ڦودني جو سوال
مون اوهان کي اڳواٽ ئي ٻڌائي ڇڏيو آهي، ته اسان جو پراسرار دوست فدا حسين ڦودنو، ڳالهائڻ ۾ فلسفو، فلسفي ۾ منطق، ۽ منطق ۾ ابجد استعمال ڪندو آهي.
هڪڙي ڏينهن پڇيائين، ”اُها ڪهڙي شيءِ آهي، جيڪا دولت سان به حاصل ڪري نٿي سگهجي.“
سموري سنگت يڪراءِ جواب ڏنس، ”ڪابه نه.“
”ڪجهه دير تائين سوچيو، پوءِ جواب ڏيو.“فدا حسين چيو، ”هڪ شي اهڙي آهي، جنهن کي دنيا جو ڪوبه دولتمند پيسي جي زور تي حاصل ڪري نه ٿو سگهي. ٻڌايو ته اها شيءِ ڪهڙي آهي.“
اسين سڀ سوچ ۾ پئجي وياسين.
ڦندڻ مون کي ڪن ۾ چيو، ”مان سمجهان ٿو دولت جي زور تي دل وٺي نه ٿي سگهجي.“
کيس سڙٻاٽن ۾ جواب ڏنم، ”اُهو زمانو گذري ويو. اڄ ڪلهه ڪنهن به ليليٰ کي دولت جي اُٺ تي ويهاري مسڪين مجنونءَ کان ڌار ڪري سگهجي ٿو.“
”سڙٻاٽ بند ڪريو.“ فدا حسين ڦودني چيو، ”هٽلر جي شڪست جو سڀ کان وڏو سبب اهو ئي هو، جو هو روميل سان سڙٻاٽن ۾ ڳالهائيندو هو.“
ڌڻي بخش ڌني چيو، ”دولت سان جنت جا دروازا کولي نه ٿا سگهجن.“
”درن ۽ دروازن جي ڳالهه نه ڪر، ڌنا“ ڦودني چيو،”هتي ڪوبه واڍو موجود ناهي. پنهنجي جواب جي وضاحت ڪر.“
ڌني وضاحت ڪندي چيو، ”منهنجو مطلب آهي، ته دولت جي آڌار تي ماڻهو جنت ۾ جاءِ حاصل ڪري نٿو سگهي.“
”ڀليو آهين، ڌڻي بخش ڌنا.“ فدا حسين چيو، ”ٻه چار حج ڪرڻ کان پوءِ، ۽ هڪ اڌ يتيم خانو، فلاحي ادارو، خيراتي اسپتال، ۽ هڪ عدد مسجد ٺاهرائڻ کان پوءِ جنت جو الاٽمينٽ ملي ويندو آهي.“
ڌنو مٿو جهلي ويهي رهيو، فقط ايترو چيائين، ”تنهنجي باري ۾ عالمن ڪفر جي جيڪا فتوا ڏني آهي، سا درست آهي.“
”ٺهيو ٺهيو، جزا ۽ سزا جا ٺيڪيدار!“ ڦودني چيو، ”مون کي ان شيءِ جو نالو ٻڌايو، جنهن کي دولت سان به حاصل ڪري نه ٿو سگهجي.“
گهڻي سوچ ويچار، ۽ مغز مارڻ کان پوءِ آڻ مڃين سين. هٿيار ڦٽا ڪياسين. ڦودني جي منطق ۽ ابجد آڏو پيش پياسين.
فدا حسين چيو، ”آئيس ڪريم کارايو، ته صحيح جواب ٻڌايانوَ.“
کيس آئيس ڪريم کارائڻ جو واعدو ڪيوسين.
فدا حسين ڦودني چيو، ”دنيا جو ڪوبه دولتمند گنجو، پيسي جي زور سان پنهنجي گنجي ٽڪڻ تي وار پيدا ڪري نٿو سگهي.“ ■
1974
• هن ڪهاڻي• 75ــ1972 واري دؤر ۾ مٿي تي وار هڻائڻ ممڪن نه هو، اڄڪلهه گرين گنجن مٿي تي وارن جو فصل پوکائي ڇڏيو آهي.