ڊنر ۽ سپر
سو هنن ملڪن ۾ اها خبر نه پوندي آهي ته ڪنهن وقت منجهند شروع ٿي ۽ شام ٿي وئي. گهڻو تڻو صبح ۽ رات جو حساب هلندو آهي. پنج وقت نمازي هنن ڏينهن ۾ خوش هوندا آهن جو هڪ ئي وضوءَ ۾ ڪلاڪ ڏيڍ جي فرق سان اڳين، وچين، سانجهي ۽ سمهڻي نمازون ٿي وينديون آهن. ۽ آفيس دوران ئي اهي سڀ نمازون ٿي وينديون آهن- بلڪه فجر جي به. ڇو جو آفيس ٽائيم اٺين کان شام جو پنجين تائين آهي ۽ سج آفيس ۾ پهچڻ بعد ڏهين بجي اڀريٿو. مغرب نماز ٻي اڍائي بجي ۽ سمهڻي چيئن پنجين ڌاري پڙهي گهر موٽبو آهي.
سئيڊن جي اڃان به اتراهن شهرن ڪرونا، ڪاريسائنڊو ڏي ۽ ناروي جي ٽرنڍام کان مٿي ڏي سج اڃان به دير سان اڀري ۽ جهٽ لهي. آفيس مان موٽڻ مهل ائين لڳندو آهي ڄڻ آڌي رات ٿي وئي هجي. پر هنن ملڪن ۾ هر شيءِ سج جي اڀرڻ لهڻ تي نه پر گهڙيال جي سوئين تي هلي ٿي. سو ان آڌي رات هوندي به گهر موٽي پوءِ مارڪيٽ وڃجي ٿو ته به چهل پهل آهي، ڇاڪاڻ جو دڪان ته ستين بجي بند ٿين ٿا.
اونهاري ۾ وري حساب ڪتاب ابتو رهي ٿو. ڏينهن ايڏا ڊگها ٿين جو سج آسمان مان لهڻ جو نالو نه وٺندو آهي. پاڪستان ۾ اونهاري ۾ سج جلد جلد ته به ساڍي پنجين ڇهين بجي اڀري ٿو. پر هتي ان کان به ٽي ڪلاڪ کن اڳ – يعني ٻي اڍائي ڌاري اڀريو وڃي. ۽ پاڪستان ۾ ستين، ساڍي ستين بجي سج لهي ٿو ۽ هتي لهڻ ۾ به دير ڪري ۽ ٽي چار ڪلاڪ وڌيڪ آسمان ۾ رهي پوءِ يارهين بجي ڌاري لهي ٿو. ان بعد رات جي اونداهيءَ جا باقي ڪلاڪ ئي ڪيترا ٿين ٿا! پر اهو آهي ته اونهاري ۾ ڏينهن وڏو ٿيڻ يا روشنيءَ ڪري دڪان کليل نٿا رهن. دڪان اهي ئي مقرر وقت تي- يعني ستين بجي بند ٿيو وڃن ۽ ان بعد رستا مارڪيٽون جهٽ سنسان ٿيو وڃن چاهي چوڌاري اس لڳي پئي هجي. هرڪو گهر ڀيڙو وڃيو ٿئي. رات جي ماني ٽڪيءَ جو ڪم لاهي، درين تي ٿلها پڙدا ڏئي هرڪو سمهڻ جي ڪري ٿو، جيئن مقرر ڪلاڪ ننڊ ڪري سگهي ۽ ٻئي ڏينهن آفيس/ اسڪول ۾ تازو ٿي وڃي. وڏڙن جو قول مطابق هنن شهرن ۾ ڪو سج لهڻ تي سمهي ۽ اڀرڻ کان اڳ اٿي ته اونهاري ۾ ننڊ جا ٻه ڪلاڪ به نصيب نه ٿينس.
ڪينيا جو عبدالله آدم ههڙن هنڌن تي اونهاري ۾ ستين بجي ئي ڊنر کائي سمهي رهندو آهي ۽ پوءِ چئن ڪلاڪن بعد- يعني يارهين بجي، سج جي لهڻ وقت اٿي سانجهي (مغرب) جي نماز پڙهندو آهي.
باوجود عادت ۽ ڪوشش ڪرڻ جي، چوڌاري سج ۽ اس هجڻ ڪري اونهاري ۾ هرڪو نفسياتي طرح سمهڻ ۾ دير ڪري ٿو ۽ هفتي جا ڪيترا ڏينهن رات جو يارهن ٻارهن ٿيو وڃن.
اسين به هتي هيلسنڪي (فنلئنڊ) ۾ ڪافي دير تائين جاڳون ٿا. ڪاسٽاريڪا (وچ آمريڪا) جو هڪ انجنيئر (مسٽر هورهي) ۽ ٽباگو ٻيٽ (ويسٽ انڊيز) جو مسٽر هئڪيٽ ته سج لهڻ مهل پارڪ ۾ واڪ لاءِ وڃن ٿا- يعني روشني ضرور ٿي پر وقت جي حساب سان ته آڌي رات ٿي.
رات جي ماني جنهن کي انگريز ڊنر Dinner سڏين ٿا ڇهين ستين بجي ڌاري کائي ڇڏيندا آهيون. پر پوءِ روشنيءَ ڪري گهڻي دير جاڳڻ ۽ هيڏانهن هوڏانهن هلڻ ڪري ڏهين يارهين ڌاري وري بک لڳندي آهي ۽ پوءِ ٿائلنڊ جو مسٽر سوتي چائي بيضي يا پنير ونگيءَ جون سئنڊوچون ٺاهي ڏيندو آهي. يمن جي مسٽر مبارڪ چيو ته حق تي انگريزن ڊنر کان پوءِ هڪ ٻيو ويلو ايجاد ڪيو آهي جنهن کي Supper سپر سڏين ٿا.