سنڌ شناسي

سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

سنڌو درياهه سنڌي قوم جي جياپي جو اهم ذريعو ۽ ساهه جو سڳو آهي. هزارين سالن کان سنڌي قوم جو هي محبوب درياهه پنهنجي ٻچڙن جو پيٽ پالي رهيو آهي. عثمان راهوڪڙي اُن شينهن درياهه جي تاريخ ۽ هاڪڙي بابت زبردست قلمي تحقيق ڪري هڪ منفرد ڪم ڪيو آهي. ان لاءِ دوست عثمان جس لهي.
Title Cover of book سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

پاڻي جي پوڄا

سنڌوءُ جي پٽن تي گنڌارا، سويرا يا ساورا ۽ موئن جي دڙي جي تهذيب پروان چڙهي. سنڌو ۾ ايندڙ لٽ سبب جتي پٽن جو وجود عمل ۾ آيو. اتي هن دريا جي ڪنارن تي ڪچي جي ٻيلي سبب جهنگلي جيوت ۽ پاڻي جي جيوت ٻهلڻ مڇي کان وٺي پلي ۽ ٻين مڇين، پکين، جيتن ۽ جانورن جي نسل پروان چڙهي. سنڌو جي پوتر پاڻي جي پوڄا ٿيندي هئي ۽ ٿئي ٿي. نه رڳو اهو پر هن دريا ۾ جهاز راني به ٿيندي هئي. ڪش گهراڻي کان وٺي ميرن تائين هن دريا تي ڪو به ڊيم، بئراج ۽ بند نه هو. دريا بادشاھ جتان آر ڪندو هو اتان (پار ڪندو هو) پيو رخ تبديل ڪندو هو. انهن رخن ڪري هڪ ته ٻيٽ ٽهڻ ۽ ٻيو ٻوڏن ۽ زلزلن جا معاملا ٿيا. جنهن ڪري انگريزن جي ايام ڪاري ۾ ماهر انگريز انجينئرن اچي سنڌو تي جديد آبپاشي نظام جوڙيو ۽ دريا کي بند ڏياريو ويو. آبڪلاڻي جي مند ۾ اڳوڻن زمانن ۾ پاڻي هنڌان هنڌان ڇرون ٺاهي کڏون ۽ ڍنڍون ٺاهيندو هو پر بندن بعد دريا قابو ٿي ويو. بند باوجود 2010ع دوران آيل مها ٻوڏ ۾ سنڌو ۾ ٻن هنڌان گهارا هڻي اڌ سنڌ کي ٻوڙي ڇڏيو هو ۽ وڏي اقتصادي تباهي آئي هئي. سوين شهر، هزارين ڳوٺ ۽ لکين ايڪڙن تي بيٺل فصل پاڻي هيٺ اچي لڙهي تباھ برباد ٿي ويا هئا. سنڌ ۾ ڪلهوڙا دور تائين آبادي لاءِ واهن ۽ شاخن جو نظام موجود نه هو. ميرن سندن دور ۾ سنڌو تي ننڍا ننڍا بند ڏيڻ ۽ واھ کوٽرائڻ وارو عمل شروع ڪيو. پر سموري سنڌ ۾ ميرن جي دور دوران واھ کوٽجي ڪونه سگهيا. سنڌ تي 1843ع ۾ انگريز قابض ٿيا. جن سنڌ ۾ ڪئنال ڊپارٽمينٽ قائم ڪئي. جنهن کي 1849ع ۾ ختم ڪيو ويو ۽ 1851ع ۾ ٻيهر هن کاتي کي فعال ڪيو ويو.