سنڌ شناسي

سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

سنڌو درياهه سنڌي قوم جي جياپي جو اهم ذريعو ۽ ساهه جو سڳو آهي. هزارين سالن کان سنڌي قوم جو هي محبوب درياهه پنهنجي ٻچڙن جو پيٽ پالي رهيو آهي. عثمان راهوڪڙي اُن شينهن درياهه جي تاريخ ۽ هاڪڙي بابت زبردست قلمي تحقيق ڪري هڪ منفرد ڪم ڪيو آهي. ان لاءِ دوست عثمان جس لهي.
Title Cover of book سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

”سوڪڙيان“ پهاڄ برداش نه ٿي

سنڌو جابلو لڪن مان جهيڙيندي موڙ ڪٽيندي، اٽڪ کان هيٺ جڏهن سوڪڙيان پتڻ تي پڄي ٿو ته اتي ساڻس هڪڙي جابلو نئي اچي ملي ٿي، ان نئي بابت چيو وڃي ٿو ته سنڌو ڪنهن زلزلي سبب آڳاٽي دور سوابي کان ٿيندو، نوشهري کان ٿيندو گهوڙا تڙپ کان هيٺ سوڪڙيان وٺ ٻيهر پنهنجي اصل وهڪري ۾ شامل ٿيندو هو. جنهن جا نشان اڄ به چٽا ۽ واضح آهن، ان وهڪري کي مقامي ماڻهو سندن ٻولي ۾ ڪال چوندا آهن.ڪوهستان ۾ جابلو ندين يا نيئن جي پاڻي کي ڪارو پاڻي چوندا آهن.سوڪڙيان سان عشق جي انتها جي هڪ اهڙي ڪهاڻي جڙيل آهي جنهن کي بيان نه ڪرڻ سان سوڪڙيان جي ڄاڻ نه پئجي سگهندي. روايت ۾ اچي ٿو ته هتي قديم دور ۾ هڪڙو راجا راڄ ڪندو هو۔ جنهن جون ٻه زالون ھيون۔ جن مان هڪڙي جي رهائش سنڌو جي کاٻي ۽ ٻي جي ساڄي ڪپ تي رهائش هئي۔ راجا ٻنهي زالن سان پيچ پختا ڪرڻ لاءِ درياءُ تي رسن ۽ تختن سان پل ٺهرائي هئي، جنهن تان گذري هو هڪ رات هڪ راڻي وٽ ۽ ٻي رات ٻي راڻي وٽ رهندو هو۔ هڪ راڻي چيڙاڪ هئي، جنهن کان سندس محبت ۾ راجا طرفان ٻي راڻي هجڻ وارو عمل برداشت نه ٿيو، هن راڻي ڇا ڪيو جو جڏهن راجا پل تان گذري ٻي راڻي ڏانهن ويو پئي ته هن پل جا رسا ڪٽي ڇڏيا، پل وڃي درياءُ ۾ ڪري ۽ راجا ٻڏي ويو۔ چيڙاڪ راڻي پنهنجو محبوب راجا ته ماري ڇڏيو پر محبت ۾ ٻي عورت کي شامل نه ڪيو۔ مقامي ٻولي ۾ سوڪڙيان جي معني پهاڄ آهي۔ اڄ به سوڪڙيان سميت سنڌو جي ڪٺار تي ٻين ڪافي لوڪ داستانن جيان هي لوڪ داستان جنهن ۾ پهاڄ کي برداشت نه ڪيو ويو۔ سوڪڙيان جي مشهوري به ان داستان ڪري آهي۔ جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته هن لوڪ داستان مان اهو معلوم ٿئي ٿو ته هڪ عورت ٻي عورت کي برداشت نه ڪيو پر پنهنجي محبوب کي ماري ڇڏيو۔ جنهن ڪري هن داستان جنم ورتو۔ سوڪڙيان ۾ نه ان راجا جا اهي تختا سلامت آهن نه وري وڍيل رسا ٿا ملن پر ان راجا ۽ هوڏي راڻي جي هوڏ جي هڪڙي ياد ملي ٿي۔ درياءُ جون لهرون خاموشي سان عاشقن سان ڳالھائن ٿيون، هوا جا جهونڪا لڳن ٿا ۽........!!!
هن وقت سوڪڙيان کان هيٺ ڳوٺ شادي پور اچي ٿو جتي ساڄي پاسي واري ڪناري تي ضلعو پشاور ختم ٿئي ٿو ۽ اتان کان ڪوهاٽ ضلعو شروع ٿئي ٿو۔ کاٻي پاسي تي پنجاب صوبي جو اٽڪ ضلعو آهي۔ هوريان هوريان جبلن جي ساخت ۾ فرق نظر اچي ٿو، هي پٿر ڪچو آهي جيڪو ڪالا باغ تائين آهي.