ڪالاباغ وارو علائقو

ڪالاباغ واري ٽاڪري لنگھه وٽ سنڌو ۾ پاڻي جو وهڪرو سُست رفتاري ڪري هڪ وڏي ڍنڍ جي شڪل اختيار ڪري ٿو۔ هتي لوڻياٺا جبل آهن ۔ هن هنڌ قديم زماني جو هڪڙو ڪوٽ آهي جنهن کي مقامي ماڻهو ڪافر ڪوٽ چوندا آهن۔ جنهن جي بلڪل ڏکڻ ۾ لوڻ وارا جبل آهن اهو سلسلو اوڀر طرف پوٺوهار تائين وڃي ٿو۔ هي علائقو ضلعي ميانوالي جي يونين ڪائونسل عيسيٰ خيل ۾ اچي ٿو. رياست ڪالا باغ جو ستون نواب ملڪ امير محمد خان پاڪستان جو گورنر جنرل به رهيو آهي. هن علائقي ۾ موجود ڪالا باغ ڍنڍ تي ڪالاباغ ڊيم رٿا جو حڪومت پاڪستان جو منصوبو آهي. جنهن تي صوبي پنجاب کان سواءِ ٽن صوبن سنڌ، خيبرپختونخواه ۽ بلوچستان کي شديد اعتراض آهن. ڪالاباغ وٽ سنڌو جي سطح سمنڊ کان 680 فٽ آهي۔ ڪالا باغ ڊيم جي رٿا 1953ع ۾ جڙي ۽ 1974ع کان هن رٿا جي مخالفت شروع ٿي۔ 1987ع ۾ ڪالاباغ جي مڪمل رپورٽ ٺهي هئي۔ 1974ع ۾ جڏهن تربيلا ڊيم ٺهي راس ٿيو ته، ان بعد ڪالا باغ ڊيم رٿا جي فزيبلٽي تي تيزي سان اڀياسي اسٽڊي شروع ٿي۔ ڪالا باغ تي هڪ ڪالوني به ٺهي ۽ انجنيئرن اڀن جبلن تي ماپ جون لڪيرون به ڏنيون۔ پر ان وقت جي سرحد صوبي ۽ هاڻوڪي خيبرپختونخواه، بلوچستان ۽ سنڌ جي صوبائي اسيمبلين ڪالاباغ ڊيم رٿا بابت ڊگهين بحثن بعد ٽنهي صوبن جي اسيمبلين ان رٿا جي خلاف قراردادون پاس ڪندي وفاقي سرڪار آڏو پنهنجو احتجاج ريڪارڊ ڪرايو، ضياء الحق، نوازشريف ۽ پرويز مشرف ڪالاباغ ڊيم جي حمايت حاصل ڪرڻ لاءِ انهن صوبن ۾ مهم پڻ هلائي، مشرف دور ۾ ان سرڪاري مهم دوران سنڌي ميڊيا ڊيم جي حمايت ۾ اشتهار هلائڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو هو۔ شهيد بينظير ڀٽو جڏهن اپوزيشن ليڊر هئي ته هنن سنڌي قومپرست ڌرين، مذهبي ڌرين ۽ سنڌ جي ٻين پارٽين سان گڏجي سنڌ ۽ پنجاب صوبي جي سرحدي لڪ ڪمون شھيد تي تاريخي ڌرڻو هنيو هو ، رسول بخش پليجي جي اڳواڻي ۾ عوامي تحريڪ جي طرفان ڪالاباغ ڊئم خلاف پيادل لانگ مارچ ۽ جدوجهد دوران ادي ممتاز نظاماڻي ۽ عبدالحڪيم ھاليپوٽو شهيد ٿي ويا هئا جن کي ڪالاباغ ڊئم جو شهيد قرار ڏنو ويو ، رسول بخش پليجو ۽ شهيد بشير خان قريشي ٻين سنڌ دوست ڌرين جي ڪالاباغ رٿا خلاف جدوجهد رهي آهي، پاڪستان فشر فوڪ جي چئيرمين محمد علي شاھ جي گهر واري ۽ نوري فائونڊيشن جي اڳواڻ طاهره علي شاھ پڻ انڊس ڊيلٽا ۾ پاڻي جي کوٽ ۽ هن رٿا خلاف جدوجهد دوران شهيد ٿي وئي هئي،ان سڄي عوامي ردِعمل کان پوءِ نواز شريف حڪومت ڪالا باغ ڊيم رٿا تان هٿ کنيو هو. ان کان بعد سنڌ جي آبپاشي ماهر اي اين جي عباسي جي نگراني ۾ ڪالاباغ ڊيم رٿا تي سنڌ جي اعتراضن بابت فني ڪاميٽي ٺهي هئي۔ جنهن بعد ۾ ڪالا باغ ڊيم رٿا جي رد ۾ رپورٽ جاري ڪئي ۔ وقت به وقت پاڪستان جي قومي اسيمبلي ۽ صوبائي اسيمبلين ۾ ڪالاباغ تڪراري ڊيم بابت بحث ٿيندا رهيا آهن ۔ پاڪستان تحريڪ انصاف جي اڳواڻ ۽ هاڻوڪي وزيراعظم عمران خان طرفان به ملڪ ۾ پاڻي جي کوٽ سبب ڊيمن جي اڏاوت بابت پنهنجو رايو ڏيڻ بعد هڪ ڀيرو ٻيهر ڪالا باغ ڊيم ۽ ٻين ڊيمن جي اڏاوت بابت بحث ۽ احتجاج شروع ٿي ويا آهن۔ هن وقت ته ميان نواز شريف جي ن ليگ اپوزيشن ۾ آهي ۽ هو ڪالاباغ ڊيم رٿا کي صوبن جي حمايت ۽ خاص ڪري سنڌ جي حمايت سان مشروط ڪري پئي.جڏهن ته سپريم ڪورٽ طرفان ديامير ۽ ڀاشا ڊيمن جي حمايت بعد ملڪ مان فنڊ پڻ ڪَٺو ٿي رهيو آهي۔ انهن ڊيمن تي اعتراض ناهي ته ڀلي ٺاهيا وڃن پر سنڌ کي خاص طور تي ڪالا باغ ڊيم تي جيڪو اعتراض آهي ته سو هي آهي ته ڪالا باغ مان جيڪي واھ ۽ ڪئنال ڪڍيا ويندا ته انهن ۾ پاڻي سنڌ ۽ بلوچستان جي حصي جو ويندو ۽ خيبرپختونخواه کي اعتراض آهي ته ، ڊيم ٺهڻ سان نوشهره پاڻي هيٺ اچي ويندو ۽ الاهي ماڻهو بي گهر ٿي ويندا ۔ سنڌ جو ڪئنالن بابت اعتراض جائز ان ڪري به آهي ته پنجاب صوبي پاران سنڌو مان ڪڍيل فلڊ ڪئنال جن ۾ ٿل ڪئنال، تونسا پنجند ڪئنال کي ريگولر ٻارنهن مهينا وهايو ٿو وڃي ۽ ارسا 1991ع پاڻي واري ورهاست واري ٺاھ تي به عمل نه ڪرائي سگهي آهي۔ جنهن ڪري سنڌ 2018 تائين پاڻي جي کوٽ شدت اختيار ڪري چڪي آهي، بدين، سجاول ۽ ٺٺي جا زميندار فصل پوکي نه سگهيا آهن، فش فارمن ۾ مڇي مري وئي آهي، چوپائي مال جو چارو ختم ٿي ويو آهي، ڪوٽڙي ڊائون اسٽريم کان هيٺ ماحول تباھ ٿي ويو آهي، دريائي ٻيلا ختم ٿي رهيا آهن، مياڻن ۾ ڇلرڇٽ ناهي، ماهيگير ۽ هاري لڏپلاڻ تي مجبور آهن، جنهن ڪري سموري سنڌ جون سياسي، سماجي، مذهبي، هاري مزدور پارٽيون، سول سوسائٽي ڪالاباغ ڊيم جي اڏاوت خلاف متفق آهن۔ سنڌ سمجهي ٿي ته 1960ع ۾ ڀارت سان پاڪستان جي سنڌ طاس معاهدي سبب پاڪستان کان ٽي درياءُ هيمشه لاءِ ڀارت جي هٿ هيٺ اچي ويا۔ جنهن ڪري پاڪستان ۾ پاڻي جي وهڪرن ۾ گهٽتائي ٿي ۽ تنهن کان علاوه چين ۽ ڀارت طرفان پڻ ڪافي دريائن تي ڊيم ٺاهڻ سان پاڻي ۾ گهٽتائي آئي آهي ۽ ان جا اثر سڌي طرح سنڌو تي پوندا ڇو ته انهن مان اڪثر نديون سنڌو ۾ ڇوڙ ڪنديون هيون۔ ڪالا باغ ڊيم ٺهڻ سان سنڌو جو ڊيلٽا به تباھ ٿي ويندو ۽ انهي ئي ڪري سنڌ جا ماڻهو ڪالاباغ ڊيم جا مخالف آهن، جنهن کي سياسي اشو چوڻ يا سمنڊ ۾ ويندڙ پاڻي کي زيان چوڻ وارن کي سمنڊ بابت ڪا به ڄاڻ ناهي، سموري دنيا جا دريا سمنڊن ۾ ڇوڙ ڪن ٿا ۽ سموري دنيا ۾ ڊيلٽا کي بچائڻ لاءِ قانوني ضابطا جڙيل آهن۔


سنڌ شناسي

سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا