ڪوريائي ٻولي
ڪوريائي ٻولي اُتر ۽ ڏکڻ ڪوريا جي قومي ۽ سرڪاري ٻولي آهي. چون ٿا ته چين جي هڪ خودمختيار علائقي يان بيان Yan Bian جي سرڪاري ٻولي به اهائي آهي. هڪ ڪاٿي موجب اَٺ ڪروڙ ماڻهو ڪوريائي ٻولي ڳالهائن ٿا، پر تنهن هوندي به تاريخ ۾ اُن کي اڪيلي ٻولي Isolate Language طور سڏيو ويو آهي. شروع ۾ اها چيني ٻوليءَ مان اوڌر ورتل الف ب يا لِپيءَ هَان جَا Hanja ذريعي لکي ويندي هئي. پندرهين صديءَ جي وچ ڌاري 1443 ۾ ان وقت جي بادشاه سيجانگ Sejong ڪجهه ماهرن جي هڪ ٽيم جوڙي جن ڪوريائي ٻوليءَ کي پنهنجي الف ب ڏئي هَانِ گُل Hangul جي نالي سان لکت جو سرشتو رائج ڪيو. اهو لفظ به مختلف لفظن جي سڌريل معياري شڪل آهي جنهن جي معنيٰ آهي قومي ٻولي. هن لپيءَ ۾ ڏهه Vowels ۽ چوڏهن Consonents آهن.
باوجود پنهنجي ڌار لپيءَ جي، ڪوريائي ٻوليءَ جا ڪيترائي لفظ لکڻ ۾ چيني ٻوليءَ جهڙا آهن ۽ فقط سندن اُچارڻ ۾ فرق آهي. مثال ڏيندي ريانگ اوهه ٻڌايو هوته اسڪول لفظ ٻنهي ٻولين ۾ ساڳي طرح لکبو پر سندن اُچار ڌار آهي.
ڪوريائي ٻولي جپانيءَ سان به ملي ته منگوليائي ٻوليءَ سان به، ڇوته ڪجهه سئو سال اڳ منگول حڪمران به ڪوريا تي قابض رهيا تنهنڪري سندن ٻولين ۾ به ايتري ويجهڙائپ آهي جو ريانگ اوهه جو چوڻ هو ته کين چيني يا جپاني ماڻهن جي ڀيٽ ۾ منگوليائي ماڻهن سان ڳالهائڻ ۾ سولائي ٿيندي آهي.
هونئن اينسائيڪلوپيڊيائن موجب ڪوريائي ٻولي اَلتائي ٻولين ural- Altaic Languages منجهان يعني ترڪي، جپاني، منگوليائي، هنگري وغيره ٻولين جي گروپ مان آهي جيڪي التائي Altaic جابلو سلسلي جي حوالي سان سڏجن ٿيون. اهو جابلو سلسلو وچ ايشيا کان يورپ تائين پکڙيل آهي.
مسٽر ليءَ ٻڌايو ته ڏکڻ ڪوريا ۾ سيئول ۽ اُن جي آسپاس واري علائقي ۽ اُتر ڪوريا ۾ اتان جي گادي واري شهر پيانگ يانگ ۽ ڀرپاسي واري علائقي واري ڪوريائي ٻولي معياري يا Standard ٻولي سڏجي ٿي. مون کي اُن مهل سنڌ ۽ سنڌي ٻولي ياد آئي جو انگريزن پنهنجي راڄ وقت سنڌي ٻوليءَ جي موجوده لپي تيار ڪرائي هئي ۽ انهيءَ لاءِ هنن تعليمي ۽ ٻوليءَ جي ماهرن جي ٽيم جوڙي هئي جن نه رڳو الف ب ٺاهي پر سنڌ جي وچولي واري علائقي ۾ ساهتيه پرڳڻي نوشهري فيروز، ڀريا، درٻيلي ۽ ڀرپاسي جي ٻوليءَ کي معياري سنڌي ٻوليءَ جو درجو ڏنو هو جيڪا سنڌ جي ڪتابي ٻولي سڏجي ٿي.
ڪوريا وارن پنهنجي اڪيلي ٻوليءَ کي پنهنجي اصل شڪل ۾ قائم رکڻ سان گڏوگڏ رومنائيزيشن Romanization ذريعي ان قابل ٺاهيو آهي جو ملڪ جي سمورن شهرن ۾ رستن،گهٽين، مکيه عمارتن وغيره جا نالا رومن لپيءَ ۾ لکيا وڃن ٿا ته جيئن ٻاهران ايندڙ ماڻهو انهن کي سولائيءَ سان پڙهي سگهن. ان ڏس ۾ هنن گهڻو ڪم ڪيو آهي جنهن کي هو Revised Romanization of Korean Language ياد ڪن ٿا. رومن لپيءَ ۾ ڪوريائي لفظ لکڻ جا ڪجهه مثال هن ريت آهن: بورچيخانو Bueok ، ٻاهر Bak ، ڀت يا ديوار Byeok ، ڳائي گوشت جون ٽانڊن تي پچايل چاپون Kalbi ، ڀاڄيءَ مليل اڇا چانور Bibimbap ۽ راند روند ۾ وڏي مهارت رکندڙ ماڻهو Gosu ۽ ماڻهن کي وندرائيندڙ مائي Kisaeng.
*