سنڌو ڪپھه ۽ آڏاڻا
سي تو ويهي وڃائيا، جي ڪتڻ سندا ڏينهن
ارٽ اوڏي نه ٿئين، ڀوري! ڀوري سيئن
ڪنڌ کڻنديين ڪيئن، اڱڻ عجيبن جي.
اڳي جي تور ٿيندي هئي جنهن بابت به شاھ عبداللطيف ڀٽائي پنهنجي بيت ۾ هئين گواهي ڏئي ٿو
تاڃي توريائون ته عيب نڪري آيا،
ڪوٺي ڪاپائيتن کي پر ۾ پڇيائون،
اگلڙي آئون مون ڀڙا ڀڳا نه ٿيا.
جيڪڏهن ڪپڙي ۾ ڪو عيب سامهون ايندو هو ته ڪوري معني ڪپڙو اڻندڙن کي گڏ ويهاري انهن سان ميٽنگ ڪري کائن پڇا ڪئي ويندي هئي. ته عيب ڪئين ٿيو آهي. سنڌ جي سمورن شهرن ۽ ڳوٺن ۾ ڪپڙو ٺاهڻ لاءِ آڏاڻا هوندا هئا. جتي ڪتيندڙ کي ڪاتيار، ڪاتاريون ۽ ڪلتار به چيو ويندو هو. ۽ ڪپڙو ٺاهيندڙ کي ڪوري چيو ويندو هو. سنڌ ۾ ڪافي ذاتيون ڌنڌن جي حساب سان پڻ وجود ۾ آيون. جئين موچي، واڍا، ڪوري، سونارا، وغيره. اڳي سنڌ ۾ ڦٽي جا ووئنڻ ھوندا ھئا. ھن وقت به ووئنڻ جي پوکائي جو زون آهي. آڏاڻن جي جاءِ ٽيڪسٽائيل ملن ورتي آهي ۽ ڦٽي جو ڪاروبار ڪاٽن فيڪٽرين ۽ ننڍن شهرن ۾ پيڊين ذريعي ٿئي پيو. ڦٽي سبب جهڏو کي جهڏو گودام به چئبو آهي. هن وقت واپار جديد ٽرانسپورٽ ذريعي ٿئي ٿو. قديم سنڌ ۾ ڪپڙو ٺاهڻ، تور ڪرڻ، ۽ واپار ڪرڻ جا جيڪي طريقا هئا. سي سنڌ ۾ ڪلهوڙا دور دوران زوال پذير ٿي ويا. جنهن ڪري ڪلهوڙا دور ۾ پيدا ٿيندڙ سنڌ جي قومي شاعر شاھ عبداللطيف ڀٽائي پنهنجي شاعري جي سُر ڪاپائتي جي هيٺين بيت ۾ هن طرح نشاندهي ڪئي آهي.
نه سي ووئنڻ وڻن ۾، نه سي ڪاتاريون
پسيو بازاريون، هئينڙو مون لوڻ ٿئي.
واقعي اڄ اهو ننگر، ٺٺو، نصر پور، ڀنڀور، بدين، اگهاماڻو، ڪاهو جو دڙو، برھمڻ آباد، سيوهڻ، اروڙ جي ابتر حالت ۽ ڪافي ماضي جي عظيم شهرن جي کنڊرن کي ڏسجي ٿو ته ماضي جي شاندار سنڌ موئن جي دڙي وانگر لڳي ٿي. هن وقت ڦٽي جي شڪل ۾ ڪچو مال ته سنڌ پيدا ڪري ٿي پر ٽيڪسٽائيل ۽ ايڪسپورٽ وارو واپار پنهنجي هٿ ۾ نه رهيو آهي. جديد زراعت تحت سنڌ ۾ ڦٽي جي في ايڪڙ پوک تي ستر کان اسي هزار خرچ اچي ٿو ۽ في ايڪڙ آمدني ايتري نٿي ٿئي. ڪپھه، ڪمند ۽ ساريال سنڌ جي مک فصلن ۾ هن وقت شامل آهن.