دوران منڊيلا پنهنجي قيد کان ٻاهر نڪري ڳالهائڻ کان انڪاري رهيو.... نسلي حڪومت کي مجبور ٿي منڊيلا کي آزاد ڪرڻو پيو ته جيئن بين الاقوامي دٻاءَ ۽ اندروين خلفشار گهٽ ٿئي ۽ آفريڪي نيشنل ڪانگريس سان وڌيڪ ڳالهه ٻولهه ٿي سگهي. ڇا منڊيلا جي آزادي کان پوءِ ڏکڻ آفريڪي ڪارن جو اڪثريت جي حڪومت يا ٻي معنيٰ ۾ ڪارن جي حڪومت جو خواب پورو ٿيندو؟ جتي ڏکڻ آفريڪا جو سفيد فام اڪثريت جي حڪومت جي معنيٰ ڪارن جي حڪومت سمجهي ٿو ۽ انهي کي آخر دم تائين مزاحمت ڪرڻ جو ارادو رکي ٿو. اهو چوڻ تمام قبل از وقت ٿيندو. پر هڪ ڳالهه يقيني آهي ته ڏکڻ آفريڪا تي ايڏو ته اندروني ۽ بيروني دٻاءُ آهي جو نسل پرست حڪومت يا نسلي امتياز جو وڌيڪ هلڻ خاصو ڏکيو آهي. پر انهيءَ صورتحال ۾ ٻنهي پاسن کان گهڻي لچڪ جي اميد به ڪانهي. موجوده نسلي حڪومت جو صدر ڪلارڪ پنهنجي خيالات ۾ ڪافي حد تائين سلجهيل سمجهيو ويندو آهي پر هو واضح ڪري چڪو آهي ته ”سفيد فام جي بالادستي ختم ٿيڻ کپي پر اسان انهي بالادستي کي ڪارن جي بالادستي سان مٽائڻ نٿا چاهيون.“
معنيٰ ته ڏکڻ آفريڪا جا گورا مسين مسين ڪارن کي برابري جو حق ڏيڻ لاءِ تيار آهن پر اهو نه ٿا مڃين ته اڪثريت کي حڪومت ڪرڻ جو حق آهي. بهر صورت، منڊيلا جي آزادي رنگ و نسل، مذهب جي تفريق ۽ تشخيص خلاف وڙهندڙ هر آزاد انسان جي آزادي آهي... سندس خوابن جي تعبير آهي.....
(عوامي آواز، 16 فيبروري، 1990ع)