منهنجي پڄاڻان
اونڌي ٿيل بس، مئل ماڻهن ۽ زخمين جون تصويرون اخبار ۾ ڇاپيون هئائون. مون تصويرون ويٺي ڏٺيون. منهنجو عامل ڪامل صحافي دوست ڦندڻ منهنجي پاسي ۾ اچي بيـٺو. پڇيائين،”ڇا پيو ڏسين؟“
”ڏسان پيو ته اُنهن حسرتن ۽ تمنائن جون تصويرون ڪٿي آهن، جيڪي بس جي حادثي ۾ اوچتو ئي اوچتو ناتمام رهجي وينديون آهن!“ مون ڦندڻ ڏانهن ڏسندي چيو،“انهن خوابن جي تصوير پيو ڳوليان، جن کي تعمير نه ملندي آهي.“
ڦندڻ چيو،”تون جڏهن ڪنهن حادثي ۾ مري ويندين، تڏهن اسين تنهنجو پوسٽ مارٽم نه ڪرائينداسين.“
مونکي کل نه آئي، ڦندڻ کان پڇيم،”حادثي ۾ مرڻ کان پوءِ پوسٽ مارٽم ضروري هوندو آهي ڇا؟“
”ها.“ ڦندڻ چيو، پر تنهنجي معاملي ۾ اسين پوليس کي پئسا کارائي تنهنجو لاش پوسٽ مارٽم لاءِ موڪلڻ نه ڏينداسين.“
پڇيومانس،”پوءِ ڇا ڪندين؟“
ڦندڻ چيو،”تنهنجو لاش اسين گهر کڻائي وينداسين.“
کلندي کانئس پڇيم،”منهنجي قبر تي پڙ چاڙهي، لوبان ۾ اگر بتيون ٻاري منهنجو مجاور ٿي ويهندي ڇا؟“
”تون ڀليل آهين، پيارا گدڙ“ ڦندڻ چيو،”تو ۽ مون جهڙن، چوڙهن، چمارن، ڪولهين ۽ اوڏن کي مرڻ کان اڳ، ۽ مرڻ کان پوءِ سنڌ ۾ ڪو به پير ڪري نه پوڄيندو آهي. سنڌ ۾ پيرن وانگر پاڻ پوڄائڻ لاءِ ٻين ڪواليفڪيشنس جي ضرورت هوندي آهي.“
”۽ ظاهر آهي ته اهي ڪواليفيڪشنس اسان منجهه نه آهن.“ مون ڦندڻ کان پڇيو،”پيارا، ته پوءِ تون منهنجي لاش سان ڪهڙي تعدي ڪندين؟“
”تون نڪ جو بيحد پڪو آهين.“ ڦندڻ چيو،”تون جيئرو هوندي تعدين تي هري ويو آهين. مرڻ کان پوءِ تعدين سان ڌوڙ سڌرندين!“
”لاش کي ڇا ڪندين؟“
ڦندڻ جي چپن تي بدمعاشن واري مرڪ تري آئي. چيائين،”اسين تنهنجي لاش جو پوسٽ مارٽم ڪنداسين.“
مان ٽهڪ ڏيئي کلي پيم، چيم،”ان ڪم لاءِ اسپتالن جا نيم ڊاڪٽر گهٽ آهن ڇا!“
”ڊاڪٽر تنهنجي جسم جو پوسٽ مارٽم ڪري سگهندا جيڪو بيسود آهي.“ ڦندڻ چيو،”اسان کي تنهنجي صحتمند جسم سان ڪابه همدردي، ڪابه دلچسپي نه آهي.“
پڇيومانس،”ته پوءِ ڪهڙي مطلب سان منهنجو پوسٽ مارٽم ڪندين؟“
”تون وڏو ڦڏائي آهين ۽ پراسرار زندگي گذاريندو آهين.“ ڦندڻ چيو،”اسين تنهنجي ذهن جو، دل جو، دماغ جو پوسٽ مارٽم ڪنداسين.“
پڇيم، ”ڇو؟“
”تنهنجي دماغ ۾ گند آهي، تنهنجو ذهن ڪنهن جي تصور سان آباد آهي، ۽ تنهنجيءَ دل ۾ ڪنهن جي مسلسل ياد آهي.“ ڦندڻ چيو،”ان کان سواءِ تون پنهنجي وجود ۾ وڏا وڏا راز، مبهم مبهم خواب، ۽ يادگيرين جا سفرنامه لڪائي رکيا آهن. اسين توکي ايڪسپوز ڪنداسين. توکي ڏٺو ڪنداسين.“
پڇيومانس،”منهنجو دوست آهين يا دشمن؟“
جواب ڏنائين،” مان تنهنجو دشمن آهيان.“
چيم،”ته پوءِ تون مون کي ايڪسپوز ڪري نه سگهندين. منهنجن خوابن کي، رازن کي وائکو نه ڪندين.“
حيرت وچان پڇيائين،”ڇو؟“
چيم،”اهو ڪم دوستن جو آهي.“ ■
1976