سنڌو جو ڪچو
هي سنڌو جي ٻنهي ڪپرن تي ڇڏيل زمين جي ايراضي جيڪا سنڌو دريا جي ڇاڻي جي وڏي وهڪري کي گذارڻ لاءِ هئي،انهي زمين ۾ سنڌو جي لٽ تمام گهڻي پوندي هئي مقدار ۾ موجود آهي ، پراڻي زماني کان وٺي هتي جون زمينون ڍڳن تي کيڙيون وينديون هيون ، ڍڳن تي ھر هلائڻ دوران ڪچي کانسواءِ کيڙي دوران وڏا کڙا ۽ ڀتر پيدا ڪندي هئي ، پر هي ڪچي واري زمين کيڙي دوران ريٽ هئڻ ڪري وڏا کڙا پيدا نه ڪندي هئي تنهن ڪري نرم زمين هئڻ ڪري هتي جي قديم رهاڪن هن زمين کي ڪچي زمين سڏيو ، جنهن ڪري اڄ ڏينهن تائين ڪچو سڏجي ٿو ، هي ڪچو سنڌ ۾ چيٽ واري مند ۾ تمام ڀلا فصل پيدا ڪري ٿو ، قديم دور کان وٺي هي ڪچو پاڻي لهڻ کانپوءِ آباد ٿيندو رهي ٿو .
ڪتاب سجاول جي سماجي ، ثقافتي ۽ سياسي تاريخ ۾ عزيز جعفراڻي لکي ٿو ته درياءُ ڇڏي ويل زمين کي ڪس چئجي ٿو ، جڏهن ته درياءُ جي بند اندر زمين کي ڪچو چئجي ٿو ، ڪچي وارو علائقو دريا جي پاڻي تي آباد ٿئي ٿو ، هاڪڙو جي ٺاهيل ۽ ڇڏيل زمين ٿر جي ڪس طور سڃاتي وڃي ٿي ۽ ٿر جي ڀاڱن ۾ ڪس به هڪ ڀاڱو آهي .