سنڌ شناسي

سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

سنڌو درياهه سنڌي قوم جي جياپي جو اهم ذريعو ۽ ساهه جو سڳو آهي. هزارين سالن کان سنڌي قوم جو هي محبوب درياهه پنهنجي ٻچڙن جو پيٽ پالي رهيو آهي. عثمان راهوڪڙي اُن شينهن درياهه جي تاريخ ۽ هاڪڙي بابت زبردست قلمي تحقيق ڪري هڪ منفرد ڪم ڪيو آهي. ان لاءِ دوست عثمان جس لهي.
Title Cover of book سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

سنڌو جو مختلف ٻولين ۾ نالو

سنڌو تي مختلف ٻولين ۾ ، جيڪي نالا آهن تن بابت ته معلومات ملي ٿي - پر سنڌو کي موئن جي دڙي واري سنڌي ٻوليءَ ۾ ڪهڙي نالي سان لکيو، پڙهيو ۽ پڪاريو ويندو هو. ان بابت اڃان تائين ڪو به ماهر لسانيات موئن جي دڙي واري نه ٻولي پڙهي نه وري سمجهي سگهيو آهي. بهرحال ٻين ٻولين ۾ سنڌو کي مختلف نالن سان لکيو وڃي ٿو ۽ جيڪو اکرن يا تلفظ ڪري بگاڙ پيدا ٿيو ، سو به اڄ تائين موجود آهي.
برصغير جي قديم ڪتاب رِگويد ۾ سنڌو کي سنڌو ئي لکيو ويو آهي ۽ سنڌو جي ساراھ ڪئي وئي آهي. ويدڪ دور ۾ سنڌو کي سنڌو چيو ويندو هو. ايران جي قديم ٻولي اوستا ۾ س لفظ کي ھ ۾ لکڻ سبب 518 ق م يا 519 ق م کان ، جڏهن سنڌ واري خطي ۾ دارا اعظم قبضو ڪيو ته ، سنڌو کي هندو لکيو ويو. جيڪو لفظ اڄ به استعمال ۾ اچي پيو. جنهن بابت گهڻن ماڻهن کي ڄاڻ ناهي ته ڪو هندو لفظ سنڌو جي بگاڙ سبب اوستا ٻولي ۾ لکيو، پڙهيو ۽ اچاريو ويو. ان حساب جيان ٻين ٻولين ۾ ڏسون ته سنڌو کي ڪئين لکيو ويو آهي.
سنڌو لفظ سنسڪرت ٻولي جو آهي. انڊوس لفظ يوناني (Greek) ٻولي جو آهي، انڊس لفظ لاطيني ٻولي جو آهي، سنتو لفظ چائنيز ٻولي جو آهي، اباسين لفظ پشتو ٻولي جو آهي.
سنڌو لفظ پالي ٻولي ۾ به سنسڪرت جيان لکيل آهي. تبت وارا Senge Khabab يا شير دريا چونس ٿا. سنسڪرت ٻولي ۾ سنڌو کي سمنڊ ۽ روزي ڏيڻ وارو لکيو ويو آهي.
هڪڙو رايو هي به آهي ته سنڌو لفظ سينڌ مان نڪتو آهي. جنهن جي معني ٿيندي وهندڙ پاڻي، ان حساب سان سنڌو جي معني ٿيندي دريا يا وهندڙ پاڻي، هن دريا کي آرين سپت سنڌو ڪري لکيو، جنهن جي معني ٿيندي ست دريا جنهن مان اهو نتيجو اخذ ڪري سگهجي ٿو ته سنڌو لفظ دريا طور استعمال ٿيندو هو ۽ آهي. دريا لفظ فارسي زبان جو آهي، ندي لفظ سنسڪرت جو آهي ۽ River لفظ انگريزي ٻولي جو آهي.