هيءَ دنيا، انسان ۽ ملندڙ آزمائشون
هي احساس ڀريو هانو ڏکن سان ڀريل دل آخر ڪنهن وٽ نه آهي. هڪ سج ۽ ٻه پاڇا جي چواڻي، هر انسان جي جيون ۾ لاهيون چاڙهيون آهن. ڪهڙو به انسان هجي، ڪيتري به اوج تي هجي، ڪيترو به خوش هجي پر اها دعويٰ نه ٿو ڪري سگهي ته هن غم نه ڏٺا آهن . . . . . هي دنيا ۽ ان ۾ رهندڙ انسان آهن ئي غم ۽ تڪليف ۾، حقارت ۽ بغاوت ۽ ڌڪار ۾ . . . . . پنهنجي سمجهه، عمل، سان ئي آسانيون ۽ خوشيون حاصل ڪري سگهبيون آهن. تڪليفون ۽ غم ته ڳچي ۾ پيا هوندا آهن . . . . . خوشيون ته دروازن تي دستڪ ڏيڻ بنا ئي لنگهيو ٿيون وڃن. ها ڪي خوش قسمت آهن، جن جي درن تي خوشيون ۽ پاڻ لنگهي ٿيون اچن. رهاڻ باقي ڇا کپي انهن کي . . . . . گهڻا انسان ويچارا ته خوشين، سڪون ۽ آرام جي پٺيان ڊوڙندا ٿا وتن، انهن جو دڳ وٺي انهن خوشين کي روڪڻ جي ڪوشش ڪن ٿا. تڏهن ٿو مسين مسين انهن کي ڪجهه حاصل ٿئي . . . . . .
هي زندگي جيڪا هڪ دفعو ملي ٿي. هن زندگي ۾ هڪ هٿين پيرين سالم شعور رکندڙ مڪمل انسان، پنهنجي لاءِ عميق گهراين مان به موتي چونڊي ايندو آهي. زندگي جي وهندڙ وهڪري ۾ موتين وانگر وکريل هي سڀ سوچون ۽ احساس، انسان کي ڪڏهن بلندين تي کنيو وڃن ته ڪڏهن وري سنئون سڌو اچي پٽ تي ڪيرائين. هي سوچون ۽ آئينده زندگي سکي گذارڻ جا منصوبا ئي سهارو آهن ڪيترين زندگين جا. هن جهان ۾ انسان ويچارو جيڪو هن دنيا ۾ اچڻ ئي نه ٿو چاهي . . . . . هٿين خالي رڙيون واڪا ڪندو احتجاج ڪندو، جڏهن هو اچي ويندو آهي هن دنيا ۾، ته پوءِ هن دنيا جا رنگ روپ پسي اصل اهڙو موهجي ويندو آهي جو پوءِ هن دنيا کي ڇڏي وڃڻ وارو تصور ئي هن لاءِ هيبت ناڪ ۽ ڏکوئيندڙ هوندو آهي.
انسان ويچارو هن دنيا ۾ نه اچڻ ۾ راضي نه وڃڻ ۾ راضي . .. ڪيترو به پوڙهو هوندو سو بيماريون هوندس. آس پاس وارا پنهنجا پرايا سڀ بيزار هوندس ته به هو جيئڻ چاهيندو آهي. مري هي دنيا ڇڏڻ ڏاڍو ڏکيو مرحلو آهي . . . . . ها ڪي ماڻهو وقت کان اڳ مري ويندا آهن يا وري پاڻ کي ماري ڇڏيندا آهن. اهو قسم آهي اهڙن انسانن جو، جن ۾ قوت برداشت گهٽ هوندي آهي. زندگي گذارڻ جا معاشي وسيلا، پيار محبت ۽ پنهنجائپ انهن کي گهٽ ميسر هوندي آهي. هو زندگي جي وهڪري ۾ بي همت ٿي ڊهي پوندا آهن. زندگي جي اجهاڳ سمنڊ ۾ مرڻ وارن کان جيئڻ وارا گهڻا. ان ڪري ڳالهه به ڪجي جيئڻ وارن جي . . . . . . زندگي گذارڻ ۽ سڪون آرام واري زندگي گذارڻ هر ڪو چاهيندو آهي پر چاهڻ ۽ نه چاهڻ سان ڇا حاصل؟ انسان اڪيلو پنهنجي سوچن مطابق حالتن سان مقابلو ڪري سگهي ٿو، پر اڪثر ٻين جي چوڻ ۾ احترامن پنهنجي زندگي اهڙي طريقي سان نه ٿو گذاري سگهي، جهڙي هو گذارڻ چاهيندو آهي. . . . . . . حالتون اهو ٻڌائين ٿيون ته ڪو به انسان تنها زندگي گذاري ئي نه ٿو سگهي. انسان جا انسان سان تعلقات، حق ۽ واسطا پنهنجو گهر، مٽ مائٽ، اوڙو پاڙو، ويندي هن وسيع دنيا تائين انسان هڪ ڳنڍ ۾ ٻڌو پيو آهي. هاڻ اها ڳالهه ظاهر آهي ته انسان ئي انسان جو ويري ۽ دوست آهي انسان پنهنجي عقل سمجهه سان ئي زندگي گذاري اهو ثابت ڪري سگهي ٿو ته دنيا ۾ دوست همدرد گهڻا آهن ۽ ڏکوئيندڙ گهٽ . . . . برداشت ۽ درگذر جو مادو نه صرف انسان کي سڪون ٿو ڏئي پر سندس زندگي به آسان بڻائي ٿو ڇڏي. . . . . موت هڪ اٽل حقيقت آهي، موت معنيٰ هن دنيا مان هميشه لاءِ پنهنجن پيارن کان جدا ٿي وڃڻ، دنيا ته اڳ کان اڳري ٿي پئي هلندي، صرف اهو هڪ انسان هن دنيا کان جدا ٿي وڃي ٿو . . . . ان ڪري اگر ان پنهنجي قول عمل سان سٺي زندگي گذاري هوندي . . . . چئن ماڻهن کي ڪم آيو هوندو ته پوءِ دنيا ۾ ڪجهه عرصي تائين نالو هميشه لاءِ لکجي ويندو آهي. هو ماڻهو هن فاني دنيا ۾ به لافاني ٿي ويندا آهن . . . جڏهن ته مري وڃڻو آهي، هن دنيا کي ڇڏڻو ئي آهي ته پوءِ هي جهڳڙا فساد ڇا جي لاءِ . . . .؟ اڄ ڪلهه پنهنجائپ ۽ محبت رهي ناهي. ڪو به ڪنهن جي ذميداري کڻڻ لاءِ تيار ناهي. دوستي ۽ رشتيداري ته ڇڏيو، پر هڪ ابي امان جي اولاد ۾ به پيار محبت ۽ احساس ذميداري ناهي رهي. هڪ لکندڙ پنهنجي قلم جي حوالي سان امين ٿي انسان جي ڏکن ۽ ڪوتاهين جو ذڪر ڪري ٿو ته پڙهندڙ اهو سمجهن ٿا ته شايد اهي سڀ ڳالهيون ۽ واقعا لکندڙ جا پنهنجا آهن. لکندڙ هميشه واقعا پنهنجي ذات سان، ڪي حوالا ڏيئي لکندو آهي. اهڙي طرح سان مسئلا پيدا ٿي پوندا آهن. ائين به ٿي سگهي ٿو ته شايد اهي سڀ ڳالهيون ۽ واقعا لکندڙ جا پنهنجا آهن. لکندڙ هميشه واقعا پنهنجي ذات سان، ڪي حوالا ڏيئي لکندو آهي. اهڙي طرح سان مسئلا پيدا ٿي پوندا آهن. ائين به ٿي سگهي ٿو ته لکندڙ پنهنجا مسئلا، ٻين جا حوالا ڏيئي لکندو هجي ۽ اهڙي طرح پنهنجي اندر جي باهه ڪڍندو هجي. ڪي لکندڙ سڌو سنئون پنهنجون حالتون ۽ وارتائون لکي ڇڏيندا آهن. اهو سڀ ڪجهه لکڻ جو مقصد اهو نه هوندو آهي ته ڪو پڙهندڙن جون همدرديون حاصل ڪجن يا وري ويچارو ئي ويهجي . . . . مان ته ڇا پر هر سمجهدار ماڻهو اها ڳالهه دعويٰ سان چئي سگهي ٿو ته هر کلندڙ چهري جي پٺيان سوين غم هوندا آهن. . . . . هر خوشحال ماڻهو جي جدوجهد ۾ ايترا ڪيترا مرحلا به آيا هوندا جو ان جو جيئڻ ئي عذاب هوندو آهي. . . . طعام ۽ ست رڇيون کائڻ وارن به اهڙو وقت ضرور ڏٺو هوندو جو اهي رکي ٽڪر کائڻ لاءِ به محتاج هجن . . . .
دراصل انسان پنهنجي زندگي جي حالتن کي لکڻ سان ٻين انسانن جي همت افزائي ٿئي ٿي. هي دنيا ڪر کڻي مان شان سان زندگي گذارڻ وارن جي آهي، خوش ٿي، ڪر کڻي، جبلن جيڏن غمن کي پوئتي اڇلي خوش ٿي گذارڻ وارن جي هيءَ دنيا آهي. پنهنجي تڪليفن تي پنهنجي ڪاميابي جي ڏاڪڻ ٺاهي هلندڙن جي هيءَ دنيا آهي. ڏکائتو ٿي ويچارو ٿي ويهڻ وارا هن دنيا جي هُل ۾ چيڀاٽجي ويندا آهن، عزت ۽ احترام وڃائي ويهندا آهن. جيئڻ جو احوال جيئڻ وارن کان پڇو، “جلائي پاڻ کي” رک به ڇڏي آ جن اڏائي.
آچر،اپريل 1994ع