سنڌ شناسي

سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

سنڌو درياهه سنڌي قوم جي جياپي جو اهم ذريعو ۽ ساهه جو سڳو آهي. هزارين سالن کان سنڌي قوم جو هي محبوب درياهه پنهنجي ٻچڙن جو پيٽ پالي رهيو آهي. عثمان راهوڪڙي اُن شينهن درياهه جي تاريخ ۽ هاڪڙي بابت زبردست قلمي تحقيق ڪري هڪ منفرد ڪم ڪيو آهي. ان لاءِ دوست عثمان جس لهي.
Title Cover of book سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

سنڌو ۽ آبپاشي جا طريقا

سنڌو تي جڏهن بند ۽ بئراج قائم ٿيل ڪونه هئا، ان قديم دور ۾ سنڌو مان آبادين ۽ شهرن لاءِ پاڻي نار، چرخي ڍنڍن، کڏن ۽ قدرتي وهندڙ ڦاڪن مان حاصل ڪبو هو۔ ڪلهوڙن ۽ ميرن جي دور ۾ ڪافي واھ کوٽرايا ويا هئا۔ انگريزن جي دور ۾ جديد آبپاشي نظام تحت بئراج قائم ڪيا ويا ۽ واھ ۽ ڪئنال کوٽرايا ويا۔ چرخي جي جڳھ تي بجلي سان هلندڙ ٽيوب ويل، ڊگڊگي مشينون ۽ هينڊ پمپ لڳا۔ 2018ع تائين سنڌ ۾ هزارين واٽر ڪورس، ڪافي واھ ۽ شاخون پڪيون ڪري پاڻي جي ذيان کي روڪڻ جي ڪوشش ڪئي وئي۔ هن وقت 2018ع ۾ پاڪستان جي صوبن وچ۾ سنڌو ۽ ٻين دريائن جي پاڻي جي ورهاست لاءِ ارسا قائم ٿيل آهي ۽ سنڌ ۾ وري ايريگيشن، سيڊا ۽ وسپ جڙيل آهن۔ ارسا جي ملڪي سطح تي پاڻي جي ورهاست ۾ سنڌ، بلوچستان ۽ خيبرپختونخواه کي اعتراض به رهيا آهن۔ سنڌ جو خاص اعتراض چشما جهلم لنڪ ڪئنال، هل ۽ غازي بروٿا لنڪ ڪئنال جيڪي فلڊ ڪئنال آهن۔ تن کي ريگيولر بنياد پاڻي ڏيڻ سميت ڊيمن جي پاڻي جي ورهاست به رهيو آهي۔ سنڌ کي 1991ع کان وٺي 2018ع تائين پورو پاڻي نه پيو ملي۔ جنهن ڪري سنڌ ۾ 2018ع ۾ پاڻي جي شديد کوٽ سبب سنڌ جي زراعت جيڪا سنڌ جي معشيت لاءِ ڪرنگهي واري هڏي جي حيثيت رکي ٿي سا پاڻي جي کوٽ ڪري پوکيل فصل سڪي ويا يا ڪيترين ئي جڳهين تي وقت سر پوکجي نه سگهيا۔ هن جديد دور ۾ سنڌو جي ڪٺار سنڌ جي زراعت ۾ جديد مشينري استعمال ڪئي پئي وڃي ۽ هائبرڊ ٻج پوکيا پيا وڃن۔ هاڻ ڍڳن، اٺن ۽ گڏهن تي چوخا نٿا هلن، بلڪه هن وقت ٽريڪٽرن وسيلي کيڙي ٿئي ٿي ۽ ڪيڻ لڳي ٿي۔ ساريال جي رنبي ۽ گاھ لاءِ به جديد مشين ۽ ٿريشر استعمال ٿين پيا۔ وٿاڻ جي ڀاڻ جي بدران اينگرو يوريا جو استعمال ٿئي ٿو ۽ جيت مارڻ يا ناس ڪرڻ لاءِ زرعي دوائن جا اسپري فصلن تي ڪيا وڃن ٿا۔