مينهنءَ آ
” نالي ۾ ڇا آهي؟ گل ڪنهن به نالي سان هجي ايتري ئي پياري خوشبوءِ ڏيندو....“
سوچيم........ ڪهڙو ربط آهي........ ڪو به نه!! پوءِ مون کي ڇو ياد آيو؟ وري سيد شهدا عظيم ياد آيو. اسان کي انگريزي پڙهائيندو هو. انٽر (سائنس)۾. ڪاليج ۾ نظم و ضبط جي سخت پابندي هوندي هئي. اسيمبلي جتي ٿيندي هئي اتي پاسي تي هر طرف گل هوندا هيا. اسان جو اسيمبلي مان ڪلاس ڏي آياسين ته مون جتي.. ”گل ڇنڻ سخت منع آهي.“ اتان ئي ٻه خوبصورت گلاب جا گل جي اڃا پورا ٽڙيا به ڪو نه هيا.... پٽيا....!! گلاب جي خوشبوءِ سان پنهنجي دماغ کي معطر ڪندو جڏهن ڪلاس م پهتم ته خيال آيو ته. ”گل ڇنڻ سخت منع آهي.!!“ هاڻ، گل ڪيڏانهن ڪريان!! ٻيو ڪجهه سمجهه ۾ نه آيو. عظيم صاحب جو پيريڊ هيو. عظيم صاحب سان مون کي ڏاڍو پيار هوندو هيو. هر طرح سان عظيم هيو. سو مون کڻي گل روسٽرم تي رکيا ۽ وڃي پنهنجي سيٽ سنڀاليمُ . عظيم صاحب آيو. سڀ اٿي بيٺاسين. ويهڻ لاءِ اشارو ڪيائين. هيڏي هوڏي ڏسي روسٽرم تي جڏهن نظر پيس ته گل هٿ ۾ کڻي ڪلاس کي مخاطب ٿي پڇيائين ته ڪنهن رکيا آهن؟ سڀ ماٺ! ته ٿورو ڏاڍيان ڳالهائيندي چيائين ته، ”مون پڇيو ته هي گل ڪنهن رکيا آهن؟“ سڄي ڪلاس ماٺ. سڀن جو منهن لهي ويو ته اڄ اسان جو يار مار کائيندو. آئون اٿي بيٺس ۽ چيم، ”سر، مون رکيا آهن.“ چيائين. ”توکي خبر آهي ته گل ڇنڻ منع آهي.“ مون وراڻيو: ”مون کي سٺا لڳا، ۽ جي آئون نه پٽيان ها ته مرجهائجي هوائن جي نظر ٿي وڃن ها.“ مون کي چند لمحا يڪ ٽڪ ڏسندو رهيو ۽ پوءِ مشڪيو... گل کڻي سنگهيائين ۽ چيائين ته، ”مون کي هڪ فارسي شعر ياد ٿو اچي.
”اي گل! تون مون کي ڏاڍو پيارو آهين جو تو مان مون کي انهيءَ جي خوشبو ٿي اچي جنهن کي مان پيار ڪيان ٿو.“
ڏسو! تخيل ۽ پيار جي انتها. هر شاعر کي پنهنجي محبوب مان گلن جي خوشبو ٿي اچي ۽ هو کيس ڪليءَ، مکڙيءَ يا گل سان تشبيهه ڏئي ٿو پر هن کي گل مان پنهنجي محبوب جي خوشبو اچي ٿي. وري اچي فارسيءَ زبان ۾ گل تي شاعري ۾ شروع ٿيو. پوءِ خيام، روميءَ فردوسيءَ کان وٺي انگريزي شاعريءَ ۾ ڪيٽس، بائرن، بليڪ، والٽ وٽمين، شيلي، شيڪسپيئر کان وٺي اردو شاعري ۾ مير، غالب، داغ، حسرت ساحر، اڪبر.... الاجي ڪٿان ڪٿان وڃي نڪتو. هڪ پيريڊ جي بجاءِ لڳاتار ٽي پيريڊ ورتائين ۽ صرف گل تي شاعري ڪندو رهيو.
سڄو وقت ذهن انڌاري ۽ روشن گڦائن ۽ پيچرن جي وچ ۾ سفر ڪندو رهيو. مقرر رنگ و بو جي عالم جي لطافت بيان ڪندا رهيا. نيٺ پنهنجو نالو ٻڌم ته صدارتي ”خطاب“ ڪرڻو اٿم. ذهن ۽ جسم ايڏو ڳورو لڳم ڄڻ ڌرتيءَ جي ستن ئي تهن جو ٻوجهه مون مٿان هجي. ڄڻ آئون تحت الثريٰ هجان. پاڻ سنڀالي اٿيس. ذهن تي هڪ دم ڪيئي خيال حمله آور ٿيا. خدايا! آئون ته پنهنجو بوجهه به نٿو سنڀالي سگهان. هي لطافت، هي حسن هي رنگ ته مون صرف خوابن ۾ ڏٺا آهن. آئون ڪيئن هنن کي ٻڌايان ته مون ٽيهن ورهين جي عمر تائين گل دائودي ڪو نه ڏٺو هيو. مون پهريون دفعو گلاب تڏهن ڏٺو جڏهن ٻارهن سالن جي عمر ۾ بابا مون کي شهر جي هڪ باغ ۾ وٺي ويو هيو. مون ته ذري گهٽ سن بلوغت تائين سواءِ سرنهن جي گل جي خوشبوءِ جي ڪنهن بوءِ جو واس نه ڪيو هيو. ها، جڏهن مينهن اچڻ وارو هوندو هيو ته مان اڳ ئي مينهن جي خوشبو محسوس ڪري وٺندو هيم. مون کي ڪوريءَ ٿانو ۾ پاڻي جڏهن پوندو هيو ته ان جي خوشبو ايندي هئي. جڏهن واچوڙو ايندو هيو ته، تيز هوائن کي سنگهي وٺندو هيم. مون کي شدت سان مرحوم اسماعيل عرساڻي ياد آيو. اسماعيل عرساڻي صاحب جڏهن اسڪولن جو صاحب هيو (انسپيڪٽر آف اسڪولز) ته ٿر جي هڪ اسڪول ۾ امتحانن جي ڏينهن ۾ ويو. تنهن زماني ۾ اسڪولن جا صاحب اسڪولن ۾ ويندا هئا. وڏيرن جي اوطاقن ۾ ويهڻ هاڻ سکيا آهن. هڪ ٻار کان پڇيائين ته، ”سال ۾ گهڻيون مندون هونديون آهن.“ ٻار وراڻيو. ”سائين ٽي. ”عرساڻي صاحب حيران ٿيو. پر پڇيائين ”ڪهڙيون؟“ جواب آيو. .سائين، سيارو اونهارو وسڪارو“ عرساڻي صاحب ٻار ڏي ڏسي کيس ڳراٺڙي پائي پيار ڪيو ۽ انعام ڏنائين ته ٻار ڪيڏو نه فطرت کي قريب آهي. ٿر جي ٻار کي ڪهڙي خبر ته بهار ڇا آهي ۽ ڪڏهن ايندي آهي. ۽ جنهن کي بهار جي خبر نه آهي تنهن کي خزان جي ڪهڙي ڄاڻ!! هن لاءِ ته وسڪارو.”مينهن مند“... موسم آهي. جتي سندس چوڌاري جو به جيو آهي تنهنجون اکيون آسمان ۾ اڙيل آهن. چيو مان ته،
مون کي اڌ عمر گذارڻ کان پوءِ خبر پئي آهي ته گل دائودي ڪيڏو نه جاذب نظر آهي ۽ ڪيڏي نه نزاڪت آهي منجهس.... ڄڻ ريشم ۽ ڪمخواب جو لبادو هجي. پر مون جيترا انيڪ آهن جن شايد سڄي عمر سرنهن جي گل جي خوشبوءِ کانسواءِ ٻي ڪنهن بوءَ جو واس نه ورتو هجي مان ته اهو آهيان جنهن لاءِ اياز چيو آهي.
جت لُڪَ لڳي، جت اَڪَ تپن
ســـو ديس مسافر منهنجو ڙي!!
سو ادا!! جي مونکي رنگن جو احساس آهي ته اهو اَڪن جي ڦلڙين جي رنگن کي ڏسي پيدا ٿيو آهي يا انڊلٺ ڏسي... بارش کانپوءِ منهنجي لاءِ سرن جي سڃاڻپ ڪوئل جي ڪوڪ يا بلبل جو آواز ڪو نه ٿيا آهن پر مور جي ڪوڪ جنهن ۾ ”مينهن آ.... مينهن آ..... مينهن آ.....“ رتل آهي.... خوشبوءِ ته مونکي صرف مينهن جي آئي آهي يا سرنهن جي گل جي.
(عوامي آواز، 19 اپريل 1990ع)