ڌني جي واپسي
گذريل هفتي ڌنو اوچتو ئي اوچتو اسلام آباد کان اچي نڪتو.
ڌڻي بخش ڌنو ۽ مان تڏهن کان دوست آهيون جڏهن اسين ڪراچيءَ جي قديم سنڌي اسڪول رتن تلاءَ ۾ پڙهندا هئاسين. بهارن ۾ گڏ رهيا آهيون. خزائن ۾ گڏ رهيا آهيون. آزمائشن ۾ گڏ رهيا آهيون. امتحانن ۾گڏ رهيا آهيون. هڪ ٻئي کان ڌار ٿي، وري ملندا رهيا آهيون. مان گذريل ستن سالن کان اسلام آباد ۾ آباد آهيان. ڌني چواڻي برباد آهيان. اسان جون محفلون ۽ ملاقاتون گهٽ ٿي ويون آهن. قسمت سانگي ڪراچي وڃڻ ٿيندو آهي ته ڌني سان ضرور ملندو آهيان ۽ ذري گهٽ سمورو وقت ڌني سان گذاريندو آهيان. ڪنهن ڪنهن وقت ڌنو اسلام آباد هليو ايندو آهي. مون وٽ اچي رهندو آهي. جيترو وقت مون وٽ هوندو آهي، ماضيءَ کي ورجائيندو ۽ اٿلائيندو رهندو آهي. چيني سان طرحين طرحين جون شرطون لڳائيندو آهي، ۽ سموريون شرطون هارائي ويهندو آهي.
هن دفعي آيو. حال احوال ورتو مانس. چيائين، ”مان خبر رسان ايجنسي نه آهيان. ڪي به ٽي احوال پڇ. ٽي جواب ڏيندو مانءِ.“
پڇيومانس. ”سنڌ ڪيئن آهي ڌنا؟“
چيائين ”جڏهن کان توکي سنڌ مان تڙيو اٿائون ملڪ ۾ سانت آهي. ستن سالن کان سنڌ ۾ نه ڌڙا لڳا آهن نه چوريون ٿيون آهن نه خون ٿيا آهن“.
چپن تي اداس مرڪ تري آئي.
”ڪنهن فلم جي برباد عاشق وانگر نه کل، بيوقوف.“
پڇيومانس، ”ڀلا ڍور ڍڳا ڪيئن آهن؟“
”ڏاڍي مزي ۾ آهن.“ ڌني چيو،”ملڪيتون ٺاهي رهيا آهن ۽ جايون اڏائي رهيا آهن.“
پڇيومانس، ”اوڙو پاڙو ڪيئن آهي؟“
چيائين،”ماڻهن درن کي تالا هڻڻ ڇڏي ڏنا آهن، تنهنجي حال احوال جا ٽي سوال ختم ٿيا.“
”برابر.“ چيم، ”ڀلا پنهنجي اوچتي آمد متعلق ڪجهه ٻڌائيندين؟“
چيائين،”توکي ٽي راز ٻڌائڻ آيو آهيان.“
پڇيم، ”ڪهڙا ٽي راز؟“
چيائين، ”پهريون راز، صوبائي ۽ وفاقي سطح تي ڪهڙا ڪهڙا ڪامورا، ڪهڙن ڪهڙن صاحبن لاءِ تقريريون لکندا آهن!“
چيم، ”ان راز سان منهنجي تر جيتري به دلچسپي نه آهي.“
”آئي ايم سوري.“ ڌني چيو، ”ٻيو راز، ڪهڙا ڪهڙا بندرا ۽ ڊينڊا، بلڪه ڄامڙا ڪهڙي نموني قدوار ٿي پيا آهن!“
چيم، ”ڌنا، ان راز سان به منهنجي ڪا دلچسپي نه آهي.“
”ويري بيڊ!“ڌني چيو، ”ٽيون راز، ڪيتري دير تائين ڪوڙ تي ڳنڍ ٻڌڻ کان پوءِ ڪوڙ نسورو سچ محسوس ٿيندو آهي!“
چيم،”يار ان راز سان به منهنجي ڪا دلچسپي نه آهي.“
”ته پوءِ گڊ نائيٽ!“ ڌنو ليٽي پيو. چيائين، ”اڄ رات ٽي خواب ڏسندس، خوابن جو ذڪر توسان صبح جو ڪندس.“ ■
1977