شاعر پاران
ورسٽيءَ جي واٽ تي
شاعري انسان جي اندر جي ڪيفيتن جو نالو آهي جيڪي ڪيفيتون انسان مختلف وقتن تي مختلف رنگن ۾ پيش ڪري ٿو. ان شاعريءَ سان منهنجو ناتو تڏهن جو آهي جڏهن مان ڇهين يا ستين ڪلاس ۾ ڪچي پُل هاءِ اسڪول ۾ پڙهندو هُيس.
منهنجو ادب سان واسطو اسڪول جي دؤر کان رهيو آهي، جڏهن منهنجا همعصر مليل خرچي مان ٻاراڻا رانديڪا وٺي کيڏندا هئا پر مان ٻاراڻي ادب جا ڪتاب وٺي پڙهندو هُيس جيڪو ڪتابن وٺڻ وارو سلسلو اڃا تائين جاري آهي.
منهنجو پهريون غزل تڏهن سنڌي اخبار ۾ ڇپيو هو، جڏهين مان ميٽرڪ ۾ پڙهندو هُيس اهو غزل منهنجي بابا ۽ ڀائرن جي نظر مان به گذريو جن ايتري ته ناراضگي ڪئي ڄڻ مون ڪو وڏو گناهه ڪيو هجي. بهرحال مون ان ڏينهن کان پوءِ شاعري کي پاڻ تائين محدود رکي ڇڏيو.
گهر وارن جي هدايتن مطابق مون گهڻي توجه پنهنجي نصابي پڙهائي ڏانهن ڏني. سائنٽيفڪ پبلڪ اسڪول شهداد ڪوٽ ۾ فرسٽ ييئر ( پري انجنيئرنگ) ۾ داخلا ورتي.پر ڪوتا جي چيچ مون ڪڏهين ڪونه ڇڏي، هتي به اهو سلسلو جاري رهيو، هتان مون کي عبدالرب سومرو مليو جيڪو طبيعت ۾ مون جيان سنجيده هو/آهي. عبد سان ملي ائين لڳو ڄڻ صديون اڳ گُم ٿيل پنهنجو پاڇو مون ڳولي لڌو آهي. عبد سان روز علمي، ادبي ۽ مذهبي موضوعن تي گفتگو ٿيندي رهي، جن مان اسان تمام گهڻو ڪجهه پرايو. عبد ۽ منهنجي ايتري ته ويجهڙائپ ٿي جو ساٿ وارو هر لمحو وڻندڙ لڳندو هو.
عبد سان شهداد ڪوٽ ۾ ٻه سال ايترو جلدي گذري ويا جيترو جلدي (See view) تي هڪ هنڌ بيهڻ سان پيرن هيٺان واري نڪري ويندي آهي.
عبدالرب جي سليڪشن سنڌ يونيورسٽي(Tele communication) ڊپارٽمينٽ ۾ ٿي ۽ منهنجي قائد عوام يونيورسٽي نواب شاهه (B.E computer system) ڊپارٽمينٽ ۾ ٿي. چار سال گهر وارن کان دور ۽ عبدالرب جي غير موجودگي ۾ گذارڻ منهنجي لئه ممڪن نه هو. نواب شاهه شهر موسم جي لحاظ کان ته اسان جي علائقي جهڙو ئي گرم هو پر وڻن جي ججهي تعداد نه صرف زمين کي ڇانو ارپي هُئي. پر موسم ۾ ڀي نرمي آندي هُئي ۽ وڻن جي ساوڪ هتان جي ماڻهن جي اندر ۾ محبتي رنگ ڀريو هو.
قائد عوام يونيورسٽي ۾ پهريان پهريان دوستي ٿي حافظ شيراز سومري (شهداد ڪوٽ) ۽ الطاف خاصخيلي (خيرپور) سان، جيڪو استاد بخاري جي پرستار هئڻ سان گڏ ڪڏهن ڪڏهن شاعري به ڪندو هو. مزمل وڌو (شهدادڪوٽ) جيڪو منهنجو بيچ ميٽ آ، هو به هنن سان گڏ رهندو هو.
حافظ شيراز ۽ الطاف مون کي ۽ مزمل کي پنهنجي ننڍڙن ڀائرن جيان پيار ۽ بهتر ماحول ڏنو. نه سياسي پارٽي ۾ وڃڻو آهي نه ئي ڪامريڊي ڪرڻي آهي، يونيورسٽي ۾ ٿيندڙ نشن پتن کان پاسيرو رهڻو آهي ۽ ڪاپي جهڙي ڪارنهن کي منهن تي ناهي ملڻو.
ڏيڍ سال حافظ ۽ الطاف سان ايترو جلد گذري ويو جو ڪا خبر نه پئي. جنهن يونيورسٽي ۾ چار سال رهڻ جو سوچي هانو ڏڪي ويندو هو پر هاڻ يونيورسٽي سان چاهه ٿي ويو هو. ڇو جو يونيورسٽي جي هر منظر ۽ نواب شاهه جي هر گس تي گڏجي رُليا هُئاسين (ڪاش اهو وقت وري اچي) جيئن هي دوست پاس آئوٽ ڪيو پئي ويا ته وري مايوسين ڪَرُ کڻڻ شروع ڪيو سمجهه ۾ نه پئي آيو ته باقي اڍائي سال هتي ڪيئن گذرندا. حافظ ۽ الطاف جي وڇوڙي منهنجي شاعريءَ ۾ تيزي آندي، مون شاعري جو ساٿ ڪڏهن ڪونه ڇڏيو آهي مون کي خوشي توڙي غم ۾ شاعري ئي ساٿ ڏنو آهي.
پوءِ مزمل منهنجو روم ميٽ ٿيو. مزمل، مان ۽ نديم رند (منهنجو پهريان کان روم ميٽ) گڏجي رهڻ لڳاسين. مزمل ۽ نديم سان گذاريل روم نمبر (D-10) ۾ هر گهڙي منهنجي يادن جي دنيا ۾ تاج محل جيان عظيم آهي.
گهر وارن کان دوري، عبد کان پوءِ حافظ ۽ الطاف جي جدائي ۽ يونيورسٽي جي ڪجهه دوستن جا عجيب رويا برداشت کان ٻاهر هئا. مون کي اهڙي دوست جي تلاش هُئي جيڪو منهنجي غمن کي سمجهي ۽ پنهنجي ڀاڪر ۾ ڀري جنهن جي ڪلهي ته مان ڪنڌ رکي ايترا ته ڳوڙها وهايان جو منهنجي اکين جو جر هميشه لئه ختم ٿي وڃي. جلد ئي منهنجي ويجهڙائپ اڪرام بروهي (منهنجو ڪلاس ميٽ ۽ دوست) جي سؤٽ ۽ منهنجي ڪلاس ميٽ شفقت بروهي سان ٿي. جيڪو پڻ ڪلاس ۾ مون جيان سنجيده هجڻ ڪري هڪ دوست جي به ڳولا ۾ هو. شفقت سان ايتري ته ويجهڙائپ ٿي وئي جو شفقت منهنجي هر ڏک کان ته واقف ٿي ويو پر منهنجي خوشي جا جواز به پروڙي ورتئين. شفقت ۽ منهنجي وچ ۾ ڪابه وٿي نه رهي. هڪ ٻئي جي هر حال کان واقف ٿي وياسين. ڪجهه ڏينهن موڪلون ٿينديون هيون ته دوري برداشت نه ٿيندي هئي. شفقت سان پنهنجي ويجهڙائپ جو ڪاٿو مون ان مان لڳايو ته جڏهن هاسٽل جي ٻاهرين ڪيبين تي ڪنهن ڪم سان اڪيلو ويندو هُيس ته هر دوست پهريون اهو پڇندو هو ته شفقت ڪٿي آهي؟ اهو گڏ ڇو نه اٿئي. شفقت سان گڏوگڏ آڪاش منگي سان به ان دؤران ئي ويجهڙائپ ٿي، جيڪو پڻ اسان جو ڪلاس ميٽ هو. آڪاش روهڙي جو رهندڙ آهي. جتان منهنجو شهدادڪوٽ ايندي ويندي گذر ٿيندو آهي. مون وڌ کان وڌ سفر آڪاش سان گڏ ڪيا آهن، جنهن هر سفر ۾ ساٿ ڏنو ۽ اڪيلائپ کان دور رکيو. اڪثر ٽرين ليٽ هجڻ سبب آڪاش سان گڏجي روهڙي جو ن سنهڙيون گهٽيون رلڻ جو موقعو ملندو آ/ هو. روهڙي رُلي ڪري آڪاش جي گهر آرام ڪرڻ زندگي جا اهڙا يادگار پل آهن جن کي روح تان ڊليٽ ڪرڻ ممڪن ناهي. جنيد سومرو ( منهنجو ڪلاس فيلو ) سان دوستي هنن دوستن سان دوستي دؤران ٿي جيڪا اڃان تائين شاد آهي (شال سدا رهي) يونيورسٽي ۾ اچي منهنجو ادب ڏانهن لاڙو ڪجهه وڌيڪ ٿي ويو جنهن جو ثبوت منهنجا اُهي ادبي ڪتاب آهن جيڪي لڳاتار هفتي ۾ هڪ يا ٻه وٺندو ۽ پڙهندو رهيو آهيان.
منهنجي ادبي شوق جي پورائي لئه منهنجي هنن دوستن منهنجي ادبي جاکوڙ (SELF) سچل انجنيئرز لٽريري فورم ۾ نه صرف قولي پر علمي ۽ مالي مدد پڻ ڪئي. سيلف جي دؤران ڪيترن ئي مخلص دوستن سان ويجهڙائپ ٿي، جنهن ۾ حنيف سومرو، محمود اڪبر ٻرڙو، علي اصغر کوسو، رحمت ڀٽو، امداد ٿهيم، اشفاق ڀٽي، اُميش ڪمار، بدر منير (لاهور) اشفاق بشير (ڪشمير) محمد وسيم (ملتان)۽ ٻيا. اُن وقت تائين منهنجي ادبي لحاظ کان رهنمائي ادب جي سُٺن ڪتابن ئي ڪئي هئي. سنڌي ادبي سنگت شاخ قائد عوام يونيورسٽي جي A سيڪٽر جي نوٽس بورڊ تي پڙهيو هيُم. جنهن ۾ شام جو ٿيندڙ گڏجاڻي ۾ اچڻ لئه لکيل هو. شام ٿيڻ سان ئي پنهنجي پياري دوست حنيف سومري سان گڏجي سي سي ۾ پهتس. ڪجهه دير بعد گڏجاڻي شروع ٿي جنهن ۾ هڪ دوست مَجاز حيدر، بخشل باغي جو غزل ڳائي ٻڌايو ۽ پوءِ بخشل باغي ادب تي ليڪچر ڏنو هو پوءِ مون به پنهنجو غزل ٻڌايو، جنهن کي ٻڌي گڏجاڻي ۾ ويٺل سڀني دوستن واهه واهه ڪئي وئي. منهنجو اهو غزل سڀني کي پسند آيو يا وري نئون سمجهي اُتساهه لاءِ ايڏي واهه واهه ڪئي هُئائون. بخشل باغي به ان غزل کي ساراهيو ۽ ان سان گڏ آيل نوجوان شاعر ستار سندر به ان غزل جي واکاڻ ڪئي. اُها منهنجي زندگي ۾ پهرين ڪنهن ادبي گڏجاڻي ۾ شرڪت هُئي ۽ پهرين اديبن سان مُلاقات هُئي. بخشل ۽ ستار جو رويو به وڻيو.
اهڙي اُتساهه ملڻ کان پوءِ منهنجو شاعري سان شوق وڌي ويو. ان گڏجاڻي کان 6 مهينا بعد مون بخشل باغي سان رابطو ڪيو جنهن ٻئي ڏينهن تي ملڻ لئه چيو. ٻئي ڏينهن تي مان ۽ مزمل ڊنر ڪري ڊيسنٽ هوٽل تي بخشل باغي جو انتظار پي ڪيو، ٿورئي دير ۾ بخشل ۽ ستار اچي پهتا جيڪي انتهائي پيار سان مليا، جن جي ميلاپ مان ائين پئي لڳو ڄڻ ڪي اسين پراڻا دوست هُجون. ڪجهه دير کان پوءِ اُتان اُٿي ستار جي گهر پهتاسين جتي چانهه سان گڏوگڏ بخشل ۽ ستار مٺيون مٺيون ڳالهيون ٻڌايون، جن جي مٺاڻ جا آدي ٿي وياسين. هنن دوستن سان ملاقاتن جو سلسلو ايترو به وڌي ويو جو ڄڻ بخشل ۽ ستار هاڻي اسان کي يونيورسٽي جا دوست لڳي رهيا هئا. بخشل ۽ ستار جي ويجهڙائپ جي ڪري. مختلف ادبي پروگرامن ۾ حاضري، گڏجاڻيون اٽينڊ ڪرڻ ۽ نواب شاهه ۽ سنڌ جي اديبن سان ملاقاتن جو سلسلو جاري ٿيو.
مان بخشل جي لئه ايترو چوندس ته باغي مون کي ادب جي ”الف“ کان وٺي شاعري جي ”ي“ تائين ڄاڻ ڏني آهي.
هاڻ جڏهن مان يونيورسٽي مان پاس آئوٽ ڪيون پيو وڃان ته جيترو ڏک مون کي يونيورسٽي جي دوستن کان دؤر ٿيندي پيو ٿئي ان کان وڌيڪ ڏک مون کي بخشل ۽ ستار جهڙن يارن کان ڌار ٿيندي پيو ٿئي.
”ڪئمپس ڪجراريون“ اوهان تائين پهچائڻ ۾ منهنجي دوستن (جن جو مٿي ذڪر ڪري آيو آهيان)وڌ کان وڌ سهڪار ڪيو. جن منهنجي خواب کي پنهنجو خواب سمجهيو ۽ حقيقت ۾ بدلايو. مان ٿورائتو آهيان پنهنجي ڀائرن ڊاڪٽر فدا حسين جاگيراڻي، گدا حُسين جاگيراڻي، غلام حيدر جاگيراڻي، خان جاگيراڻي ۽ علي ڏنو جاگيراڻي جن به اُتساهه سان گڏ مالي مدد به ڪئي.
وڏا وڙ ڀاءُ ستار سندر ۽ بخشل باغي جا، جن جي مدد کان سواءِ ڪجهه به ممڪن نه هو. مان آسي زميني جو پڻ شڪر گذار آهيان ۽ سعيد ميمڻ جي به مهرباني جنهن تمام جلد پنهنجا تاثرات لکي ڏنا.
آخر ۾ خاص ٿورا دوست ڪپتان ابڙي جا جنهن ڪتاب جو ٽائيٽل ٺاهيو ۽ مُنور ابڙي جا ٿورا جنهن اُهو ٽائيٽل مون کي گفٽ ڪيو.
بابر جاگيراڻي
5 نومبر 2009ع
روم D-10 بلاڪ هاسٽل
قائد عوام يونيورسٽي نواب شاهه سنڌ!