ملئيشيا… انور ابراهيم … غير فطري فعل
ڪجهه ڏينهن اڳي تمام اخباري سرخين ۾ اها خبر آيل هئي، وڌيڪ تفصيل شايد ڪنهن اخبار ۾ ڪونه آيا. هر ڪنهن پڙهيو ۽ اخبار هڪ پاسي ڦٽي ڪئي. ڪنهن اخبار به ايتري ضرورت محسوس نه ڪئي ته وڌيڪ کوجنا ڪجي ته ڪهڙا عوامل آهن. ڪهڙا محرڪات آهن. مليشيا ايشيا ۾ هڪ اهم ملڪ آهي. اسان جو سابق وزيراعظم شوڪت عزيز توڙي صدر پاڪستان مليشيا جي ترقيءَ کي هڪ مثالي ترقي سڏيندا هئا. هڪ طرح هيو به صحيح. جي اعداد و شمار کي ڏسون يا ڪوالالمپور ڏسون، ريل جو نظام يا روڊ رستا، بيشڪ ترقي ڪئي اٿن. پاڪستان کان ڏهه سال پوءِ 1957ع ۾ برطانوي نو آبادي نظام کان ڇوٽڪارو حاصل ڪري 31هين آگسٽ تي مليشيا آزاد ٿيو. آزاديءَ کان پوءِ تيرهن سالن تائين ڏڦيڙ ۾ رهيو. برطانوي نو آبادي نظام ۾ ملايا، ملاڪا، پينانگ ۽ ڪجهه ٻيون ننڍڙيون بادشاهتون ”برطانوي ملايا“ جي نالي سان سڏبيون هيون ۽ آزادي کان پوءِ انهن علائقن ئي ”فيڊريشن آف ملايا“ جي نالي سان سڏائڻ شروع ڪيو.
سينگاپور ۾ ساڳئي وقت آزادي جي تحريڪ شروع ٿي چڪي هئي. سنگاپور کي جديد دنيا جي بهترين ملڪن ۾ شامل ڪرائڻ وارو سينگاپور جوابو ”لي ڪوان يو“ ڪميونسٽن جي مدد سان 1959ع ۾ جنرل اليڪشن کٽي، برطانيه جي زير نگراني ٺهيل حڪومت ۾ وزيراعظم ٿي چڪو هيو. برطانوي ملايا جو هاڻ فيڊريشن آف ملايا ٿي چڪو آهي. تنهن جو وزيراعظم ”لي ڪوان“ جو ڪيمبرج يونيورسٽي جي شاگردي واري زماني جو دوست تنڪو عبدالرحمان هيو. ”لي ڪوان“ سمجهو ٿي ته سينگاپور هڪ ننڍڙو بندرگاهه ۽ شهر آهي تنهن ڪري برطانوي راڄ کين آزاد ڪونه ڪندو. پر نه صرف ”لي ڪوان“ کي ڪميونسٽن جي چنبي مان نڪرڻو پيو بلڪه برطانوي راڄ، سينگاپور ۾ ڪميونسٽن جي وڌندڙ اثر کان پريشان هئا. ”لي ڪوان“ تاج برطانيه کي قائل ڪيو ته سينگاپور ۽ فيڊريشن آف ملايا هڪ ملڪ ٿي سگهي ٿو. برطانوي حڪومت وري صلاح ڪئي ته برطانوي بورنيو مان صباح ۽ سرواڪ کي ڪڍي انهن کي به گڏ ڪجي. بورنيو جي سلطان به هيڪر ته رضامندي ڏني ته اسين به شامل ٿيون پر پوءِ شامل ڪونه ٿيو. ائين ٿي 16 سيپٽمبر 1963ع ۾ مليشيا جو وجود آيو، پر ٻن سالن ۾ ئي خود مليشيا حڪومت ۽ تنڪو عبدالرحمان سينگاپور کي عليحده ڪيو. اڄ مليشيا ترقي يافته ملڪن سان مقابلي ۾ آيل آهي. في ڪس آمدني تيرنهن هزار ڊالر آهي. پيٽروناس ٽاور سندس شناخت بڻجي چڪو آهي. صرف واپار ئي سو به ايڪسپورٽ پاڪستان جي ڪل GDP کان به وڌيڪ آهي. 2006ع ۾ مليشيا جو بيروني واپار يعني برآمد (exports) 160 ارب آمريڪي ڊالرن کان مٿي هئي جتي اسان جا معاشيات جا مئنيجر 2006ع ۾ پاڪستان جي ڪل GDP 150 ارب ڊالر ٻڌائيندا هئا ۽ غير جانبدار معاشي ماهرن جي ڪاٿي موجب GDP وڌ ۾ وڌ 130 ارب ڊالر هئي. مليشيا ڏکڻ اوڀر ايشيا ۾ هڪ تمام اهم جاگرافيائي مڪان آهي. ٻن حصن ۾ ورهايل مليشيا سينگاپور، برما، ڪمبوڊيا، فلپائين، انڊونيشيا توڙي چيني سمونڊ ۽ سولو سمنڊ سان پنهنجيون جاگرافيائي حدون ونڊي ٿو. مليشيا هڪ عجيب ملڪ آهي، مختلف مذهب ۽ مختلف ٻوليون، هتي اسلام، ٻڌ ڌرم، هندو مت، ڪفيوشش ازم، عيسائيت ته ٺهيو پر شنتو ازم، تاوازم، بهائي، مختلف چيني مت تائين آهين. ٻيو ته ٺهيو پر مشرقي مليشيا جنهن کي مليشين بورنيو به چيو ويندو آهي اتي جي گهاٽن جهنگلن ۾ PAGANISM يا لامذهبيت بصورت بت پرستي به آهي. ٻوليون وري ڳوليو ته صرف چيني زبان جا مختلف لهجا يا DIALECT بصورت مينڊرين، هو ڪيئن، فويجين، ڪينٽونيز، هاڪا ۽ ٽيوچو صرف چند dialect آهن. مختلف قومن خاص ڪري ڌارين آيل حمله آورن جن ۾ هسپانوي، فلپيني، پورچگيزي، انگريز توڙي ويٽنامي ڪمبوڊين، هندستاني جن ۾ سک، تامل، هندو، مسلمان، عيسائي هر قوم شامل هئي ملي ڪري اهڙي ته نسل ٺاهي آهي جو خبر پئي ته پيءَ ملئي آهي ته ماءُ سکڻي ته وري نانو آسپيني ۽ ڏاڏي فلپائيني پر تنهن هوندي به ملئي مسلمان اڃان هيڪاندي اڪثريت ۾ آهن. پر اها اڪثريت ٻي آبادي جي مقابلي ۾ گهٽ هنرمند ۽ گهٽ پڙهيل آهي. توڙي جو مليشيا جي حڪومت هر طرح سان ملئي مسلمانن کي بومي پترا (يعني ڌرتي جو فرزند) قرار ڏيئي پوين چاليهن سالن کان مٿڀرو ڪرڻ جي پوري ڪوشش ڪئي آهي پر حقيقت هيءَ آهي ته چيني توڙي هندوستاني آبادڪار مليشيا جي معيشت، انتطامي ڍانچي توڙي ترقي ۾ اصل ڪردار ادا ڪن ٿا ۽ ڪيترن ئي سالن کان مليشيا جي حڪومت جي انهي ملئي نواز پاليسي کان ڪافي رياستون ناراض آهن. خاص طور تي چيني هندوستاني ۽ يوروشين آبادي ۾ ڪافي بي چيني آهي.
ڳالهه هلي پئي انور ابراهيم جي. خبر جي وڌيڪ جانچ ڪئيسين ته پتو پيو ته ڏهه سال اڳ به ادي انور ابراهيم تي مهاتير محمد جي حڪومت ۾ انهي ساڳئي فعل قوم لوط جو الزام لڳو هيو ۽ انور ابراهيم قريب ست سال جيل ۽ ڪيس به ڀوڳي آيو، هاڻ ڳالهه هي آهي ته انور ابراهيم ڏهه سال اڳ تائين مليشيا جو ڊپٽي پرائيم منسٽر هيو، انور ابراهيم اسي جي ڏهاڪي ۾ هڪ بهترين منتظم ۽ مالي امور جي ماهر طور اُڀريو، هو مهاتير محمد جو دماغ سمجهيو ويندو هيو. مليشيا جي معاشي ترقي لاءِ انور ابراهيم جون پاليسيون ڪافي اهم هيون، ابراهيم انهيءَ جٿي مان هيو جنهن مليشيا جي واپار، معيشت ۽ ترقي لاءِ اهڙو ته ڪم ڪيو جو 10-15 سالن ۾ ٻه ارب ڊالرن جي برآمد هڪ سئو ارب ڊالرن کان مٿي چڙهي ويئي. لکيل پڙهيل هئڻ جي شرح 30 سيڪڙو کان 90 سيڪڙو ٿي ويئي. پاڙيسري ملڪن سان تعلق بهتر ٿي ويا. فلپائن ۽ انڊونيشيا سان سالن کان وٺي هلندڙ جهيڙا نبيرجي ويا. پر مرد آهن مهاتير محمد سان پاليسين تي اختلاف ٿيو ۽ انور ابراهيم لاءِ عذاب جي شروعات. مٿس بدعنواني جا ڪيس داخل ڪيا ويا. کيس معاشري ۾ ڪارو ڪرڻ ڪاڻ مٿس غير فطري فعل ڪرڻ جو الزام هنيو ويو. نيٺ مهاتير محمد 2003ع ۾ ريٽائر ٿيو ته سال ڏيڍ ۾ انور ابراهيم تي ڪورٽن مهرباني ڪئي جيئن اسان وٽ ضياءَ الحق جي مرڻ کان پوءِ مارشل لا کي بلا جواز ڄاڻايو ويو.
ڏهه سال پوءِ…… وري ساڳيو رينگٽ، انور ابراهيم جي جيل ۾ باندي هئڻ دوران سندس زال وان عزيزه سياست ۾ حصو وٺڻ شروع ڪيو، مخالف ڌرين کي به هڪ مضبوط ساٿاري مليو. مليشيا جي حڪومت جي بومي پترا ڏي وڌيڪ جهڪاءَ ٻين قوميتن ۾ بي چيني کي اُڀاريو. پترا جايا جو نئون گادي جي هند جو شهر ٺهي ويو پر صباح ۽ سرواڪ توڙي ٻين ڪافي رياستن ۾ ترقي ڪونه ٿي. صباح ۽ سرواڪ ۾ ته روڊ به نالي ماتر آهن. ڪي رياستون ته ائين جو ڄڻ 21 صدي ۾ هجن ته ڪٿي سهولتون نالي ماتر، وري جي وڻج واپار توڙي لائسنسي هجي يا وري يونيورسٽين ۾ داخلا ته بومي پترا ڀلي مقامي امتحان ڏيئي اچي ته سيٽ پڪي پر جي چيني نزاد يا ٻي قوم هجي ته ڀل جي ڪيمبرج يونيورسٽي جي اي ليول يا ڇا به کڻي اچي ته به سندن لاءِ مخصوص ڪوٽا کان مٿي ڪي به نه هجي. مليشيا جي تيرهن صوبن مان نون ۾ بادشاهه آهن جن مان هر بادشاهه واري سان صدر ٿئي ٿو، شهزادن ۽ شهزادين جي فوج ته سرڪار نامدار پالي باقي جو پگهر پورهيو هڪ ڪري تنهنجي اولاد تعليمي امتياز هوندي به رهجي وڃي. معاشري جي انهي ڪشمڪش نيٺ ماڻهن کي حڪومت جي مظاهرا ڪرڻ تي مجبور ڪيو. مارچ 2008ع ۾ اليڪشن ٿي ته حڪمران نيشنلسٽ فرنٽ جي ٻه ڀاڱي ٽي واري اڪثريت ختم ٿي چڪي. مٿان وري انور ابراهيم به صدورو تنهن هڪ پريس ڪانفرنس ۾ وڏي واڪ چيو ته حڪمران ڌر جا ٽيهه اسيمبلي ميمبر مون سان ملڻ لاءِ تيار آهن ۽ ستت ئي حڪمران پارٽي ڇڏي اسان سان شموليت ڪندا ۽ حڪمران ڌر ۾ ڦڙڦوٽ پئجي ويئي ڇو ته جي ائين ٿيو ته مخالف ڌر اڪثريت ۾ اچي ويندي ۽ حڪومت ڊهي پوندي. نيٺ ڇا ٿيو جو پوئين مهيني 23 سالن جي هڪ نوجوان جنهن اليڪشن ۾ نه صرف انور ابراهيم جي پارٽي لاءِ ڪم ڪيو هيو پر پوءِ ستت ئي انور ابراهيم جو معاون ٿي ويو تنهن انور ابراهيم تي الزام هنيو ته هن ساڻس بدفعلي ڪئي آهي. انور ابراهيم وڃي ترڪي جي سفارتخانه ۾ پناهه ورتي. سياسي ڌرين جي احتجاج ۽ ملڪي توڙي غير ملڪي اخبارن جي سرخين نيٺ وزيراعظم عبدالله بدوي کي مجبور ڪيو ته هو ذاتي طور اهو اعلان ڪري ۽ ضمانت ڏئي ته انور ابراهيم کي نه گرفتار ڪيو ويندو نه ئي کيس هيسايو ويندو.
انور ابراهيم هاڻي ترڪي جي سفارت خاني کان ٻاهر اچي ويو آهي. سندس گهر واري جا هاڻ مخالف ڌر جي اهم سياسي اڳواڻ آهي. تنهن جو چوڻ آهي ته حڪومت اسان کي هن طرح هيسائي نٿي سگهي. پر اصل مسئلو آهي بومي پترا يا ملئي دوست پاليسين جو جيڪا آئين جي رو سان 1990ع ۾ ختم ٿي چڪي آهي پر ننڍيون ننڍيون بادشاهتون اڃان پنهنجي تسلط مان هٿ ڪڍڻ کان انڪاري آهن. ڏسڻو هي آهي ته مٽيءَ ۽ گاري جي ترقي سان گڏوگڏ مليشيا ذهني اوسر جي ڪهڙي درجي تي پهتي آهي. ڇا ملڪ جي سٺ في صد آبادي (ملئي) ملڪ جي باقي چاليهه سيڪڙو آبادي کي برابر جا حق ڏيڻ لاءِ تيار آهي. ڪي ته اهو به چون ٿا ته هي سٺ سيڪڙو آبادي جا انگ ڪوڙا آهن. ملئي آبادي سٺ سيڪڙو ڪونهي. سرڪار انگن اکرن سان اهڙي ئي راند کيڏي ٿي جهڙي اسان وٽ شوڪت عزيز صاحب ۽ سندس معاشي مئنيجر ڪندا رهيا آهن.
(سوڀ 18 جولاءِ 2008ع)