جوابدار کي جهلڻ کپي
گهر موٽڻ وقت رستي تي سعيد کي چيم: “هڪ ڳالهه ته ٻڌاءِ. هنن ملڪن ۾، اڄ کان ويهارو سال اڳ جڏهن آئون آيو هوس ته نه هن وڏي تعداد ۾ ايراني هئا ۽ نه مصري، شامي، عراقي ۽ ٻيا عرب. ڪٿي ڪٿي ڪو ورلي پاڪستاني يا ترڪ ملندو هو- سو به مرد ماڻهو. مسجد مندر جو ته نالو ئي نه هو. نه عربن جون هي ڪوابن ۽ گوشتن جون هوٽلون ۽ نه ايراني نانوائين ۽ پسارين جا دڪان. هينئر چوڌاري عرب، ايراني ۽ آفريڪي نه فقط مرد ماڻهو پر اوتريون ئي عورتون ۽ ٻار جتي ڪٿي رستن تي، دڪانن ۾، بس اسٽاپن وٽ نظر اچن ٿا. نيم اگهاڙي لباس وارن اڇن جي ملڪ ۾ اسان جون مسلمان ڪاريون عبايا (جـُبا) پائي، مٿي تي حجاب (روسريون) ٻڌي ايڏي پڙدي ۾ ڍڪجي سڪجي هلن ٿيون جو ان حساب سان پاڪستان هندستان ۾ ساڙهي دوپٽي ۾ هلندڙ عورتون به ڄڻ بي پردگيءَ جو مظاهرو ڪري رهيون آهن. سو اهڙي حالت ۾ هتي جي تهذيب، تمدن ۽ ثقافت تي اثر ته پيو هوندو. ان سلسلي ۾ هتي جا سئيڊش ماڻهو ايران، عربستان، آفريڪا ۽ ايشيا کان آيل پناهه وٺندڙن، خاص ڪري مسلمانن جي لاءِ، ڪهڙي سوچ رکن ٿا، جن سندن ڪلچر کي پنهنجو ڪرڻ بدران هتي جي حالتن ۾ تبديلي آندي آهي.”
“ان سوال جو جواب عمر صحيح طريقي سان ڏئي سگهي ٿو” سعيد چيو.
“ڳالهه هيءَ آهي.” عمر چيو، “سئيڊن جا جيڪي پڙهيل ڳڙهيل ماڻهو آهن، انهن کي اسان لاءِ نفرت گهٽ آهي. باقي مزور طبقو يا بي روزگار پنهنجي مالي مشڪلات جو ڪارڻ اسانکي سمجهي ٿو. قدرتي طور سڄي دنيا ۾ هنن چند سالن ۾ ڪافي مهانگائي ۽ ناڻي جي کوٽ ٿي پئي آهي جنهن جو سيڪ سئيڊن کي به رسيو آهي. بلڪه سندس ڀائر ملڪن: ناروي ڊئنمارڪ وغيره کان به گهڻو رسيو آهي، جو سندن سِڪي جي قيمت به ڪري پئي آهي. ساڳيو حال نوڪري ۽ ڌنڌي ڌاڙي جو رهيو آهي. پر ان لاءِ هنن کي اسان تي چڙ ٿي پئي آهي ۽ ان جو ذميوار اسانکي سمجهن ٿا. خاص ڪري مسلمانن کي. اسان جي خلاف ڪيتريون ئي طاقتون ڪم ڪنديون رهن ٿيون، پر اسان مسلمانن جي پاران ڪوبه اسانجي سوچ ۽ نظريو هنن کي نٿو سمجهائي. هڪ ٻه دفعو مون هتي جي ريڊيو تان تقريرون ڪيون آهن ته “بابا اسلام امن جو نالو آهي. اسان مسلمان توهان جي ملڪ ۾ Aids نه آندا آهن. اسان توهان جي ملڪ ۾ چرس نه آندو آهي. اسان ته شريف شهري ٿي رهڻ چاهيون ٿا،” وغيره وغيره. ۽ هو ان کي ٻڌن به ٿا ۽ وڏو فرق پوي ٿو. پر بدقسمتي اها آهي ته اسان مسلمانن ۾ ٻڌي نه آهي. پنهنجو پاڻ ۾ وڙهندا رهون ٿا. هر ڪو ان ڪوشش ۾ آهي ته سنئون سڌو يا ٺڳي لچائي به ڪري پنهنجو گهر ڀرجي پوءِ منهنجو ملڪ، قوم يا مذهب بدنام ٿئي ته ڀلي ٿئي. دراصل اسانجو ڪو سٺو ليڊر نه آهي. “ليڊر”، “پروپئگنڊا”، ۽ ٽيون “معلومات ڏيڻ جو طريقو” تمام ضروري شيون آهن، جن بنا اسين هميشه گمنام ۽ سختيءَ هيٺ رهنداسين. ڪنهن هڪ جي ڏوهه ۾ سڀ لوڙهيندا رهنداسين. هتي جيڪي عراق، لبنان توڙي فلسطين پاڪستان ۽ سوڊان سوماليه کان آيا آهن، جيڪي پئسي ذريعي پٺئين در کان هتي اچي نڪتا آهن _هو هتي به ساڳيا ڏوهه ڪندا رهن ٿا، جيئن هفتو ٻه اڳ هڪ پاڪستاني مسلمان کي پڪڙيو ويو آهي، جو عورتن سان زوريءَ زنا ڪندو هو. اسان کي اهو ثابت ڪري ڏيکارڻو آهي ته ان جو مطلب اهو ناهي ته ڪو سڀ پاڪستاني يا مسلمان اهڙا آهن. ڪيترائي عرب سمگلنگ يا چوري ڪندي جهلجهن ٿا، ان جو مطلب اهو هرگز نه آهي ته سڀ عرب اهڙا آهن. اسانکي اهو هتي جي حڪومت ۽ عوام کي ٻڌائڻو پوندو. کاريءَ ۾ هڪ سنگتڙو خراب آهي ته معنا سڀني جو خراب هجڻ لازمي ناهي. اسلام ڪڏهن به اهڙيون ڳالهيون نٿو سيکاري. ڪنهن خراب ڪم لاءِ جوابدار کي جهلڻ کپي ۽ نه سڀني مسلمانن لاءِ اهو رويو اختيار ڪرڻ کپي.” عمر ٻڌايو.
گاڏي اچي اسانجي گهرن ويجهو پهتي هئي ان ڪري عمر سان وري ملڻ جو وعدو ڪري موڪلايوسين.