عبدالقادر منگي جي ياد
مئي 1975ع ۾ صوبائي سول سروس ۾ شامل ٿي اسسٽنٽ ڪمشنر طور کپري، گهاري، ٽنڊي الھيار ۽ سجاول ۾ اسسٽنٽ ڪمشنر ٿي. 1988ع ۾ 18 گريڊ ۾ ترقي حاصل ڪري، لاڙڪاڻي جو ايڊيشنل ڪمشنر مقرر ٿيو.
منگي صاحب علم ۽ ادب سان شغف، سنڌ جي تاريخ ۽ ثقافت سان محبت سبب تاريخي ماڳن مڪانن ۽ مشاهيرن تي ڪانفرنسون ۽ سيمينار ڪرايا. گهاري ۾ پنھنجي ايامڪاريءَ دؤران ڀنڀور ۽ ديبل تي 1983ع ۾ سيمينار ڪرايا ۽ ان موقعي تي پڙهيل مقالن کي سھيڙي “ڀنڀور ۽ ديبل” جي نالي سان سھيڙي ڪتابي شڪل ۾ آندائين.
جڏهن ٽنڊي الھيار ۾ بدلي ٿي آيو تہ اتي بہ وتائي فقير تي سيمينار ڪرايائين ۽ ان تي بہ ڪتاب ڇپايائين. اهي ٻئي دستاويز سنڌ جي تاريخ ۽ ثقافت ۾ اهم جاءِ والارين ٿا.
جنوري 1992ع ۾ ٿر مٺيءَ جي نئين قائم ٿيل ضلعي ۾ بدلي ٿي. ٿر ۽ ٿرين جي ڏکن ۽ ڏولاون کي هن پنھنجو درد سمجهيو ۽ ٿرين کي سھوليتن ۽ بھتر زندگيءَ جا موقعا فراهم ڪرڻ جي سلسلي ۾ ‘ٿر سيمنار’ ڪرايو. ان سيمينار جي رپورٽ ڪتابي شڪل ۾ شايع ڪئي ۽ سرڪار کي سفارشون موڪليون. ان سال ئي ٿر ۾ ڪوئلي جي دريافت ٿي. هن ٿر جي بھتري ۽ ترقيءَ جو بنياد وڌو. ٿر ۾ سندس خدمتن عيوض کيس اوارڊ براءِ Services to Down Trodden people of Thar سگا پاران 1994ع ۾ مليو. پاڻ 2001ع ۾ حيدرآباد جو آخري ڪمشنر رهيو. پرويز مشرف جي نئين نظام ۾ نوابشاھہ ۽ سکر جو ڊسٽرڪٽ ڪوآرڊينيشن آفيسر رهيو. سندس آخري مقرري بطور سيڪريٽري ڪلچر، ٽوئرزم ۽ سوشل ويلفيئر جي ٿي، جتان 25 نومبر 2007ع تي رٽائرڊ ٿيو.
2009ع کان 2011ع تائين گورک هل ڊولپمينٽ اٿارٽيءَ جو ڊائريڪٽر جنرل بہ رهيو. سندس ذاتي لائبرريءَ ۾ تقريباً هر موضوع تي ست هزار کن ڪتاب هوندا. سندس آتم ڪٿا ’جوئي آهيان سوئي آهيان‘ جي نالي سان سنڌيڪا اڪيڊمي ڪراچيءَ طرفان 2017ع ۾ ڇپي. 12 جون 2022ع تي ڪراچيءَ ۾ وفات ڪئي.
پرتاب کيس کي ڀيٽا ڏيندي ٻڌايو تہ،“هڪ دفعي ائين ٿيو جو اسان ٻارڙا سڀ ڪرڪيٽ راند کيڏي رهيا هياسين تہ هو اتان گذريو پئي ويو. هن اوچتو گاڏي بيھاري، هيٺ لھي آيو ۽ اسان سان پاڻ بہ راند کيڏڻ لڳو. اسان وٽ بيٽون، وڪيٽون نہ هيون. اسان ڪپڙن ڌوئڻ واري داٻڙي سوٽي سان راند کيڏي رهيا هياسين. وڪيٽن جي جاءِ تي سروٽا رکي ڇڏيا هياسين. ٿوري دير کان پوءِ هو اتان هليو ويو ۽ ڪجهہ ڏينھن کان پوءِ هن اسان لاءِ ڪرڪيٽ جو سڄو سامان موڪلي ڏنو. کاٽائو جاني کي چيائين تہ،”تون دڪان ۾ راندين جو سامان بہ رک“.
اهڙي ريت عبدالقادر منگي ٿر جي نوجوانن کي سيٽ ڪري معاشري جو زميوار فرد هئڻ جو ثبوت ڏنو. پرتاب ٻڌايو تہ،”منھنجو چاچو نٿو رام انھن ڏينھن ۾ ايس ڊي ايم هيو. هو مون لاءِ ادبي ڪتاب وٺي ايندو هو. مون کي پڙهائيندو هو. چاچي جي ڪري ٻيا سرڪاري ڪامورا بہ هنن جو خيال ڪندا هيا“.
ڪچھري ڪرڻ کان پوءِ پرتاب بہ تيار ٿي ويھي رهيو هيو. اسان هاڻي ناشتي جي لاءِ هيٺ هوٽل جي ڊائننگٽ ٽيبل تي اچي گڏ ٿيا هئاسين. اسان کان اڳ ۾ ئي مظفر، جنيد ۽ يوسف بلوچ ويٺا هيا. ٿوري دير کان پوءِ پرتاب بہ اچي ويو هو. ناشتي ۾ سلائيس/بريڊ، هاف فرائيڊ بيدو، صوف ڪچو سائو رس وارو، مشوري (جنھن ۾ ڏونگي جو ٻورو، بصر، ٽماٽر، ڪڪڙ جو گوشت وغيرہ)، جيم جيلي، مکڻ جون ٽڪيون ۽ ٻيو گهڻو ڪجهہ اچي وڃي پيو. مشوري قيمي جيان صفا چورو هيو. پر هن ۾ سٺو ذائقو هيو. ان کان علاوہ، جوس ۽ چانھہ جو پڻ بندوبست ٿيل هو. چانھہ پائوڊر واري ۽ ٽي بيگ هئي. مون ٻہ سلائيز گرم ڪرايا. اسان جي هن ٽرپ جي پيڪيج ۾ ناشتو بہ شامل هيو. مزيدار ناشتو ڪري پاڻ هوٽل کان نڪري آياسين.