عورتن جي طوھر جي رسم
Circumcision)) عربي ۾ مردن جي طوھر لاءِ خطن (khitan) ۽ عورتن جي طوھر لاءِ خفد (khafd) لفظ استعمال ڪندا آهن. لفظ طوھر طھارت يا پاڪائي مان نڪتل آهي. مردن جو طوھر ھڪ جراحي يا سرجري وارو عمل آھي جنھن ۾ مرد جي جنسي عضووي جي چوٽي ۾ زائد کل کي گولائي ۾ ڪٽي ڌار ڪيو ويندو آهي.
طوھر جي رسم وڏي پيماني تي آسٽريليا ۽ آفريڪا جي اصل قديم رھاڪن ۽ مخصوص مذھبي گروھن جھڙوڪ مسلمانن، يھودين ۽ عيسائين ۾ مروج آھي. موجودہ دؤر ۾ طوھر صحت صفائي جي لاء ڪرايو وڃي ٿو پر شاھدين مان پتو پئي ٿو تہ ان جي ڪرائڻ جا کوڙ ٻيا سبب آھن. بائيبل جي روايت مطابق طوھر خدا جو ابراھيم، ان جي اولاد ۽ عبرانين سان ھڪ عھد آھي. اسلام ۾ طوھر سنت آھي ۽ ھر مرد مسلمان لازمي طور تي جسم جي پاڪائي لاء ڪرائيندو آھي. قرآن ۾ طوھر لاء خدا جي عھد واري روايت موجود ڪانہ آھي نہ وري مسلمان ان روايت کي مڃن ٿا. عالمن مطابق طوھر جي رسم اسلام کان اڳ عربستان ۾ رائج ھئي ۽ اسلام بہ ان کي قبول ڪيو. قرآن ۾ طوھر جو ڪوبہ ذڪر ڪونھي پر حديث ۾ ان جو ذڪر ٿيل آهي.
ھڪ حديث ۾ ذڪر ٿيل آهي تہ ابراهيم طوھرڪرايو ھيو. فقيھن مطابق اھو سنت يا واجب ۾ اچي ٿو. طوھر ھاڻي اسپتالن ۾ ڊاڪٽر ڪندا آهن. ڪافي مسلمان علائقن ۾ حجم بہ اھو ڪم ڪندا آهن. ڪن مسلمان معاشرن ۾ ڄمڻ کان يا بالغ ٿيڻ کان ستين ڏينھن تي طوھر ڪرايو ويندو آهي. ترڪي ۾ طوھر اسپتالن م ڊاڪٽر ڪندا آهن ۽ ان لاء عمر 6 يا 7 سال ھوندي آھي. ڪن معاشرن ۾ طوھر لاء وڏو جشن ڪيو ويندو آهي جنھن ۾ طعام پڻ کارايا ويندا آهن. ڪٿي وري شادي سان گڏ طوھر جو جشن بہ ملھايو ويندوآهي.
عورتن جي طوھر جي رسم
ان رسم کي طب ۾ ڪلٽورڊيڪٽومي (clitoridectomy) چوندا آهن ۽ انساني حقن جي لاءِ جاکوڙيندڙ ان کي زناني جنسي عضوي جي بگاڙ (Female Genital Mutilation) ۽ مختصرن FGM چون ٿا ڇوتہ انھن مطابق ان طوھر سان عورت جي جسماني ۽ جذباتي نقصان ٿيڻ ڪري مريض ٿي ويندي آهي. اھا رسم مسلمانن ۾ ننڍي پيماني تي مروج آهي ۽ مسلمانن جي اڪثريت ان کي قبول نہ ڪندي آهي. اصل ۾ اھا اتر آفريڪا ۽ صحارہ ريگستان جي ڪجهہ علائقن جي ھڪ قديم رسم آھي ۽ ان کي بعد ۾ ان علائقن جي عيسائين ۽ مسلمانن بہ اپنايو. ڪجهہ اسلامي فقيھن ان رسم کي لازمي قرار ڏنو ۽ انھن مطابق تہ عورت جي عضوي ۾ لبن (clitoris) جي چوٽي کي ڪٽرائڻ کپي. ڪن ھنڌن تي تہ جنسي عضوي جو پورو ٻاھريون حصو ڪٽيو ويندو آهي. ان طريقي جي طوھر جي فقيھن مخالفت ڪئي آھي ۽ سندن خيال مطابق ان قسم جو طوھر علائقائي رسم مطابق ٿئي پيو. عورتن جو طوھردايون،حجم وغيرہ ڪندا آهن. ان طوھر ۾ انفيڪشن ٿيڻ جو امڪان تمام گهڻو ھوندو آھي ڪڏھن ڪڏھن تہ سنگين خرابيون ٿي وينديون آهن. مردن جي طوھر وانگر عورتن جي طوھر کي بہ پاڪائي سڏيو وڃي ٿو ۽ ان کي شادي لاء ان جي تياري سڏيندا آهن. عورتن جي طوھر ۾مردن وانگرجشن يا خوشي ڪانہ ڪئي ويندي آهي. الطاف شيخ صاحب پنھنجي سفرنامي ”سانباهو سمونڊ جو“ ۾ آفريڪا جي عورتن جي طهر بابت دلچسپ معلومات ڏيئي ٿو. هو پنھنجي ڪتاب جي صفحي نمبر 127 کان صفحي نمبر 132 اهڙي معلومات پڙهندڙ کي ڏيئي جنھن ۾ پڙهندڙ حيران ٿي وڃي ٿو ۽ سوچي ٿو تہ ڇا ائين بہ ٿيندو آهي؟.