اوهين جيڪڏهن فقط انسان آهيو
سائين، اوهين جيڪڏهن فقط ماڻهو آهيو، يعني فقط انسان آهيو، ۽ ڪجهه عرصي کان پوءِ شاديءَ جو پروگرام رٿي رهيا آهيو. ته پوءِ توهان کي تڪڙ کان ڪم وٺڻ گهرجي. شاديءَ جي پروگرام کي هڪدم جامو ۽ پائجامو پارائڻ لاءِ اوهان کي هڪدم عملي قدم کڻڻ گهرجي. منهنجي چوڻ جو مطلب آهي ته اوهين جيڪڏهن فقط انسان آهيو ۽ ٻيو ڪجهه به نه آهيو ته ڪجهه عرصي کان پوءِ اوهان جي شادي نه ٿيندي. اڄ ڪلهه پڻ اوهان جي شادي وڏن جتن کان پوءِ ٿيندي. پر ڪجهه عرصي کان پوءِ اوهان جي شادي هرگز نه ٿيندي. اوهين اخبارن ۾ اشتهار ڏياريندا - ته مان هڪ برسر روزگار نوجوان، پڙهيل، صحتمند ۽ ٺاهوڪو، مڪمل طرح انسان، هڪ نيڪ صورت ۽ نيڪ سيرت ڇوڪريءَ سان شاديءَ جو خواهشمند آهيان. ذات پات ۽ رنگ ۽ نسل جي ڪا پابندي نه آهي. مون سان هيٺ ڏنل ايڊريس تي لک پڙهه ڪريو. پر ڪو به اوهان سان لک پڙهه نه ڪندو. ڪوبه اوهان جي اشتهار تي ڌيان نه ڌريندو. اوهين فقط انسان هئڻ جي ڪري هميشه هميشه لاءِ ڪنوارا رهجي ويندا.
اسان جي دوست ڌڻي بخش ڌني جي هڪ مائٽ نالي قادر بخش ويجهڙائي ۾ شادي ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي هئي. ان سلسلي ۾ هو ناڪام ٿيڻ کان پوءِ باڪسنگ جي مشق ڪري رهيو آهي، ۽ عنقريب نيويارڪ وڃي محمد علي ڪلي سان مقابلو ڪندو. باڪسنگ جي مقابلي ۾ ڌڻي بخش جو مائٽ قادر بخش کٽندو يا نه، ان جي خبر خدا کي آهي. ان بحث سان اسان جو بحث نه آهي. شاديءَ جي سلسلي ۾ قادر بخش جو ڇوڪرين جي مائٽن جهڙي نموني انٽرويو ورتا، سي ڪجهه هن قسم جا هئا:
انٽرويو نمبر 1
”منهنجو نالو قادربخش آهي. مان هڪ شريف نوجوان آهيان. برسر روزگار به آهيان تنهنڪري شاديءَ لاءِ آرزو مند آهيان.“
”ڇا ڪندو آهين؟“
”پڙهائيندو آهيان.“
”اسين توکي پنهنجي ڇوڪريءَ جو سڱ نه ڏينداسين.“
انٽرويو نمبر 2
”تون ڇا ڪندو آهين، مسٽر قادر بخش؟“
”سائين، مان پڙهائيندو آهيان، ۽ سڄو ڏينهن جان بنائيندو آهيان.“
”ڇا تون سني آهين، قادر بخش؟“
”نه سائين، مان سني نه آهيان.“
”اسين توکي سڱ نه ڏينداسين.“
انٽرويو نمبر 3
”مسٽر قادر بخش، اهو ٻڌي اسان کي خوشي ٿي آهي ته تون هڪ نيڪ نوجوان آهين، ۽ جان بنائيندو آهين. ڇا تون شيعو آهين، قادر بخش؟“
”نه سائين. مان شيعو نه آهيان.“
”اسين توکي سڱ نه ڏينداسين، قادر بخش.“
ڳالهائڻ اتي دنگ نه ڪيو آهي. اخبارن ۾ شاديءَ جا اشتهار ڏسي توهين محسوس ڪندا ته توهين جيڪڏهن فقط انسان آهيو ته پوءِ اوهان جي شادي هرگز نه ٿيندي. ڳالهه سنين ۽ شيعن کان اڳتي نڪري ويئي آهي. سکر جي سني نوجوان لاءِ سکر جي سني ڇوڪري گهرجي. شڪارپور جي شيعا ڇوڪريءَ لاءِ شڪارپور جي شيعه نوجوان جي ڳولا آهي. ڪجهه عرصي کان پوءِ شهرن بدران پاڙن جا اشتهار ايندا. صدر ڪراچيءَ جي سني نوجوان لاءِ صدر ڪراچيءَ جي سني ڇوڪري گهرجي. اوهين قادر بخش وانگر جيڪڏهن فقط انسان آهيو ته پوءِ اوهان جي شادي هرگز نه ٿيندي. اهڙي صورتحال ۾ اوهان کي جان بنائڻي پوندي ۽ محمد علي ڪلي سان باڪسنگ جي تياري ڪرڻي پوندي. ■
1977