اوبانجو.............. منڊيلا
اڄ آفريڪا سڄي مهذب دنيا ۽ سڌريل ملڪن جي صف ۾ ڳاٽ اوچو ڪيو بيٺو آهي. اوچو..... هماليه جي بلندي جيان. رياست متحده آمريڪا جي ٻي ڳالهه آهي. چاهي اسان آمريڪا جي ڪيترن ئي قدمن کي پنهنجي پيماني تي پرکيندي نندڻ جي ڪيون پر ان ڳالهه کان ڪنهن کي انڪار ڪونهي ته آمريڪا ۾ انساني آزادي، چاهي اظهار خيال جي صورت ۾ هجي چاهي عمل جي آزادي هجي بي مثال آهي. دنيا جو طاقتور ترين انسان، دنيا جي سڀ کان وڏي طاقت هئي. ڇا سينيٽ جي ميمبرن جو ڪردار هيو. ڇا ته ادارن جي مضبوطي هئي. مونيڪا ليونسڪي سان چند گهڙيون گهاري هيڏي وڏي مسند تي ويٺل بل ڪلنٽن هڪ بي وس، لاچار ۽ متضاد شخص بڻجي ويو. گيلپ سروي ۽ اظهار راءِ لاءِ ٿيندڙ جانچ آئي تنهن ۾ به جيتوڻيڪ ماڻهن جي اڪثريت موناليونسڪيءَ سان سندس لاڳاپن کي سندس ڪارڪردگيءَ کان عليحده ڪري ڏٺو ۽ سولي سنڌيءَ ۾ سندس ڍري اڳٺ کي سندس ذاتي معاملو ڄاڻايو. پر ظرف ۽ ڪردار ته ڪير هنن ڪافرن کان سکي. اکين ۾ پاڻي آڻيندي عوام کان، مونيڪا کان، زال کان سڀن کان معافي ورتائين.
سٺ جي ڏهاڪي ۾ مشهور زمانه ڪرسٽائين ڪيلر سان رڳو تلاءَ ۾ وهنجڻ جي اسڪينڊل جي منظرعام تي اچڻ تان نه صرف هڪ وزير استعيفا ڏني پر جلد ئي حڪمران پارٽي کي پنهنجا ٽپڙ گول ڪرڻا پيا.
برطانيا جي لبرل ڊيموڪريٽڪ پارٽي جو سربراهه پيڊي ايش ڊائون هن وقت تائين پنهنجي پارٽي جي سربراهي تان عليحده ٿي چڪو هوندو. ايش ڊائون صرف 58 سالن جي ڄمار جو آهي. سندس اڳواڻي ۾ لبرل ڊيموڪريٽڪ پارٽي جا پارليامينٽ توڙي مڪاني ادارن جي چونڊن ۾ بهتر نتيجا آيا آهن. نه ته ايش ڊائون پنهنجي پٽ کي جانشين ڪيو نه ڌيءَ جي حوالي ميراث ڪيائين. نه ڪنهن ڀاءُ کي وارث ٺاهيائين. ايش ڊائون جي پارٽي جي اڳواڻي تان استعيفا ڏيڻ جو سبب تمام سادو، سنئون سڌو ۽ قابل تحسين آهي ته هن جي خيال ۾ سندس استعيفا ڏيڻ سان پارٽي ۾ نئين قيادت اسرندي جا پارٽي ۾ نئون روح ڦوڪيندي.
ڪاش! اي ڪاش! اسان جي غريب ملڪ جي ڪنهن سياسي جماعت کي اهڙو ليڊر ملي سگهي. ٽي دفعا ٿيل وزيراعظم اقتدار ۽ اختيار کي ڪل اختيار ۾ منتقل ڪرڻ جو سوچي ٿو. ٻيو ته ٺهيو پر ايئر مارشل اصغر خان جهڙو اعليٰ ڪردار جو ماڻهو به ڪڏهن ائين سوچي به ڪو نه ٿو ته کيس پارٽي جي اڳواڻي تان هاڻ هٽڻ کپي. سندس شروعات جا ساٿي ته هڪ هڪ ڪري کيس ڇڏي ويا.
پر هي ته هئي ڳالهه آمريڪا ۽ برطانيا جي. اسان ته ڳالهه ڪئي سين پي اونداهي کنڊ جي. فيض احمد فيض ٿو ياد اچيم:
آجائو مين ني سن لي تري ڍول ڪي ترنگ
آجائو، مست هو گئي ميري لهو ڪي تال
”آجائو، ايفريقا“
آجائو مين ني ڌول سي ماٿا اٺاليا
آجائو، مين ني ڇيل دي آنکون سي غم ڪي ڇال
آجائو، مين ني درد سي بازو ڇڙا ليا
آجائو مين ني نوچ ديا بي ڪسي ڪا حال
”آجائو، ايفريقا“.........
ڪڏهن هي بي وسيءَ جو ڄار ٽٽندو. ڪڏهن دردمندن ۽ دکين جي اندر جي آنڌ مانڌ کي تعبير ملندي. الائي ڪڏهن. پر، نائيجيريا جي اوليوسيگن اوبانجو ۽ ڏکڻ آفريڪا جي نيلسن منڊيلا اهڙا مثال قائم ڪيا آهن جو سندن عظمت کي سلام ڪرڻ تي دل ٿي چوي.
اوبانجو 1976ع ۾ هڪ فوجي انقلاب ذريعي حڪومت جون واڳون سنڀاليون. جيتوڻيڪ سندس اقتدار جي مسند تي ويهڻ بلڪل اتفاق هيو. انقلاب يا بغاوت جي سربراهه سندس سينيئر آفيسر کي ماريو ويو هيو. اوبانجو نه ته آيتون پڙهيون نه ئي ”عظيم تر خوشحالي جا ڏهه سال“ ملهايا، نه ئي يارهن سال جمهوريت جي پائمالي ڪئي. ان جي برعڪس اوبانجو اليڪشن ڪرائي. فوج کي واپس بيرڪن ۾ آندو ۽ پاڻ فوج تان استعيفا ڏني. جلد ئي طالع آزما ميدان ۾ آيا. فوج حڪومت تي قبضو ڪري ورتو. اوبانجو کلم کلا فوج جي اقتدار جي مخالفت ڪئي. تنهن ڪري کيس جيل ۾ وڌو ويو. چند سالن جي جيل کان پوءِ اوبانجو کي آزاد ڪيو عوام جي عزم ۽ همت حڪمرانن کي اليڪشن ڪرائڻ تي مجور ڪيو. اليڪشن ۾ اوبانجو ۽ سندس هم خيال پارٽيون کٽي آيون. فوج کي اقتدار اوبانجو جي حوالي ڪرڻو پيو. ائين پندرهن سالن جي فوجي تسلط جو خاتمو ٿيو. اوبانجو پنهنجي حلف برداري (صدر نائيجيريا) جي موقعي تي عهد ڪيو ته هو ڪرپشن جو سختيءَ سان خاتمو ڪندو. هن چيو ته جنهن معاشري ۾ ڪرپشن آهي اهو معاشرو ڪڏهن به اسري نٿو سگهي. نائيجيريا به ته خير سان اسان وانگيان دنيا جي گهٽ ايماندار بلڪه بي ايمان معاشرن ۾ شمار ٿو ٿئي.
اوبانجو معاشري مان بدعنوانين جي خاتمي لاءِ خالي وعدا ڪو نه ڪيا.ملڪ جون واڳون سنڀاليندي ئي اوبانجو 93 وڏن عهدن وارن فوجين کي رٽائر ڪيو. هي فوجي آفيسر، گهڻي ڀاڱي فوج جا حاضر ملازم هوندي به ڪسٽم، پوليس، صوبائي ڪونسلن ۾ وڏا عهدا ماڻي رهيا هئا. آفيسرن ۾ ڪرنل جي عهدي کان وٺي ميجر جرنيل به هئا جن جو نالو فوج جي ٿيندڙ سربراهه طور به ورتو ويو پئي. اوبانجو 29 مئي 1999ع ۾ پنهنجي صدارتي عهدي جو حلف کڻندي ملڪ مان ڪرپشن جي خاتمي، فوج جي پيشورانه تربيت، فوج کي سول معاملن کان الڳ رکڻ ۽ انتطاميه کي صاف ڪرڻ جو عزم ڪيو هو ۽ انهيءَ عزم تي پڪو رهيو. نيلسن منڊيلا.... ها.... اهو ئي نيلسن منڊيلا جنهن نسلي امتياز جي خلاف جنگ جوٽي. اهو ئي نيلسن منڊيلا جو آدرشن، امنگن، جذبن ۽ اڌمن جو علمبردار رهيو. جنهن انساني حقن جي جدوجهد ڪاڻ ڦوهه جواني گنوائي. جنهن ستاويهه سال لاڳيتو جيل ۽ قيد جون عقوبتون سٺيون. نسلي امتياز جي خاتمي کان پوءِ ڪارن کي حقن ملڻ سان نيلسن منڊيلا ڏکڻ آفريڪا جو صدر چونڊيو. نيلسن منڊيلا ڪو عام ماڻهو نه آهي. دنيا جهان جا سڀ ملڪ، سڀ ليڊر سندس ايڏي ته عزت ڪن ٿا جو کيس چاليهه کان وڌيڪ يونيورسٽين جن ۾ آڪسفورڊ ۽ ڪيمبرج به آهن کان اعزازي ڊاڪٽريٽ جي ڊگري ملي چڪي آهي. منڊيلا، 1993ع ۾ ”نوبل انعام براءِ امن“ رکندڙ آهي. هن پنهنجي ئي پارٽي ۾ ٿيندڙ غيرقانوني ۽ غير اخلاقي حرڪتن لاءِ جاچ ڪميشن مقرر ڪري، رپورٽ اچڻ تي ٻين سان گڏ پنهنجي پياري زال وني منڊيلا خلاف به ڪارروائي ڪئي. معياد پوري ڪري نه صرف صدارتي عهدو ڇڏيائين پر پنهنجي پارٽي آفريڪي نيشنل ڪانگريس جي صدارت تان به عليحده ٿيو ته نوجوان قيادت اڳيان اچي.
ڇا اسين ڪنهن اوبانجو جي تلاش ۾ آهيون؟ ڪنهن منڊيلا جي واٽ پيا نهاريون. ڇا اسان جو مقدر صرف اهو آهي ته ڪن جو موروثي حق آهي حڪمراني ڪرڻ (چاهي سندن حڪمراني يورپ جي اونداهي ۽ جهالت جي دور جهڙي هجي) ۽ ڪن جو فرض آهي صرف آداب غلامي نڀائڻ!؟
(عوامي آواز، 17 جون 1999ع)