يورپ جي ملڪن کي جس هجي
“نه” وراڻيومانس.
سڀ تعجب کائڻ لڳا ته خالد ڪهڙي زبان ۾ مونسان ڳالهايو. پوءِ کين ٻڌائين ته اڙدو هن پشاور ۾ سکي. ان بعد هو ڪا دير هنن سان عربيءَ ۾ ڳالهائيندو رهيو. حليب ۽ دودهه جا لفظ سمجهه ۾ آيم. عمر ٻڌايو ته کير کي عربي ۾ “حليب” چون ٿا. دودهه لفظ عربيءَ ۾ جانور جي پيشاب لاءِ آهي.
“اهڙا اتفاق ڪيترائي ٿين ٿا. جيئن ملئي زبان ۾ کير کي سـُوسو (Susu) چون ٿا، جيڪو لفظ ٻين ٻولين ۾ خراب سمجهيو وڃي ٿو.”
عمر ملائيشيا ۽ انڊونيشيا ۾ به رهي آيو هو، جن ملڪن جون ڪا دير ڳالهيون ڪندا رهياسين. خالد ۽ فاطمي زالن سان آيا هئا، پر جيئن اسان وٽ سنڌ ۾ رواج آهي، تيئن هتي ڪيترن عرب گهرن ۾ آهي. زالون زالن سان ڪچهريون ڪن، مرد ڌار اوطاقن يا ڊرائنگ رومن ۾ ويهي جيڪي زبان تي اچين اهو آزاديءَ سان ڳالهائين. ٻڌن گهٽ ڳالهائين گهڻو. زبان جي ڇڙواڳي ۽ اجائي سجائي چرچي گهٻي ڪري اڪثر ڪنهن جي دل آزاري به ٿيو وڃي، جنهن ڪري پنهنجو پاڻ ۾ رنجش پئدا ڪن. يونيورسٽيءَ ۾ مون سان پڙهندڙ عرب ڏسندو آهيان ته پاڻ ۾ ملڻ وقت وڏي آڌر ڀاءُ ۽ ٽهڪن سان کيڪار کڙي ڪري ملندا ۽ پوءِ آخر ۾ تکو ٿي ويندا آهن. غلط سلط ڳالهائي هڪ ٻئي جي دل رنجائي وهندا آهن. ۽ ڪيترين حالتن ۾ وڙهي يا رسي اُٿندا آهن ۽ ٻياماڻهو مٿانئن کلندا آهن.
بهرحال هن وقت هي سڀ مهذب ۽ مذهبي قسم جا هئا ۽ منهنجي ڪري سڀني کي انگريزي ڳالهائڻي پوي ٿي. جنهن ڪري هر هڪ آهستي آهستي ۽ گهٽ ڳالهايو ٿي- سواءِ عمر جي جنهن کي سٺي انگريزي آئي ٿي.
ڪلاڪ کن ويٺاسين ۽ جيئن ئي چانهه پي بس ڪئيسين ته اٿي کڙا ٿياسين.
عمر جي فلسطيني دوستن وٽ جيڪي خبرون يا ڳالهيون ٿيون انهن مان ڪن جو تت هن ريت آهي:
فلسطيني پڙهيل ڳڙهيل آهن. کين پنهنجو الڳ ملڪ ملي وڃي ته سڀني عربن کان سڌريل ثابت ٿين.
عمر چيو ته هنن (يورپ جي) ملڪن ۾ هر شيءِ پئسي دولت جي ساهميءَ ۾ توري وڃي ٿي. پوءِ ٿڌو ساهه کڻي چيائين وري به يورپ جي هنن ملڪن کي جس هجي.
هتي اسان هٿين خالي بکيا پهتاسين، اڄ اسان کي مٿو لڪائڻ لاءِ ڇت آهي. ٻه ويلا ماني ڍءُ ڪري کائون ٿا. ٻاهر رستن تي بي ڊپا ٿي هلون ٿا. حفاظت آهي. قاعدو آهي. قانون آهي. سڀ ڪجهه آهي. شڪر ڪرڻ کپي. اسين هتي ڌڻن جا ڌڻ پهتا آهيون. ايتري قدر جو هنن ملڪن جي ايڪانامي خراب ٿي وئي آهي، تڏهن به اسان کي سماجي ۽ سياسي حق اهي ئي ڏنا اٿن جيڪي کين آهن. پاڙي اوڙي ۾ اسان جا پنهنجا هم زبان، هم مذهب ملڪ آهن پر نه سعودي عرب نه ڪويت نه بحرين نه دبئي وارا اسانکي رکڻ چاهين ٿا.
“ائين ڀلا ڇو آهي-؟” مون عمر کان پڇيو.
“ان لاءِ جو اسين پڙهيل ڳڙهيل آهيون، سعودي عرب کي موڳيون رڍون کپن جيڪي ڪنڌ هيٺ ڪري “جي سائين جي سائين” ڪن. هو نٿا چاهين ته سندن ملڪ جي ماڻهن ۾ سياسي شعور اچي.” عمر ٻڌايو.
عراق جي جنگ ۾ ياسر عرفات ۽ فلسطين سعودي عرب ۽ ڪويت جو پاسو کڻڻ بدران عراق جي صدام حسين جو کنيو. نتيجي ۾ سعودي عرب ۽ ڪويت وارا فلسطيني ماڻهن سان هاڻ اها همدردي نٿا ڪن جيڪا پهرين هين. ان ڪري عمر جهڙا فلسطيني حقئون به ته ناحقئون به سعودي عرب وارن تي چڙيل آهن.
لبيا جي ڳالهه نڪتي ته مون چيومان: “پاڪستاني قذافيءَ کي پسند ڪن ٿا. سندس نعرن مان متاثر آهن.”
“ڌوڙ آهي قذافيءَ کي پئي.” سڀني قذافيءَ تي چڙ ڪئي.
“سخت جاهل ماڻهو آهي.” هڪ چيو.
“اسلام ۽ مسلمانن کي دنيا ۾ بدنام ڪيو اٿس.” ٻئي چيو.
ٻچاپڙو آهي. مسلمانن سان مسلمانن جهڙو، يهودي ۽ ڪافرن سان انهن جهڙو. هيڏو تيل ۽ پسئو هوندي به ملڪ جي ايڪاناميءَ جي ستياناس ڪري ڇڏي اٿس.” ٽئي چيو.
“قذافيءَ کي رڳو پنهنجي تعريف ۽ پنهنجي پروپئگنڊا کپي. تازو آيل هڪ همراهه چيو ته لبيا جي آدم شماري چار ملين نه پر اٺ ملين آهي. چار ملين جيئرا جاڳندا ماڻهو آهن ته چار ملين قذافيءَ جا پوسٽر آهن جيڪي سڄي ملڪ ۾ جتي ڪٿي نظر اچن ٿا.” عمر چيو.