تبت دنيا جو واٽر ٽاور يا پاڻي جي ڇت

دنيا جو واٽر ٽاور يا پاڻي جي ڇت تبت کي ڇو ٿو چيو وڃي ان بابت گھڻو عرصو اڳ اتھاس جي ڪتابن ۾ مختلف رايا ٿي مليا پر ايسٽ انڊيا ڪمپني جي ملازم مور گرافٽس 1819ع ڌاري ھن دنيا جي پاڻي جي ڇت واري اھم ماڳ تبت جي مانسرور ۽ ٻين ڍنڍن ۽ ندين سميت ھتي پاڻي جي اوچائي ماپ ۽ نڪرندڙ ندين بابت حيران ڪن انداز سان حقيقتن تي مبني مواد سامهون آندو ۽ ڏند ڪٿائي ڪھاڻين جي جڳھه تي حقيقتن جا عڪس چٽا ٿيندي ويا ۽ ھاڻي پردي جي پويان ڪو به اھڙو ڳجھه يا لڪل اسرار نه رھيو آهي جيڪو دنيا جي ھن پاڻي جي وڏي ۾ وڏي ٽاور يا ڇت کي پراسرار بنائيندو ھجي يا سنڌو بابت جيڪي خيالي ويچار ھئا تن تان به پردو ھٽي ويو آهي سو تبت جي پاڻي واري ڇت کي سمجهڻ لاء انهن ڍنڍن کي سمجھڻو پوندو جن جي چيني زبان جي نالن موجب 1ـ چنگھائي 2ـ مانسور 3ـ نمسو 4ـ پاگونگ 5ـ ياھڊوڪ 6ـ سملنگ 7ـ لحامو 8ـ لماجانگ ڊانگ 9ـ پمايامڪو 10ـ پيڪو 11ـ ڪومو چاملنگ 12ـ راڪشاستل 13ـ ڊيزڪي ڪو 14ـ tab 15ڊانگ ڪو جنهن کي چنگائي ليڪ ڪوڪو نار به چوندا آهن .جيڪا چائنا ملڪ جي تبت جي وڏي ۾ وڏي ڍنڍ آهي ھتي سال جا نو مھينا موسم خشڪ رھي ٿي سالياني برف پوڻ جو تناسب %18 آهي ھي علائقو سامونڊي سطح کان 16000 فٽ آهي ھتان کان 1ـ سنڌو يا سنتو 2ـ سالوين درياء 3ـ گنگا درياء 4ـ ميڪانگ درياء 5ـ گينيان Ganyan يارلنگ يا ستانگ پوگرينڊ درياء جيڪو دنيا جو گھري ۾ گھرو ۽ ڊگھي ۾ ڊگھو درياء آهي ھتي پاڻي جي گھڻي مقدار سبب تبت کي دنيا جو واٽر ٽاور يا پاڻي جي ڇت جي نالي سان سڏيو ۽ لکيو وڃي ٿو ـ تبت جي اولھه سان سنڌو ۽ ڀرم پترا درياء TAB ڍنڍ وٽان نڪرن ٿا اھا ڍنڍ ڪيلاش جبل جي پاسي ۾ آهي اھا جڳھه ھندن ۽ ٻڌن لاء پاڪ جڳھه آهي ھندن جي عقيدي موجب ڪيلاش جبل شو ڀڳوان جي رھڻ جي جڳھه آهي ۽ ٻڌن موجب اتي مھاتما گوتم ٻڌ جي رھائش به رھي آهي ھن پٽ جي معشيت ۾ ٿوري گھڻي ذراعت مال چارڻ ۽ مزدوري شامل آهن رڍون ٻڪريون اٺ گھوڙا مينھيون جھنگلي ڍڳا تبتن جي زندگين ۾ اھم جڳهه رکن ٿا سياحت سبب ھٿ جي ھنرن جي پذيرائي ٿي آهي تبتي ٽوپيون ڪارپيٽ قالين ڪپڙا ڪاٺ سان ٺھيل شيون سون ۽ چاندي جا زيور ۽ رقص ھتي جي ماڻھن جي رڳ رڳ ۾ سمايل آهن تبت مرڪزي سرڪار چائنا جي حڪومت طرفان ٽيڪس ۾ ڇوٽ ھجڻ سبب اتي جو %90 خرچ سرڪار ڀري ٿي ـ تبت تاريخي لحاظ کان آزاد رياست ھئي اٺين صدي ۾ تبت وارن ٻڌ مت اختيار ڪري پاڻ کي ٻين مذھبن کان جدا ڪري نروار ڪيو ـ خليفي مامون جي دور ۾ تبت جو بادشاھ سليمان ٿي ويو ھو پر ڪجھه صدين کان ھنن جو تعلق اسلامي دنيا سان گھٽ رھيو آهي ـ 1720ع ۾ چين طرفان تبت کي فتح ڪيو ويو پر 1913ع ڌاري تبت ٻيھر پنهنجي خودمختياري جو اعلان ڪيو جنهن ۾ برطانيا جو ھٿ ھو جڏهن ته 1950ع ۾ چيني ڪميونسٽ پارٽي طرفان ٻيھر تبت کي چائنا ملڪ ۾ شامل ڪيو ويو ۽ تبت جو حاڪم دلائي لاما ھندستان جلاوطن ٿي ويو جيڪڏهن تبت جي تاريخ تي ھڪ نظر ڪجي ته ھتي جي ماڻهن جو لاڙو ٻڌ مت طرف آهي جنهن ڪري اھي اندر جي آرام ۽ سڪون کي ٻاھرين لالچ ۽ لوڀ تي ترجيح ڏيندا آهن پر ھنن سان بدقسمتي اھا ھر دؤر ۾ ٿيندي پي پئي آهي ته ڌرتي تي ويڙھاڪ ٽولن ھنن کي ڪڏهن به سڪون سان پنهنجي علائقن ۾ رھڻ نه ڏنو آهي تاريخ جي ٻين سمورن دورن کي ڇڏي جيڪڏهن 1951ع کان سنتو يا سنڌو برھم پترا ۽ ٻين تبتي پاڻي جي ٽاور وارين ڍنڍن ۽ دريائي ڪنارن تي ايني پيچن ۽ ٻين اڻ ڳڻين گوريلن سان جيڪي ظلم ۽ عقوبتون پنهنجي ڌرتي تي ڌارين حملي آورن ڪيون سي تاريخ جو انوکو ۽ گوريلا وار جو ھڪڙو جدا باب آهن انهن جي آزادي جو خواب ته پورو ڪون ٿيو آهي پر ھي علائقو پاڻي ڍنڍن دريائن سبب دنيا جي وڏي ۾ وڏي پاڻي جي ٽاور يا پاڻي جي ڇت طور صدين کان پنهنجي سڃاڻپ برقرار رکندو پيو اچي ۽ ڪروڙين حياتين جو جياپو ھتان جي ئي پاڻي تي آهي جيڪو اوچن جبلن جي ورن ۽ وڪڙن مان پنھنجا گس ٺاھيندو ڪيترن ئي دريائن جي روپ ۾ وھندو ڌرتي جي وڏي حصي کي صدين کان اڄ تائين سيراب آباد ۽ سرسبز ڪندو رھي ٿو جنهن جو نه ڪڏهن انت آيو آهي نه ايندو.


سنڌ شناسي

سنڌو ۽ هاڪڙي جا وهڪرا