عجيب قبرستان جون عجيب قبرون
هن ٻڌايو تہ،”اهي سڀ گڏ هڪڙي ئي پاسي آهن. توهان سامھون واري روڊ سان وڃو. روڊ جي سامھون ئي سامھون پريزيڊنٽ هائوس آهي. (محمد فريد ديدي هتان جو صدر آهي). پوءِ ساڄي پاسي مڙي پئجو. باقي مسجد، آرٽ گيلري اهي سڀ اڳيان آهن“.
هن ڏاڍي پيار سان سمجهايو هو. اسان هن جو شڪريو ادا ڪري اڳتي نڪتاسين. هاڻي پيٽ ۾ ساھہ پيو هو. ان ڪري هلڻ جھڙا ٿيا هياسين. چوندا آهن تہ ان تہ ايمان . دوستن جي چھرن تي بہ رونق اچي ويئي هئي.
سامھون کان صدر جي بنگلي جو مين گيٽ هيو. صدر جي هن رهائش گاھہ کي The Muliaage palace or Mulliage چيو وڃي ٿو. جيڪا صدر صاحب جي سرڪاري رهائش گاھہ آهي. صدر جو هي گهر Henveiru تاريخي علائقي مالي ۾ واقع آهي. پريزيڊنٽ آفيس جيان هتي بہ ٻاهران نہ چوڪي، نہ ئي ڪي ڪو پروٽوڪول. گيٽ جي اندران چوڪي هجي تہ هجي. گيٽ جي ٻاهران تہ ڪجهہ بہ نہ هيو. هڪڙو سپاهي بہ نہ بيٺو هيو. گيٽ تي سائن بورڊ سان تصويرون ڪڍرائيندا، اڳتي وڌياسين.
سامھون کان ئي قديمي قبرستان نظر آيو. جن جي قبرن جا نشان اُڀا هيا. هڪ ٻئي جي ويجهو. سمجهہ ۾ نہ پئي آيو تہ قبر ڪيئن آهي. هتي پٿرن جون ٺھيل گول قبرون عورتن جون آهن ۽ اڀيون قبرون مردن جون آهن. هي تمام قديمي قبرستان آهي. هي هتان جي تاريخي مسجد جي مدرسي جون قبرون آهن. اتي مون ئي محترم يوسف عجب قبرن جون تصويرون ٺاهيون. هي قبرستان کليل هيو. هن کي چو ديواري ڏنل هئي جيڪا تقريبن چئن ڦٽن جي ٿيندي. ماڻھو ديوار جي اندران چڱي طرح ڏسي سگهي پيو. خبر ناهي تہ ڪٿان هن جو گيٽ هيو، جتان ماڻھو اندر وڃي سگهي. يا وري اندر وڃڻ جي اجازت بہ هوندي يا نہ. ان چڪر ۾ پوڻ کان بھتر هو تہ اڳتي هلجي.
اتان اڳتي وڌياسين تہ روڊ جي کاٻي پاسي کان آرٽ گيلري ۽ لائبريري جا سائن بورڊ لڳل نظر آيا. سڀني دوستن جي اها صلاح هئي تہ واپسي ۾ ئي اندر هلنداسين. سو اڳيان سامھون تمام وڏو تاريخي گيٽ جي پينٽگ ٿيل هئي. جنھن جي هڪڙي پاسي کان انگريزي ٻولي ۾ لکيل هيو تہ ٻي پاسي وري دهيوي Dhivehi ٻولي ۾ ڪجهہ لکيل هيو. هي ٻولي هتان جي سرڪاري ۽ دفتري ٻولي آهي. هي انڊو آريان ٻولي آهي جيڪا سري لنڪن ٻولي سنھالي ٻولي سان ملي جلي ٿي. هتي ئي سامھون تمام وڏي مسجد نالي Masjid Al-Sultan Muhammad Thakurufaanu Al-Auzam آهي.