سنڌ شناسي

سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

سنڌو درياهه سنڌي قوم جي جياپي جو اهم ذريعو ۽ ساهه جو سڳو آهي. هزارين سالن کان سنڌي قوم جو هي محبوب درياهه پنهنجي ٻچڙن جو پيٽ پالي رهيو آهي. عثمان راهوڪڙي اُن شينهن درياهه جي تاريخ ۽ هاڪڙي بابت زبردست قلمي تحقيق ڪري هڪ منفرد ڪم ڪيو آهي. ان لاءِ دوست عثمان جس لهي.
Title Cover of book سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا

داسو

سنڌو داسو ۾ جڏهن داخل ٿئي ٿو ته اها حد صوبي خيبرپختونخواه جي ضلعي ڪوهستان جي آهي۔ جتي چيني انجنيئرن جي مدد سان درياءُ تي جديد پل به ٺاهي وئي آهي۔ سرڪاري عمارتون به ڪافي تعداد ۾ ٺهيل آهن۔ هتي جا مقامي ماڻهو تجارت، نوڪري ۽ مزدوري ڪن ٿا۔ هتي ڪنهن دور ۾ جديد شاھراھ ريشم ٺهڻ کان اڳي ٻه ٽي دڪان هئا۔ ڪا به جديد عمارت ۽ هوٽل نه هئي۔ اڄ هتي جا ماڻهو ٽي وي بند نٿا ڪن ۽ ريڊيو ۽ اخبار به هتي پھچي ويا آهن، تعليم به اچي وئي آهي۔ ڦرون ۽ چوري ناهي پر قبائلي تڪرار عام آهن جنهن تان هو پنهنجي دشمن کي گولي هڻڻ ۾ به دير نٿا ڪن۔ هتي جي رهواسين کي گلگت، راولپنڊي يا ٻين علائقن کان وڌيڪ داس وڻي ٿو ۽ هو پنهنجي علائقي جو مٽ ڪنهن کي نٿا سمجهن، هنن کي پنهنجي علائقي جي مٽي جي خوشبوءِ پسند آهي۔ هي مارئي وانگر پنهنجي علائقي سان ٻي ڪنهن علائقي جي ڀيٽ ئي نٿا ڪن۔ هتي جي عورت مڙس، ٻارن ۽ سهري سس جو خيال رکي ٿي،هتي جون عورتون نماز ۽ روزن جون پابند آهن۔ پردي کي اهميت ڏينديون آهن۔ هتي ڇوڪرين کي پڙهائڻ جو تصور ئي ڪونهي، اهو ان ڪري جو هتي جا اڪثر ماڻهو اڻپڙهيل آهن۔ هتي اڪثر ماڻهن جي سوچ پراڻي جهالت واري آهي۔ هتي جي اڪثر ماڻهن جو خيال آهي ته داسو ۾ دريائي وهڪري جي ڪري نه بلڪه شاھراھ ريشم جي ٺهڻ ڪري ترقي ٿي آهي۔ سنڌو هتان به ور وڪڙ ڪندو کاهين لاهين ۽ جابلو لڪن مان لنگهندي چاندي جي لڪيرن جيان پنهنجي صاف ۽ شفاف پاڻي جو وهڪرو اکين کي پسائيندي صدين ڪنان وهي رهيو آهي۔ دوسو ۾ 1974/75ع ۾ وڏو زلزلو آيو هو، جنهن کان پوءِ گورنمينٽ هتي ڪوهستان ڊولپمينٽ پراجيڪٽ ٺاهي ترقياتي ڪم ڪرايا، زلزلي واري سال ئي ڪوهستان کي ضلعي جو درجو ڏنو ويو، ان کان اڳ ڪوهستان جو سنڌو کان اولھه وارو پاسو سوات ۾ شامل هو ۽ اوڀر وارو پاسو قبائلي علائقي ۾ شامل هو۔ 1976ع ۾ ڪوهستان ڊولپمينٽ پراجيڪٽ ڪم شروع ڪيو ۽ 1983ع ۾ ختم ڪيو۔ هاڻ ته هتي صحت مرڪز به قائم ٿيل آهي پر ڪنهن زماني ۾ غذا جي به کوٽ هئي۔