آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

زندگيءَ جون ڪٿائون ۽ ساروڻيون

سال ڏيڍ اڳ ڪاوش دنيا ۾ رئوف نظاماڻيءَ جي آتم ڪٿا ڇپجڻ شروع ٿي. سندس آتم ڪٿا ٻين سنڌي ڪٿائن کان ان ڪري منفرد آھي تہ ھن ۾ سندس پنھنجي ذات جو غير ضروري تذڪرو ڪونھي. ائين کڻي چئجي تہ اھا ڪراچيءَ جي تاريخ يا اڀياس آھي. ائين ڪونھي تہ اھا ڪٿا صرف ڪراچيءَ جي چوڌاري ڦري ٿي، پر اھا ڪٿا اسان کي ليکڪ سان واسطي ۾ آيل ڪيترن نامور شخصيتن جھڙوڪ امام علي نازش، ڊاڪٽر فيروز احمد فيروز، رسول بخش پليجو، ڄام ساقي، جمال نقوي، عبدالرحمان نقاش وغيرھ جا احوال بہ آڇي ٿي، جنھن سان اسان کي ويجهي ماضيءَ جي سنڌ جي سياسي ۽ ادبي تاريخ کي سمجهڻ ۾ مدد ملي ٿي.  ڏھاڪو کن مضمون سندس خاندان جي حوالي سان آھن، باقي مضمونن ۾ ڪراچيءَ جي ادبي، سياسي ۽ سماجي روئداد سان گڏ نامور شخصيتن جو احوال بہ آھي. ھيءُ ڪٿائي ڪتاب آتم ڪٿا کان وڌيڪ ڪراچيءَ جي تاريخ ۽ سنڌ جي سياسي ۽ ادبي تاريخ لاءِ بنيادي مواد فراھم ڪري ٿو.

Title Cover of book زندگيءَ جون ڪٿائون ۽ ساروڻيون

اڪيلائيءَ ذهني حالت کي تبديل ڪري ٿي ڇڏي!

اڪيلائيءَ ۾ زندگي گذارڻ ماڻهوءَ جي وس جي ڳالهه ناهي. جيڪي الڳ ٿلڳ ۽ ٻين کان ڌار رهڻ کي ترجيح ڏيندا آهن، اهي به ڪنهن حد تائين پنهنجي چوڌاريءَ جي زندگي سان ڳنڍيل هوندا آهن ۽ گھٽ ۾ گھٽ پنهنجين بنيادي ضرورتن لاءِ کين ماڻهن سان رابطي ۾ اچڻ جي ضرورت پوندي آهي. اهي ضرورتون ذهني ۽ جسماني؛ ٻيئي هونديون آهن.
ماڻهن سان گڏ رهڻ هڪ ماڻهوءَ جي بنيادي ضرورت آهي. هو اهڙي طريقي سان پنهنجيون ذهني ۽ جسماني گھرجون پوريون ڪري ٿو. ماڻهوءَ جي ان ضرورت کي محسوس ڪندي ئي اڪيلائيءَ جي قيد کي سخت سزا تصور ڪيو ويندو آهي. آمريڪا جي هڪ ڏورانهين علائقي ۾ هڪ اهڙو جيل آهي، جتي اهڙن قيدين کي رکيو ويندو آهي، جيڪي خطرناڪ سمجھيا ويندا آهن ۽ وڏن ڏوهن جهڙوڪ؛ منشيات جي اسمگلنگ ۽ دهشت گردي وغيره ۾ ملوث هوندا آهن.
هتي لاطيني آمريڪا جي ملڪن جي منشيات جي وڏن نالن ۽ القاعده ۽ طالبان جي قيدين کي به رکيو ويو آهي. اتي جي خاص ڳالهه اها آهي ته قيدين کي مڪمل طور اڪيلائيءَ ۾ پنهنجين کولين ۾ بند رکيو ويندو آهي. انهن جو ٻين قيدين ۽ ٻاهر جي دنيا سان ڪو رابطو نه هوندو آهي. ڪن ڪن حالتن ۾ ڪجهه قيدين کي چوويهه ڪلاڪن ۾ اڌ ڪلاڪ لاءِ ورزش وغيره لاءِ ٻاهر ڪڍيو ويندو آهي. ڪجهه نفسياتي ماهرن جو چوڻ آهي ته ماڻهوءَ کي جيڪڏهن ٻه هفتا لاڳيتو اڪيلائيءَ ۾ رکيو وڃي ته ان جي ذهني حالت ۾ تبديلي اچڻ شروع ٿي ويندي آهي ۽ هو پنهنجي ماحول کان لاتعلق ٿيندو ويندو آهي.
آئون پنهنجي طبيعت ۾ هڪ اڪيلائي پسند ماڻهو آهيان ۽ پنهنجي ان اڪيلائيءَ کي خاص طور تي پنهنجي لکڻ پڙهڻ، واڪ ڪرڻ ۽ ائين ئي ويهي پُورَ پچائڻ جهڙين سرگرمين ذريعي انجواءِ ڪندو آهيان، پر تازو ڪجهه عرصو مون کي اڪيلو لاهور ۾ گذارڻو پيو ته مون کي اهو احساس ٿيو ته ان ڪيفيت ۾ گذارڻ جي به هڪ حد هوندي آهي- ۽ اها هر ڪنهن جي وس جي ڳالهه به ناهي. هوٽل جي ڪمري ۾ آئون اڪيلو رهيل هوس. هفتي جا پنج ڏينهن ته آئون آفيس ۾ هوندو هوس ۽ رات جو دير سان موٽندو هوس. ماني کائي ڪجهه دير ٽي وي ڏسي ۽ ڪتاب پڙهي سمهي رهندو هوس.
ڪنهن ويڪِ اينڊِ تي ڪراچي هليو ايندو هوس. جڏهن ته ڪجهه ويڪ اينڊ لاهور ۾ ئي گذارڻا پوندا هئا.
دفتر ۽ رهائش پري هئڻ ڪري شهر ۾ اچڻ وڃڻ گھٽ ٿيندو هو ۽ گھڻو وقت هوٽل ۾ ئي گذارڻو پوندو هو. جيتوڻيڪ ليپ ٽاپ، ڪتاب ۽ ٽي وي ڏسڻ ۾ ڪجهه وقت گذري ويندو هو، پر اهي ٻه ڏينهن خاص طور تي ان لحاظ کان نهايت سخت هوندا هئا ته، چوڌاري ڪا مانوس انساني سرگرمي نه هوندي هئي. ڪڏهن ڪڏهن ائين محسوس ٿيندو هو ته ڪٿي منهنجو ذهني توازن نه خراب ٿي پوي. مون ان مان اهو نتيجو ڪڍيو ته گھر ۾ جيتوڻيڪ آئون پنهنجي ڪم ڪار ۾ رڌل هوندو آهيان، پر مون کي اهو احساس هوندو آهي ته، منهنجي چوڌاري مانوس ماڻهن جي چرپر ۽ سرگرمي آهي، جن سان آئون ڪنهن به وقت لهه وچڙ ۾ اچي سگھان ٿو. اهڙو ماحول ان اڪيلائيءَ ۾ منهنجو مددگار هوندو آهي. جڏهن ته مڪمل اڪيلائي هڪ استشنا آهي، جنهن کي سهڻ هر انسان جي وس جي ڳالهه ناهي. رڳو ڪي ماڻهو ئي ان مرحلي مان ڪاميابيءَ سان گذري سگھن ٿا، پر انهن کي اڳتي هلي ماڻهن جي ضرورت پيش اچي ٿي.