سنڌ شناسي

سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

سنڌو درياهه سنڌي قوم جي جياپي جو اهم ذريعو ۽ ساهه جو سڳو آهي. هزارين سالن کان سنڌي قوم جو هي محبوب درياهه پنهنجي ٻچڙن جو پيٽ پالي رهيو آهي. عثمان راهوڪڙي اُن شينهن درياهه جي تاريخ ۽ هاڪڙي بابت زبردست قلمي تحقيق ڪري هڪ منفرد ڪم ڪيو آهي. ان لاءِ دوست عثمان جس لهي.
Title Cover of book سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

ٻه اکر

سنڌو دريا جيڪو هن خطي کي صدين کان پاڻي ميها ڪري رهيو آهي . اهو هن خطي سميت انهن علائقن جتان کان هي نڪري ٿو ۽ وهي ٿو اتي حيات جي جئيڻ جو ذريعو آهي. سنڌو جي عظيم تهذيب جنهن تي سڄي ننڍي کنڊ کي ناز آهي ان جي اسرڻ ۾ به هن دريا جي پاڻي جو استعمال ٿيو هوندو ، انگريزن پاران بئراج اڏڻ کان اڳ هي دريا ڇڙواڳ ٿي وهندو هو جنهن جا مختلف ڦاٽ سنڌ جي مختلف هنڌن تي موجود آهن ، جنهن تي مقامي ماڻهن پنهنجي يادگيري جي حساب سان مختلف نالا رکي ڇڏيا آهن ، هن ئي دريا جي ڪپرن تي ويهي ڌرمي ويد لکيا ويا ، هن پراڻن ڦاٽن جي ڪنڌين تي سنڌو جي قديم تهذيب جا اهڄاڻ پڻ مدفون آهن ، جن کي ڌارين جي لشڪرن مسمار ڪيو ۽ ڪن آڳاٽن شهرن ۽ وسندين کي هن دريا بادشاھ جي اوج ۽ موج ڊاهي پٽ ڪيو . جن مان صرف موهن جي دڙي ۽ مهر ڳڙھ جي کوٽائي ڪئي وئي آهي ، هنن ماڳن جيان ٻيا ڪيترائي ماڳ مڪان سنڌو جي پراڻن وهڪرن جيئن تاريخ جي ڪتابن مان گم آهن يا جن جو به کڻي ذڪر ٿيل آهي اهو اڻ چٽو ۽ غير تصديق شده آهي . ڇاڪاڻ سنڌ جي تاريخ لوڪ قصن ۽ پرڏيهي ليکڪن جي حوالن تان تقليد ڪيل محسوس ٿئي ٿي . اها مصدق ۽ چٽي تڏهن ٿيندي جڏهن سنڌو جي پراڻ وهڪرن جا لنگھه چٽا ٿيندا. سنڌ جي ڪيترن ئي مورخن قديم ماڳ مڪانن پنهنجي پنهنجي علائقن ڏانهن کسڪائڻ جي ڪوشش ڪئي آهي . هن کان اڳ سنڌو دريا تي بدر ابڙو تحقيق ڪري ڪتاب ڇپرايو ۽ رضا علي عابدي موجوده سنڌو دريا جي واٽ وٺي ان تي موجود شهرن، ڳوٺن ۽ تاريخي ماڳن تي بي بي سي ريڊيو لاءِ ڊاڪيومينٽري ٺاهي جنهن جي لکت ڪتابي صورت ۾ شير دريا جي نالي سان اردو ۾ ڇپي ، ان کانپوءِ هاڻي عثمان راهوڪڙي هن تاريخ جي حوالي سان انتهائي اهم موضوح کي اهميت ڏيندي هي ڪتاب لکيو آهي ، عثمان هن کان اڳ ٽي ڪتاب لکي چڪو آهي پر هن جو هي ڪتاب جيڪو موجوده سنڌو جي وهڪري تي وسندڙ شهرن ڳوٺن جي حال جو تذڪرو به شامل آهي ، ته پراڻن ڍورن جي لنگهن تي پڻ لکيو آهي . هن ڪتاب ۾ سنڌ جي وڃائجي ويل ندي هاڪڙي ڍوري جا پيرا کڻي جتي هن جي وهڪري جا لنگھه چٽا ڪيا آهن اتي ان سان سلهاڙيل لوڪ قصن، تاريخي ماڳن تي پڻ جامع لکيو آهي. گذريل ٻن سالن کان وٺي عثمان هن ڪتاب تي ڪم ڪري رهيو هو جنهن ۾ مواد کان وٺي سنڌو جي پراڻن ڍورن جا پنڌ پڻ هن کي جهاڳڻا پيا، گهڻي جاکوڙ کانپوءِ لکيل هن جو هي ڪتاب پڙهندڙن وٽ ضرور مڃتا ماڻيندو ۽ سنڌو دريا ۽ ان جي آڳاٽن وهڪرن بابت ڏند ڪٿائن کان الڳ ٿي تاريخ جي پانڌئيڙن کي حقيقي گس ڏيندو . وقت ته دريا به ميٽي ڇڏيندو آهي پر ايندڙ وقت ۾ عثمان راهوڪڙي جو ادبي پورهيو اجايو نه رهندو .

[b]الهبچايو راهوڪڙو
[/b]