سُوامڀُو مندر جي ياترا
سُوامڀُو مندر واري پهاڙي کٽمنڊو شهر جي اُلهندي حصي ۾ آهي جنهن جي بلندي ستهتر ميٽر آهي. جيئن جيئن ويجهو ٿيندا وياسين، پهاڙيءَ جي پاڙ وٽ مندرن جا جهڳٽا نظر اچڻ لڳا، پهاڙيءَ تي مٿي وڃڻ لاءِ رستو ان جي چوڌاري گهمي ٿو ۽ پهاڙيءَ جي ٻن پاسن کان ته رُڳو مندر ئي مندر آهن. پهاڙيءَ کي گول ڦري مٿي وڃڻ واري رستي جي ويجهو پهتاسين ته لُنڊا بازار لڳل هئي ۽ وڏي تعداد ۾ مرد توڙي عورتون گاڏن تي رکيل پُراڻن ڪپڙن مان چونڊ ڪري رهيا هئا. ماڻهن جي ان انبوهه جي ڀرسان هڪ سوڙهو رستو مٿي وڃي ٿو جنهن جي ٻنهي پاسن کان دُڪان ۽ گهر هُجڻ جي ڪري ٽريفڪ جام هئي، خاص ڪري مندر کان موٽندڙ سياحن جي ڪوسٽرن مندر ڏانهن ويندڙ گاڏين لاءِ مسئلو پئي ڪيو، نيٺ ٽيڪسي چاڙهيون چڙهندي وڃي مندر واري گيٽ تي پهتي. مندر ۾ اندر وڃڻ لاءِ ٽڪيٽ مقرر هئي. مندر جو انتظام فيڊريشن آف سُوامڀُو مئنيجمينٽ اينڊ ڪنزرويشن وٽ آهي ۽ ٽڪيٽن مان ٿيندڙ ڪمائي مندرن جي سار سنڀال تي خرچ ڪئي وڃي ٿي. پنجاه رُپين جي ٽڪيٽ وٺي اندر گهڙيس ته ڀولڙن جي ولرن تي اک پئي. مون ويجهو وڃي فوٽو ڪڍڻ پئي چاهيو ته هڪ نيپالي ڇوڪريءَ جهليو ته ويجهو نه وڃان متان چڙي حملو نه ڪن. ڀولڙا وڏي آزاديءَ سان گهمي ڦري رهيا هئا ۽ ڏاڪڻين تي ٽپ ڏئي مٿي مندرن ڏي وڃي رهيا هئا جتي مونکي به وڃڻو هو پر ڇوڪريءَ سندن چڙ چڙي. طبيعت جو ٻُڌائي ڊڄاري ڇڏيو هو سو مان مٿي ويندڙ ٻين ماڻهن جو پاسو وٺي هلندو رهيس. هتي سُوامڀُو اسٽوپا سڀ کان وڏو آهي جنهن لاءِ پٿر جا چار سئو ڏاڪا چڙهڻا پون ٿا، مٿي پهچبو ته مندرن جو ڪامپليڪس نظر ايندو ۽ ساڳي وقت پُوڄا پاٺ ڪندڙ ماڻهو ۽ سياحن جا انبوهه. وڏي تعداد ۾ ٻُڌ ڌرم جي عڪاسي ڪندڙ شين جا دُڪان، ٻُڌ ڌرم جي تاريخ بابت ڪتابن ۽ تصويرن جي ڪارڊن وارا اسٽال به اُتي هئا. چون ٿا ته تيرهين صديءَ ۾ سُوامڀُو مندر ٻُڌ ڌرم وارن جو اهم مرڪز بڻجي ويو هو. پندرهين صديءَ ۾ اهو تباه به ٿيو هو جنهن کي ٻيهر تعمير ڪرايو ويو. جيئن ته مان دير ڪري پهتو هئس تنهنڪري سانجهي ٿيڻ واري هئي ۽ يورپي ماڻهن سان آيل مقامي ماڻهن کي چوندي ٻُڌم ته اونداهي ٿيڻ کان اڳ هتان نڪري وڃڻ کپي، سو مون به پويان پير ڪيا. ڀولڙن کان بچندو هيٺ لهندو ويس ته هڪ نوجوان ڇوڪريءَ ڌاتُوءَ مان ٺهيل مختلف شيون خريد ڪرڻ لاءِ چيو جن ۾ بريسليٽ مونکي وڌيڪ بهتر لڳا ۽ هڪ جوڙي تڪڙ ۾ خريد ڪري نڪرڻ جي ڪيم. گيٽ جي اندران ئي هڪ حوض ٺهيل هو جنهن جي وچ ۾ گوتم ٻُڌ جا مجسما لڳل هئا. اتي ئي مون ڪجهه ڀڪشوئن کي بيٺل ڏٺو ته محسوس ڪيم ته اهي نيپالي ڪونه هئا. کانئن پُڇا ڪرڻ تي هنن ٻُڌايو ته هُو تبتي آهن. ٽيڪسيءَ واري به واٽ تي لنگهندڙ ڪيترن ئي ماڻهن ڏي اشارو ڪري ٻُڌايو هو ته اهي تبتي آهن. سندس چوڻ موجب ٻُڌ ڌرم جي مندرن جي ڪري نيپال ۾ تبت جا ماڻهو تمام گهڻا اچن ٿا.
هُونئن جيڪڏهن ٻُڌايو نه وڃي ته هندو ڌرم ۽ ٻُڌ ڌرم جي ماڻهن توڙي مندرن ۾ فرق مشڪل سان ڪري سگهجي، حيرت جي ڳالهه هيءَ آهي ته نيپال سڌارٿ گوتم جي جنم ڀُومي آهي پر هتي هندو ڌرم وڌيڪ ڇانيل آهي ۽ ٻئي نمبر تي ٻُڌ ڌرم آهي. چون ٿا ته عيسوي سن کان پنج سئو ورهيه اڳ نيپال ۾ ننڍيون ننڍيون قبيلائي سرداريون هيون جن مان هڪ سرداريءَ ۾ سڌارٿ گوتم شهزادو هيو پر هُو سڀ ڪجهه تياڳي هليو ويو.
جيئن ته مندرن وارا دُڪان به بند ٿيڻ لڳا هئا تنهنڪري مان به تڪڙ ۾ ٻاهر نڪتس جتي ٽيڪسيءَ وارو انتظار ڪري رهيو هو.
*