سنڌ شناسي

سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

سنڌو درياهه سنڌي قوم جي جياپي جو اهم ذريعو ۽ ساهه جو سڳو آهي. هزارين سالن کان سنڌي قوم جو هي محبوب درياهه پنهنجي ٻچڙن جو پيٽ پالي رهيو آهي. عثمان راهوڪڙي اُن شينهن درياهه جي تاريخ ۽ هاڪڙي بابت زبردست قلمي تحقيق ڪري هڪ منفرد ڪم ڪيو آهي. ان لاءِ دوست عثمان جس لهي.
Title Cover of book سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

سنڌو ۽ هاڪڙي تي تارا ڏسي فصل پوکبا هئا ۽ شاديون ڪيون وينديون هيون

سنڌو هاڪڙي ۽ سندن ڦاڪ هر سال جڏهن ڀريا تريا (تارو تار) وهندا هئا، تڏهن هر سال سانوڻ جي مهيني دوران چاڙھ ٿيندو هو ۽ هنن دريائن جي ڪٺار تي وڏن وسڪارن جي مند ۾ گهڻو ڪري سانوڻي رُت هوندي هئي۔ ٽيڙو تارو اڀرڻ سان وسڪارا شروع ٿي ويندا هئا۔ ان زماني ۾ هتي جا ماڻهو وڻجارا ، واپاري ۽ هاري گهڻي ڀاڱي تارن ۽ نکٽن کي ڏسي کيتي ٻاڙي، وڻج، واپار سميت شاديون مراديون ڪندا هئا۔ طوفان ۽ هوا جو رخ ڏسي اندازو لڳائيندا هئا ته موسم جو رخ ڪيئن آهي۔ ان زماني ۾ ايتريون سائنسي ايجادون ڪونه ٿيون هيون۔ پر اڄ جي دؤر ۾ به ڪافي وڻجارا ۽ ماهيگير طرف نکٽن ذريعي معلوم ڪن ٿا، ماهر ناکئا نکٽ ڏسي درياءُ ۽ سمنڊ ۾ ٻيڙا، هوڙا ۽ جهاز ھاڪارين ٿا پر ڪنهن زماني هتي نکٽن تي ئي هلندا هئا۔ جيئن لڌي تاري اڀرڻ سان ميهن وسندو هو ۽ ليون لس ليٽ ٿي پونديون هيون۔ ايٿ تارو اڀرندو هو ته دريائن جو پاڻي وڃي تر وٺندو هو۔ سنڌو تي ڦٽي جي پوک ووڻن ذريعي ٿيندي هئي جيڪا ڪَتي تاري ڏسڻ سان لاڳاپيل هئي۔ جوئر جو فصل ٽيڙو تاري سان تعلق رکي ٿو، ٻاجهر ۽ گوار جو تعلق لڌي تاري سان هوندو هو، ڪَتي تاري لهڻ کان اڳ ڪڻڪ پوکبي هئي، ايٿ تاري اڀرڻ سان چڻا، مٽر ۽ ٻيا فصل پوکبا هئا۔ هتي شاديون به گهڻو ڪري تارن جي حساب 7, 14, 21 ۽ 25 تاريخن تي ڪيون وينديون هيون، جيئن تاري جي اوڀر رخ ڄڄ جو طرف نه هجي۔ بندرن، دريائن ۽ سمنڊ ۾ طرف قطب تاري ذريعي معلوم ڪيو ويندو هو۔ تڏهن واچن ۽ گهڙيالن جي ايجاد ڪونه ٿئي هئي۔ وقت جو اندازو به ڏينهن جي وقت وڻن ۽ ديوارن جي پاڇولن ۽ رات جو ڪڪڙ جي ٻانگ سان ۽ تارن، چنڊ جي اڀرڻ ۽ لهڻ سان ڪيو ويندو هو۔ جيڪي ناکئا هئا اهي وير چڙهڻ ۽ لهڻ ۽ نکٽن کي ڏسي سمنڊ ۾ هاڪاريندا هئا کين نکٽن مان موسم جي خبر پڻ پوندي هئي

[b]نوٽ [/b]: روزاني سامونڊي وير ٻه ڀيرا لهي ۽ چڙهي ٿي 14 تاريخ چنڊ تي جوار ٿئي ٿئي ، وير به ماهگير چنڊ لهڻ سبب معلوم ڪندا آهن .