آزاديءَ کان پوءِ
رهندي رات اڃان ڪارونجهر تي ڪيترو
(شيخ اياز)
ڪنھن بہ ملڪ جي آزادي، ان ملڪ جي ماڻھن لاءِ ڪيڏي وڏي نعمت آهي. سو انگريز سامراج ڌرتي تي ڪٿي ڪٿي نہ پھتو آهي. پرائي زمين کي پنھنجو ڪري ويھي رهڻ، ان ڌرتي جي ماڻھن تي پنھنجي حڪمراني ڪرڻ، انھن تي ظلم جا پھاڙ ڪيرائڻ، اهو ڪيڏو ظلم آهي. سو ان جبر، ظلم جي رات کڻي ڪيڏي نہ ڊگهي ڇو نہ هجي پر نيٺ تہ صبح ٿيڻو آهي، نيٺ تہ ڪو ڀڳت سنگهہ پيدا ٿيڻو آهي، نيٺ تہ ڪو روپلو ڪولھي ڄمڻو آهي، سو مالديپ ۾ بہ آزاديءَ جو سج اڀريو.
برطانوي راڄ 1950ع جو گانGan نالي جزيري کي پنھنجي ايئر بيس جي استعمال لاءِ مالديپ حڪومت سان سو سالن جو معاهدو ڪيو ۽ ان مد ۾ ٻہ هزار پائونڊ ساليانو ادا ڪندا هئا. پر 1957ع جو ان معاهدي جي مدت کي گهٽ ڪري، ان رقم کي وڌائڻ جي ڪوشش ڪئي. جنھن تي گانGan جزيري جا ماڻھو جيڪي برطانيا جي موجودگي جو مالي فائدو وٺي رهيا هيا، اهي ان فيصلي جي خلاف اٿي بيٺا ۽ مالديپ کان الڳ ٿي بيٺا ۽ پنھنجي رياست نالي متحدہ جمھوريہ سوئيديو نالي جوڙي ورتي.
1962ع جو ابراهيم ناصر هن علائقي کي مقامي پوليس جي ذريعي ٻيھر ڪنٽرول ڪري ورتو ۽ معاهدي جي رقم ست لک پائونڊ طئي ڪري ٽيھہ سالن تائين ايئربيس کي برطانيہ جي حوالي ڪيو. ويھين صدي جي شروعات ۾، دنيا ۾ نمودار ٿيندڙ نئين تبدلين جي ڪري ۽ مختلف علائقن ۾ آزادي جي جدوجھد جي تحريڪن برطانوي سامراج کي ڪمزور ڪري وڌو. جنھن جي ڪري برطانيہ مالديپ ۾ پروٽيڪشن ايگريمينٽ کان بہ هٿ کڻي ويو ۽ 26 جولاءِ 1965ع جو برطانيہ رايل ايئربيسRAF واري معاهدي کان بہ مالديپ کي آزاد ڪري ڇڏيو. ياد رهي تہ برطانيہ پنھنجو هي ايئر بيس 1976ع ۾ ئي بند ڪري ڇڏيو هو ۽ هاڻي هتي گان جي نالي سان ايئرپورٽ آهي. اهو معاهدو سري لنڪا جي شھر ڪولمبو ۾ ٿيو هيو.
آزادي کان پوءِ 1968ع ۾ آدمشماري جي دوران سلطنت کي جمھوريہ مالديپ بڻايو ويو ۽ ملڪ جو نئون آئين ترتيب ڏنو ويو. جنھن مطابق ابراهيم ناصر ٻيھر چئن سالن جي عرصي تائين آزاد جمھوريہ مالديپ جو پھريون صدر چونڊيو ويو. 1975ع ۾ برطانيا پنھنجو ايئربيس استعمال ڪرڻ ڇڏي ڏنو. سري لنڪا سان مڇيءُ جي ڪاروبار ۾ گهاٽي جي ڪري ملڪ جا معاشي حالات خراب ٿيڻ لڳا. جنھن جي ڪري عوام روڊن تي نڪري آئي. ابراهيم ناصر سنگاپور هليو ويو. بعد ۾ هن تي اپوزيشن الزام هنيا تہ هن حڪومت ۾ ڪرپشن ڪئي، پر هن تي ڪو بہ الزام ثابت نہ ٿي سگهيو، ڇو تہ هنن وٽ ڪو بہ ثبو ت نہ هيو. ابراهيم ناصر جي ياد ۾ گادي جي هنڌ مالي ۾ ابراهيم انٽرنيشنل ايئرپورٽ جو نالو رکيو ويو، جنھن کي مالي ايئرپورٽ بہ چئجي ٿو. 1978ع واري اليڪيشن ۾ اقوام متحدہ ۾ مالديپ جي سفير مامون عبدالغيوم کي مالديپ جو صدر ڪيو ويو. جيڪو 2008 تائين ملڪ جو صدر هيو.