پنهنجو علاج پاڻ ڪجي
ميرپورخاص ۾ ڪجهه غنڊن ديده دليريءَ سان ڇوڪرين کي زخمي ڪرڻ شروع ڪيو آهي. ڪنهن تيز ڌار واري هٿيار سان شاگردياڻين کي چهڪ هڻي هليا ٿا وڃن. ميرپورخاص جي پوليس ملڪ جي سموري پوليس جي پيروي ڪندي خاموش آهي. تماشائي آهي. اها قانون جي بالادستي آهي. جيستائين ٿاڻي تي وڃي رپورٽ نه لکرائبي، تيستائين پوليس ڪجهه ڪري نه سگهندي. اهو انگريز بهادر جو قانون آهي جيڪو هو اسان لاءِ ڇڏي ويا آهن.
اخبارن ۾ ميرپور خاص جي غنڊن جون خبرون پڙهي مونکي هڪ پراڻو واقعو ياد آيو آهي. اسان جي پاڙي ۾ هڪ غنڊو ايندو ويندو رهندو هو ۽ سموري پاڙي تي رعب رکندو. شاگردن جي ٻانهن مان واچون لاهي ويندو هو. سندن کيسن مان پئسا ڪڍي ويندو هو. هو اڪيلو نه ايندو هو، پاڻ سان ٻه چار چمچا وٺي ايندو هو. پاڙي وارن جو ساهه مٺ ۾ هوندو هو. شاگردياڻيون ڊپ وچان اسڪول ۽ ڪاليجن ڏانهن وڃي نه سگهنديون هيون. اسان جي ملڪ جي پوليس خدا جي فضل سان فقط لاٺي چارج ڪري سگهندي آهي. ٻيو ڪجهه به نه. (باقي سينسر) اُهي غنڊا ڇاتيون کولي اسان جي پاڙي ۾ گهمندا وتندا هئا ۽ ريڙهين وارن کان ڳنڍيريون وٺي کائيندا هئا، شربت پيئندا هئا ۽ سگريٽون ڇڪيندا هئا.
مونکي انهن غنڊن کان ڊپ لڳندو هو. خاص ڪري سندن سردار کان منهنجو روح فنا ٿيندو هو. اسان کي ننڍپڻ کان ذهن نشين ڪرايو ويو هو. (۽ آهي) ته غنڊا خطرناڪ ٿيندا آهن. ڀوائتا ٿيندا آهن، ننڍپڻ جو خوف دل ۾ گهر ڪري ويو هو. انهن غنڊن جي ڪري اسان جي پاڙي مان ڪيترن گهرن لڏپلاڻ جو پروگرام تيار ڪري ورتو هو. هنن ٻين پاڙن ۾ جايون هٿ ڪرڻ لاءِ ڪوششون شروع ڪيون هيون.
مون پنهنجي پهلوان دوست فدا حسين سان ان باري ۾ ذڪر ڪيو. فدا حسين مونکان پڇيو ”توکي ڪيتريون ٻانهون آهن؟“
چيم،”ٻه“ .
پڇيائين،”غنڊن کي گهڻيون ٻانهون آهن.“
وراڻيم، ”ٻه.“
”توکي ڪيتريون ٽنگون آهن؟“
”ٻه.“
”۽ غنڊن کي؟“
”ٻه.“
”غنڊا پاڻ ۾ ڪيترا هوندا آهن؟“
”پنج يا ڇهه.“
”توهين پاڙي ۾ ڪيترا هوندا آهيو. فقط نوجوان.“
”چاليهارو کن.“
”ماني کائيندا آهيو؟“
”ها.“
”صحتمند آهيو يا بيمار؟“
”صحتمند- تندرست ۽ توانا آهيون.“
فدا حسين پڇيو، ”ته پوءِ توهين گڏجي انهن غنڊن کي موچڙا ڇو نه ٿا هڻو؟“
ان کان پوءِ فدا حسين مونسان گڏ اسان جي پاڙي ۾ آيو. انهن غنڊن جي سامهون وڃي بيـٺو. وات مان اکر اڪلڻ بدران غنڊن جي سردار کي منهن تي ڀرپور چماٽ وهائي ڪڍيائين. اهو ڏينهن، اهو شينهن، وري ڪو غنڊو اسان جي پاڙي ۾ نظر نه آيو.
غنڊن جي نفسيات تمام سادي ۽ سولي ٿيندي آهي. جڏهن غنڊي سان مقابلو ڪبو آهي، تڏهن غنڊو ڀڄي جان بچائيندو آهي.
اها عجب جهڙي ڳالهه آهي جو ميرپورخاص جي شاگردياڻين جا مٽ مائٽ ناهن ۽ هو غنڊن جي رحم و ڪرم تي اسڪول ۽ ڪاليج وڃي رهيون آهن يا ايئن ٿي سگهي ٿو ته ميرپورخاص جو سمورو شهر غنڊن جو شهر ٿي ويو آهي ۽ شريف ماڻهو پنهنجي پاڇي کان ڇرڪندا، شهر ڇڏي هليا ويا آهن ورنه ڪو سبب ڪونهي جو ڪجهه غنڊا اهڙي نموني نياڻين کي چهڪ ڏيڻ جي همٿ ڪري سگهن. اهڙن موقعن تي اپيلن تي مونکي کل ايندي آهي.
بابلا، سڀ ڪم حڪومت ته نه ڪندي،ڪجهه ڪم پاڻ به ڪبا آهن. سوڙهي بوٽ مان حڪومت اوهان جي جند نه ڇڏائيندي. پير توهان جو پنهنجو آهي. سوڙهو بوٽ اوهان جي پير ۾ آهي. ٻيو ڪو توهان جي پير مان سوڙهو بوٽ لاهي، توهان کي عذاب کان آجو ڪري نه سگهندو. سوڙهو بوٽ پاڻ لاهبو آهي. ■
1976