ڪالم / مضمون

ڳالهيون پيٽ ورن ۾(ڀاڱو ٻيون)

هي ڪتاب ”ڳالهيون پيٽ ورن ۾ ، ڀاڱو : ٻيو“ شاعره ۽ ليکڪا سلطانه وقاصيءَ جي ڪالمن جو مجموعو آهي.
هن ڪتاب “ڳالهيون پيٽ ورن ۾” ۾ جيڪي ڪالم شامل آهن سي اسان جي ئي معاشري، اسان جي ئي ماڻهن ۽ اسان جي ئي دنيا جا آهن. هنن ڪالمن ۾ ڪيئي ڪهاڻيون، ڪيئي واقعا موجود آهي، تاريخ جا ڪيئي واقعا درج آهن. هن ڪتاب ۾ هڪ عام ڪهاڻي ملي ٿي ، اها آهي عورت جي ڪهاڻي، جنهن تي ليکڪا تمام گهڻو لکيو آهي، ڪيترين ئي عورتن جون ڪهاڻيون شامل آهن. هن ڳوٺ جي عورت، شهرن جي عورت، اٻوجهه سادي سودي، اڻپڙهيل عورتن سان گڏ لکيل پڙهيل عورت تي به لکيو آهي. سندس ڪالمن مان گهڻا عورتن تي لکيل آهن. ان جو هڪ سبب اهو به آهي ته هوءَ پاڻ به عورت آهي، هڪ ماءُ آهي، هڪ ڌيءُ آهي، هڪ ڀيڻ آهي.
Title Cover of book ڳالهيون پيٽ ورن ۾(ڀاڱو ٻيون)

گهرو ويڙهه ڏانهن ويندڙ حالتون

الله سائين به جڏهن حساب ڪتاب نه ٿو رکي ته پوءِ هي دنيا وارا ايترا بي تاب ڇو آهن؟مختلف قومن مٿان الله سائين لک کان وڌيڪ پيغمبر موڪليا. قرآن حديث ۾ قومن جو ذڪر ملي ٿو. قوم لفظ جي تشريح آهي ته اهي انسان جيڪي هڪ مخصوص خطي ۾ رهن ٿا. انهن جي ٻولي، تهذيب، اٿڻ ويهڻ جو وهنوار هڪ جهڙو آهي اها هڪ قوم چورائيندي آهي. هن هيڏي وڏي دنيا ۾ هزارين قومون آهن. انهن جا پنهنجا ملڪ پنهنجون ٻوليون ۽ سڃاڻپ آهي. هن ننڍڙي ڪالم ۾ مان وڌيڪ تفصيل نه ٿي لکي سگهان. هڪ محاورو آهي. “جتان جو ديس اتان جو ويس” معنيٰ جنهن زمين جي خطي ۾ توهان رهو ٿا توهان کي ان جهڙو ئي ٿيڻو پوندو آهي. مطلب ته توهان ڪير به آهيو، ڪٿان به آيا آهيو پر جڏهن ان ديس جي ڌرتيءَ تي قدم رکيو، ان زمين جو ان کاڌو، پاڻي پيتو ته پوءِ اوهان تي لازم آهي ته توهان به ان سان وفاداري نڀايو.
اڄڪلهه هڪ وڏو بحث هلي پيو ته قوم ۽ قوم پرستي ڇا آهي ۽ ان جا پيمانا ڪهڙا آهن. سنڌي ماڻهو دعويٰ ٿا ڪن ته هو هڪ قوم آهن ۽ انهن جي تهذيب پنج هزار سال پراڻي آهي. هاڻي ضروري نه آهي ته سنڌ ۾ رهندڙ هر سنڌيءَ جا وڏا پنج هزار سال پهرين هت آيا هوندا. اهو ڪنهن حد تائين صحيح آهي ته اصل ۾ موهن جي دڙي وارين قومن کان هت ٻاهران آيلن جو تعداد گهڻو آهي. هن خطي زمين تي سنڌ اهو صوبو آهي جيڪو قومن جو گذرگاهه رهيو آهي. مختلف قومون هت جنگ ڪرڻ يا امن حاصل ڪرڻ لاءِ سنڌ ۾ اينديون رهيون آهن. پاڪستان ٺهڻ وقت ۽ اڃا تائين ڌارين جي اچڻ جو سلسلو بند نه ٿيو آهي. چڱو ڀلا مڃون ٿا ته هت سنڌ ۾ ڪي سنڌي پنج هزار سال پراڻا ٿا رهن. ڪي پنج سو سال پراڻا، ته ڪي وري پنجاهه سال پراڻا آهن.
هت سوال نئين ۽ پراڻي جو نه آهي. اهم سوال اهو آهي ته ڪنهن هن ڌرتيءَ کي پنهنجو سمجهيو آهي؟ ڪير اچي هت سنڌ واسي ٿي ويو آهي؟ ڪنهن نمڪ حلالي ڪئي آهي؟ ڪنهن غداري ڪئي آهي ۽ ڌرتيءَ سان دغا ڪئي آهي؟
چوڏهن سو سال پهرين اسلام سنڌ ۾ آيو، اسلام کان اڳ ۾ رهندڙ اسلام کان بعد ۾ ايندڙ چاهي اهي ٻه سو سال اڳ ۾ آيا يا وري پنجاهه سال اڳ سنڌ ۾ آيا؟ جيڪڏهن هو چون ٿا ته سنڌ اسان جي ڌرتي آهي ۽ اسان جي تاريخ پنج هزار سال پراڻي آهي. ان جو مطلب ته اهوئي آهي ته هو سنڌ ڌرتيءَ کي پنهنجو سمجهي حق وفاداري نڀائي ان تاريخ کي پنهنجو سمجهن ٿا جيڪا پنج هزار سال پراڻي آهي.
مصر، يونان ۽ ٻين قديم تاريخي ملڪن ۾ به ضروري نه آهي ته ات رهندڙ سڀ قديمي رهواسي هوندا. انسان جي اها تاريخ رهي آهي ته هو حالتن مطابق لڏپلاڻ ڪندو رهيو آهي مقصد جي ڳالهه اها آهي ته سنڌ جا رهواسي نوان پراڻا جيڪڏهن دعويٰ ڪن ٿا ته اسان جي تاريخ پنج هزار سال پراڻي آهي ۽ اسان هن ڌرتيءَ جا وارث آهيون ته انهن جي انهن جذبن ۾ وفاداري نمڪ حلالي ۽ ڌرتيءَ سان پيار آهي.
سنڌ هڪ پاڪ ڌرتي آهي، هتان جا رهواسي پاڻ کي سنڌي سڏائيندا آهن ان ڪري هو هڪ سنڌي قوم آهن لفظ قوم مان قوم پرستي جو لفظ نڪري ٿو، قوم پرستي جي لفظي معنيٰ آهي پنهنجي قوم سان وفاداري.
1947ع ۾ جڏهن پاڪستان ٺهيو ان وقت صرف ٻن صوبن ۾ پاڪستان ٺهيو هو، هڪ پنجاب جنهن جا ٻه حصا ٿيا ٻيو سنڌ. مان وري اوهان کي ورجائي ياد ڏياريان ٿي ته جڏهن 1947ع ۾ پاڪستان ٺهيو ان وقت صرف سنڌ ۽ پنجاب جا حصا ان ۾ شامل هئا. خيبرپختون خواهه (سرحد) هڪ سال پوءِ جرڳي ۾ فيصلو ڪيو ۽ هو پاڪستان ۾ شامل ٿيا. بلوچستان ته ڏيڍ سال کان پوءِ قائداعظم جي محنتن جي عيوض جنهن ۾ خان آف قلات قائداعظم کي عزت ڏيئي سون ۾ توريو هو پاڪستان ۾ شامل ٿيو.
بلوچستان وارا پاڪستان سان شامل ٿيڻ جا مخالف هئا. هو پنهنجي جداگانه حيثيت رکڻ پيا چاهين. بلوچستان جو وڏن بلوچي توڙي پختون رهنمائن جو اهو خيال هو ته جيڪڏهن اسلامي ملڪ جو نالو آهي ته پوءِ ڇو نه ايران، افغانستان ۽ بلوچستان سڀ هڪ ملڪ ٿي وڃي. اصل حقيقت ۾ ته هو پنهنجي اصل شناخت وڃائڻ نه پيا چاهين. مان ڪتابن ۾ پڙهيو آهي ته ان وقت قلات ۾ تعليم جو ريشو سئو سيڪڙو هو ۽ صحت جون سهولتون هر ڪنهن کي مفت ۾ ميسر هيون سڄو بلوچستان خوشحال هو سواءِ هڪ ٻن علائقن جي.
هن وقت بلوچستان کي ڇا مليو آ پاڪستان ۾ شامل ٿي؟ سزا طور سڀني اهم بلوچ رهنمائن کي ماري فنا ڪري ظلم جي تاريخ لکي ويئي. اڪبر بگٽي جي شهادت کانپوءِ هاڻ بلوچستان هٿ مٿي ڪري بيٺو آهي ۽ وڏي واڪ چئي ٿو ته اسان کي پاڪستان سان ناهي رهڻو، تاريخ جي اها به وڏي سچائي آهي ته هن خطي ۾ سنڌ ۽ بلوچستان جي حصي قلات ۾ باقاعدي اسيمبليون موجود هيو ۽ انهن ۾ چونڊيل نمائندا ويٺا هئا. بلوچستان جي قلات اسيمبلي پاڪستان جي حق ۾ قرارداد منظور ڪئي.
سنڌ کي ڇا مليو؟ سنڌ جي قرارداد پاس ڪرڻ واري سائين جي ايم سيد سڄي زندگي نظر بنديءَ ۾ گذاري، سنڌ جي وسيلن، تعليمي ادارن تي قبضا ٿي ويا. سنڌي ٻولي ختم ڪئي ويئي. سنڌين جي سڃاڻپ ختم ڪئي ويئي.
پاڪستان ٺهڻ کانپوءِ پوءِ سنڌ ۽ بلوچستان کي ڇا مليو؟ بربادي، خونريزي، ها ته مان ڳالهه پئي ڪئي ته قومن مان قوم پرستي جنم وٺندي آهي اڄڪلهه مان ڏسان پئي ته لفظ قوم پرستي ڄڻ ته گار ٿي پيئي آهي هاڻ تازو سنڌ اسيمبليءَ مان پاس ٿيندڙ قانون کانپوءِ سنڌ سڄي باهه جو ڀنڀٽ ٿي پيئي آهي. هن مهل پريشان، بدحال جيڪو سنڌي آهي اهي سڀ پيپلز پارٽي جا ووٽر آهن. پيپلزپارٽي سڄي سنڌ مان کٽي ٿي ۽ اڄ سڄي سنڌ سراپا احتجاج آهي. پيپلزپارٽي وارن کي اهو احساس نه آهي ته انهن پنهنجو ڪيترو وڏو نقصان ڪيو آهي. گهٽ وڌ پيا ڳالهائين قومپرستن کي هاڻ سوچيون ٿا ته قوم پرست ڪير آهي؟ هر سنڌي قوم پرست آهي، هر پنجابي، پٺاڻ، بلوچ سڀ قوم پرست آهن. حيراني جي ڳالهه ته اها آهي ته مهاجر جن کي پنهنجي ڌرتي به نه آهي اهي به قوم ۽ قوم پرست آهن.
شاباش آهي پيپلزپارٽي وارن کي جن سنڌ وڪڻي ڇڏي. هي هڪ اهڙي سازش آهي جنهن ۾ نقصان صرف پيپلزپارٽي کي ئي ملندو. لياريءَ ۾ آپريشن ڪرائي ات پنهنجي سيٽ وڃائي چڪا آهن سنڌ ۾ هيءَ جيڪا باهه ٻري پئي ان ۾ اڳتي هلي نقصان سنڌين جو ئي ٿيندو توهان ڏسو ته سهي اچرج کائو. حيران پريشان ٿي سوچيو اڄ ايم ڪيو ايم وارا پنهنجو بل پاس ڪرائي اسيمبلي ۾ چپ هئا هاڻ به چپ آهن ٻڌڻ ۾ پيو اچي ته هي بل هڪ ڇپيل ٽڪرو آهي. اصل بل جيڪو ايم ڪيو ايم وٽ آهي. پيپلز پارٽي جي ميمبرن جي صحيح سان آهي اهو ته پيپلزپارٽي وارن به ڪونه پڙهيو آهي. پيپلزپارٽي وارن کي حڪم هو ته بس صحيح ڪرڻي آهي.
توهان کي حيراني ڪا نه ٿي ٿئي، منهن مٿو ڇو نه ٿا پٽيو، ايم ڪيو ايم وارا چپ آهن جيڪي وڙهن پيا، هڪ ٻئي تي الزام پيا هڻن، گاريون پيا ڏين اهي ٻئي ڌريون سنڌي آهن ها منهنجا سائين اڄ سنڌي پاڻ ۾ وڙهي مئا آهن.
هاڻ ٿوري مستقبل جي ڳالهه ڪجي، هن جهيڙي مان سنڌ ۽ سنڌ واسين جو ڪيترو نقصان ٿيندو؟ توهان تصور به نه ٿا ڪري سگهو آئينده سنڌ جو نقشو ڪهڙو ٿي سگهي ٿو؟ پپيلزپارٽي هي بل پاس ڪري ته صرف پنهنجي پير تي ڪهاڙي هئين آهي پر سڄي سنڌ جو مستقبل تباهه ڪري ڇڏيو اٿس.
هاڻ سنڌ جا ووٽ ورهائجي ويندا. اليڪشن ۾ ٻيون پارٽيون سيٽون کڻي وينديون. هاڻي سنڌ ۾ اڪثريت ۾ اُڀري ايندي وڏي ۾ وڏي پارٽي ايم ڪيو ايم پوءِ هي ٽڪر ٽڪر ٿيل ورهايل سنڌ جون سيٽون کٽڻ وارا ايم ڪيو ايم سان ٺاهه ڪندا، گورنر ته انهن جو آهي هاڻ وزير اعليٰ کان وٺي حڪومت انهن جي هوندي. ڊڄو ان وقت کان توهان جو ڇا حشر ٿيڻ وارو آهي؟ اقتدار جي ايوانن ۾ ويٺل سنڌين جي هن غلط فيصلن جو اثر سنڌ تي ڏاڍا ڏک ۽ ڏمر آڻيندو.
هاڻ سنڌ ۽ سنڌ واسي ڪنڊن جي ول ۾ وڪوڙجي ويا آهن. وڙهو، وڙهو، سنڌيو پاڻ ۾ وڙهو، ٻيو ڪير جو ماريندو ته بهتر آهي پاڻ ئي پاڻ کي ماريو.
اڄ جيڪي سنڌي پاڻ ۾ وڙهي رهيا آهن ۽ اقتدار جي ايوانن ۾ جيڪي ڪجهه ٿئي پيو، ڏکيو آهي. ڏمر آ، ڏاڍا آ، ظلم آ، پرڇا ڪيون ٻه ڌريون پاڻ ۾ وڙهن پيون ٻئي سنڌي، وچ ۾ فائدو ڪنهن جو؟
هن مهل نظر اچي ويو ته سنڌ جو ڇا حشر ٿيڻ وارو آهي؟ خيرپور ۾ نفيسه شاهه جي جلسي تي فائرنگ ۾ ست ماڻهو مري ويا ۽ ڪيترائي زخمي ٿيا آهن. خيرپور جو پوليس آفيسر چوي ٿو هيءَ ذاتي دشمني آهي ملزم سڃاتا ويا آهن. پڪڙيا به ويندا.
ڪراچيءَ اندر ڪلفٽن ۾ امن مارچ ٿيو آهي ۽ ان ڏينهن به ڪراچيءَ ۾ پندرنهن ماڻهو مارجي چڪا آهن خيرپور ۾ خبر پئجي وئي ته ملزم ڪير آهن ڪراچي ۾ هزارين ماڻهن جي قاتلن جيڪي اڄ تائين “نامعلوم” آهن اهي ڪڏهن معلوم ٿيندا؟ اهي ڪڏهن سڃاتا ويندا؟ توهان يقين ڪيو ته ڪراچيءَ ۾ هڪ ڪيوليءَ کي هٿ ۾ کڻي پڇندو ته هتان جا قاتل ڪير آهن ته اها به اوهان کي رڙيون ڪري ٻڌائيندا ته قاتل ڪير آهن ڇو ته اها ويچاري به هاڻ رت ۾ هلي نه ٿي سگهي. ناهي خبر، ناهي خبر ته صرف حڪمرانن کي ناهي خبر ته قاتل ڪير آهن؟ انسان ته ڇڏيو جيت جڻيا، پکي، هوا، وڻ ٽڻ شاهد آهن ڪراچيءَ جي خونريزيءَ جا. ڪاش انهن بي جانن کي زبان ملي وڃي ۽ هتان جا زبان وارا انسان پاڻيءَ جي ڍڪ ۾ وڃي ٻڏي مرن.
اربع 10 آڪٽوبر 2012ع