ٻاهر نڪرڻ بہ ڪيڏو ڏکيو آهي
سو دوستن اهو فيصلو ڪيو تہ پاڻ کي ماليديو ۽ سري لنڪا گهمڻ گهرجي. اسان جي سائين پروفيسر مختيار سمي صاحب جو بہ اهو خيال هو تہ هن سانوڻي موسم ۾ سري لنڪا ۾ رڳو برساتيون هونديون، برساتن ۾ ماڻھو هوٽل تائين محدود ٿي ويندو تہ پوءِ گهمندو ڇا؟. ازانسواءِ هو سري لنڪا اڳ ۾ بہ ٻہ ٽي ڀيرا گهمي آيو آهي. پر هي اهڙا ملڪ آهن، جن کي بار بار گهمڻ تي دل چوندي آهي ۽ هون بہ ڪو ملڪ ڀلا ڏهن يا ٻارنھن ڏينھن ۾ ٿورئي گهبو آهي. ملڪ کي گهمڻ لاءِ جيڪڏهن سڄي زندگي بہ ماڻھو اتي رهي گهمي تہ بہ نہ ٿو گهمي سگهي. ڊاڪٽر سنتوش بہ ان خيال جو هو تہ سري لنڪا هن جو بہ گهميل آهي، سو بہ ٻہ ٽي دفعا. بھتر آهي تہ يورپ هلون.
ان کان پوءِ دوستن جو پروگرام ٿيو تہ ڀلا پاڻ سڀ باڪو ۽ ترڪي ٿا هلون. ان تي ڪافي بحث مباحثا ٿيا. نتيجي ۾ اهو پروگرام بہ نہ ٿيو. هن دفعي بہ اڳين سال وارو ڪم ٿئي پيو. پروگرام ٺھن پيا وري ڊهن پيا. پر معاملا طئي نہ پيا ٿين. اڳي سال بہ اسان چار ئي دوست نڪري ويا هياسين. پر گروپ نہ هليو. پروفيسر مختيار صاحب ان خيال جو هو تہ ڪنھن بہ ملڪ کي گهمڻ لاءِ 4 يا پنج ڏينھن ٿورا آهن. بھتر آهي تہ گهٽ ۾ گهٽ ڏھہ ٻارنھن ڏينھن اُتي هلجي. ان ملڪ کي چڱي طرح ايڪسپلور ڪجي. آرام سان رهجي، گهمجي، ڦرجي. جنھن تي جنيد ڏهر بہ راضي ٿي ويو هو. پر هاڻي وري بہ ملڪن جو مسئلو اچي پيو تہ ڪاٿي هلجي.
ان کان اڳ ۾ مسئلو اهو هيو تہ اهو پروگرام جون مھيني ۾ طئي ڪيو ويو. جنھن لاءِ ڊاڪٽر سنتوش راضي نہ ٿيو هو. ڇو تہ هن جو نواب شاھہ روڊ تي فلور مل جو ڪم هلي رهيو هو. ان ڪري هو ان ڪم ۾ ڏاڍو مصروف هو. ڇو تہ اهو هن جو نئون نئون ڪم هو. مزدورن جي ديک ڀال ڪرڻ، انھن جي ماني ٽڪي جو بندوبست ڪرڻ، شام جو انھن کي اجرت ڏيئي روانو ڪرڻ، اهو سڄو ڪم ڊاڪٽر جي اڪيلي سر مٿان اچي ڪڙڪيو هيو. ان کان علاوہ جاني پنھنجي ننڍڙي مصطفيٰ کي ڏيکارڻ لاءِ اسلام آباد ويل هيو. هتي موجود نہ هيو ۽ هن لاءِ جون ۾ هلڻ ڏاڍو مشڪل هيو. ان ڪري هن بار بار اهو چيو پئي تہ هو جولاءِ جي ٻي هفتي ۾ هلي سگهندو. ڇو تہ ڊاڪٽر ظفر، جاني جو ڀيڻوو، آمريڪا کان جون مھيني جي آخري هفتي ۾ فيملي سان دادو اچي پيو ۽ جاني وارن وٽ ئي هن جي رهائش جو بندوبست آهي. جاني کي هن لاءِ ٺيڪ ٺاڪ وقت ڪڍڻو هيو. ڇو تہ ڊاڪٽر ڪافي سالن کان پوءِ فيملي سان اچي پيو ۽ ان مھل جاني بہ نہ هجي تہ پوءِ ڪير هن کي وقت ڏيندو. دادو ۾ لوڊ شيڊنگ جا مسئلا، گهر جا ڪم ڪار، انھن سڀني ڪمن ڪارن جي ذميواري جاني تي آهي.
اعجاز سيف صاحب جو پنھنجو اسڪول آهي، هو اسڪول جي ڪمن ڪارن ۾ وڪوڙيل آهي. ان کان پوءِ شام جو وري ڪوچنگ سينٽر. سينٽر تي بہ اعجاز کي ڪافي وقت ڏيڻو پوي ٿو. ان کان علاوہ اعجاز بہ گهر جو وڏو آهي. هن تي بہ ڪافي ذميواريون عائد ٿين ٿيون. باقي ڪجهہ ٻيا دوست آهن، جيڪي Hen packed آهن، يعني زال جا ماريل، سو انھن کي جيسيتائين اجازت نہ ملندي تيسيتائين اهي گهران نڪرندا بہ نہ آهن. بلڪ ساھہ بہ گهرن وارن جي اجازت سان کڻندا آهن.
سو خير هر ڪنھن جو پنھنجون مجبوريون ان مھل سامھون اچي ويون، جڏهن پروگرام طئي ٿي ويو. واقعي ڪڏهن ڪڏهن ماڻھو ويچارو پرائي وس ٿيو وڃي پوءِ نہ هِتان جو رهي ٿو ۽ نہ ئي وري هُتان جو. سو خبرون خير ڪافي دوستن جو پروگرام ملتوي ٿي ويو. پرتاب کي شاباش آهي جو هن برداش ڪيو ۽ دل ۾ دوستن جي ڳالھہ نہ رکي. نہ تہ ماڻھو جڏهن دوستن سان دوستيون نڀائڻ جي رڳو سوچي بہ ٿو تہ بہ هو ڪيئن بہ ڪري وقت کي ۽ شين کي مينيج بہ ڪري وٺي ٿو. باقي نہ هلڻ جا تہ سوين بھانا. مون ڪٿي دوستي جي باري ۾ گفتگو پڙهي هئي، جيڪا توهان سان ونڊ ڪيان ٿو؛
هڪ نوجوان ڳالھايو: ”اسان کي دوستيءَ جي باري ۾ ٻڌاءِ! “
مصطفيٰ جواب ڏنو: توهان جو دوست توهان جي اها ضرورت آهي، جيڪا پوري ٿي وئي هجي.اهي توهان جو فصل آهن. جنھن ۾ توهان محبت جا ٻج ڇٽيندا آهيو ۽ شڪر ۽ تحمل سان ان جا گوشا پٽيندا آهيو. اهي ئي توهان جو دسترخوان ۽ اهي ئي توهان جو چلھو آهن. انڪري جو توهان پنھنجي بک کڻي انھن ڏانھن ويندا آهيو ۽ انھن جي ڀر ۾ امن ۽ اطمينان تلاش ڪندا آهيو.
جڏهن توهان جو دوست پنھنجي دل جي ڳالھه اوهان سان سليندو آهي تہ توهان پنھنجي دل جي ’نه‘ جي اظھار کان نہ لھرائيندا آهيو، نہ ئي پنھنجي ’ها‘ کي پنھنجي نڙيءَ ۾ ئي جهلي رکندا آهيو ۽ جڏهن هن جي چپن تي خاموشي ڇانيل هوندي آهي، ان مھل بہ توهان جي دل هُن جي دل جي ڳالھه ٻڌڻ کان مرحوم نہ ٿيندي آهي.
انڪري جو هر دوستيءَ ۾ سڀ خواهشون، سڀ توقع ۽ سڀ خيال لفظن جي بنا پيدا ٿيندا آهن ۽ نفس ان ۾ شامل ٿي خوشي حآصل ڪندو آهي. بي طلب! جڏهن توهان پنھنجي دوست کان ڌار ٿيڻ لڳو تہ توهان کي ڏکارو ٿيڻ نہ گهرجي، انڪري جو هن جي وجود ۾ جيڪا شيءِ سڀ کان وڌيڪ پياري آهي، ممڪن آهي هن جي جدائيءَ ۾ وڌيڪ روشن ٿي وڃي.
جيئن پھاڙ، پھاڙ ماپڻ واري کي واديءَ کان صاف نظر ايندو آهي، توهان جي دوستي هر تمنا ۽ هر غرض کان پاڪ هئڻ گهرجي. سواءِ روح جي گهراين ۾ پيھي وڃڻ جي. انڪري جيڪا محبت پنھنجي رازن تان پردو کڻڻ چاهيندي آهي، محبت ناهي، هڪ وکريل ڄار آهي، جنھن مان لاحاصليءَ کان سواءِ ڪجهہ بہ حاصل نہ ٿيندو آهي
توهان ۾ جيڪا سڀ کان بھتر شيءِ هجي اها دوست کي ڏيو. جيڪڏهن هو توهان جي بحر حيات جو جذبو ڏسڻ ٿو گهري تہ ان جي دوستيءَ جي تقاضا اها آهي تہ توهان ان جو سيلاب بہ ڏيکاريو.
ڀلا اهو بہ ڪو دوست هوندو جنھن کي واندڪائيءَ جون گهڙيون گذارڻ لاءِ تلاش ڪريو. دوست کي تہ هميشہ ان وقت تلاش ڪرڻ گهرجي، جڏهن توهان ان سان زندگيءَ جون گهڙيون گذاريو. انڪري تہ دوست جو ڪم توهان جي خالي وقت جو پورو ڪرڻ ناهي پر توهان جي ضرورتن کي پورو ڪرڻ آهي.
دوستيءَ جي راحت ۾ ٽھڪن ۽ گڏيل خوشين کي سمائي ڇڏيو. انڪري جو ماڪ انھن ڦڙن ۾ جيڪي ننڍين ننڍين شين تي ڪرندا آهن، دل کي پنھنجو صبح ملندو آهي ۽ اهو تر و تازو ٿي ويندو آهي.