گل محمد کتريءَ جون ساروڻيون
سندس سڄو اسٽوڊيو اهڙين تصويرن سان ڀريو پيو هوندو هو. سنڌ جا گھڻا ناليوارا ماڻهو وٽس ايندا هئا. ان اسٽوڊيو ۾ هڪ ٻه ڀيرا علڻ فقير سان به منهنجي ملاقات ٿي، جيڪو خاص کتري صاحب سان ملڻ ايندو هو.
ان کانپوءِ پنهنجي جاءِ ٺهڻ جي ڪري جماڻي کيس بغدادي ۾ پنهنجي گھر جي هيٺئين حصي ۾ رهائش ڏني هئي، جتي اڪثر، جڏهن جماڻي سان ملڻ وڃبو هو ته هن سان به ملاقات ٿي ويندي هئي. موسيٰ لين ۾ سندس گھر ٺهڻ کانپوءِ جڏهن هن اتي رهائش اختيار ڪئي ته، اتي به ڪڏهن ڪڏهن وٽس وڃڻ ٿيندو هو. هو آخر تائين لياريءَ ۾ ئي پنهنجن وسيلن جي آڌار تي رهيو. سندس فن پارن کي ساراهيو ويندو هو ۽ انهن جي گھڻي تعريف به ٿيندي هئي، پر نه ته سرڪار پاران ۽ نه ئي سندس سنڌي قدردانن پاران کيس ايترا وسيلا مهيا ڪيا ويا، جيڪي سندس خاندان لاء ڪافي ٿي سگھن ۽ هو بي فڪر ٿي پنهنجو پورو ڌيان پنهنجي ڪم تي ڏيئي سگھي.
کتري صاحب جو پٽ افضال اسٽيٽ بينڪ ۾ ملازم آهي. هو جڏهن به ملندو آهي ته ڪلچر ڊپارٽمنٽ ۽ ٻين ادارن جي، کتري صاحب جي ڪم جي حوالي سان ڏنل آسرن جو ذڪر ڪندو آهي ۽ هميشه پراميد رهندو آهي، پر هڪ ڊگھي عرصي گذرڻ کانپوءِ به انهن ادارن پاران ان سلسلي اڃا ڪجهه به ناهي ڪيو ويو.
......
منهنجي لاءِ اهي سڀ استاد محترم ۽ معزز آهن، جن پرائمري کان وٺي يونيورسٽي تائين منهنجي تعليم ۽ تربيت ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. ساڳئي وقت منهنجي لاءِ اهي دوست به اوترا ئي محترم ۽ عزت لائق آهن، جن منهنجي غير رسمي تعليم، تربيت ۽ صحيح دڳ تي لاهڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. منهنجي لاءِ اهي ليکڪ به استادن جو درجو رکن ٿا، جن جي لکڻين ۽ ڪتابن مان آئون اڃا تائين سکندو ۽ لاڀ پرائيندو رهيو آهيان. شعوري ۽ لاشعوري طور مون جن به ماڻهن مان، عمر ۽ تعليم جي ڪنهن فرق کانسواءِ پرايو آهي. آئون انهن سڀني جو ٿورائتو آهيان ۽ انهن سڀني کي محترم سمجھان ٿو.
.....
ڪنهن دوست پڇيو ته، ”اوهان جو خاندان ڪراچيءَ ۾ اٽڪل سئو سالن کان وڌيڪ عرصي کان رهندڙ آهي، پوءِ اوهان زمينن وغيره تي ٻين وانگر قبضا ڪري پنهنجي ملڪيت ۾ واڌارو ڇو نه ڪيو؟“ منهنجو کيس جواب هو ته، ”هي شهر اسان جو پنهنجو آهي، جنهن اسان کي اجھو، تعليم، روزگار ۽ زندگيءَ جي هر سهولت مهيا ڪئي آهي - ۽ اسان کي ڪڏهن به اهو خيال نه آيو ته ڪو پنهنجي گھر، شهر ۽ ڌرتيءَ تي به قبضو ڪبو آهي، ڇاڪاڻ ته قبضا ڪرڻ ۽ ملڪيتون ٺاهڻ ته ڪاه ڪندڙن ۽ ڦورن جو ڪم هونڌدو آهي، ڌرتيءَ واسي ته پنهنجي ڌرتيءَ جي حفاظت ڪندا ۽ ان کي خوبصورت ٺاهڻ لاء پاڻ پتوڙيندا آهن.
.....
ڪرڪيٽ جو مون کي شروع کان ئي شوق رهيو آهي، جيڪو گھڻي ڀاڱي ڪامينٽري وغيره ٻڌڻ ۽ مئچ ڏسڻ جي حد تائين رهيو آهي. ننڍي هوندي جڏهن اڃا ٽي وي تي لائيو ميچ نه ايندا هئا ته ريڊيو تي عمرقريشي ۽ جمشيد مارڪر جي ڪامينٽري کي ڪن لڳائي ٻڌبو هو. نيشنل اسٽيڊيم ان وقت شهر کان ٻاهر هوندو هو ۽ مئچ وغيره جي موقعي تي شهر جي مختلف علائقن مان خاص بسون هلايون وينديون هيون. شايد ٻه ڀيرا مون اسٽيڊيم ۾ وڃي مئچ ڏٺو هو. ان وقت نيشنل اسٽيڊيم جي چوڌاري قلعي جيان وڏيون ديوارون، جيئن هن وقت آهن، نه هيون، ان ڪري ماڻهو ميدان جي ٻاهران ڪنهن ٽڪريءَ تي ويهي به مئچ ڏسي سگھندو هو.
....
هڪ ڀيري جڏهن اسان کهڙا کان پير ڪٽپر، ڏاڏا جي قبر تي ٽانگي ۾ وڃي رهيا هئاسين ته واٽ تي هڪ واٽر تي آبپاشي کاتي جي ڪنهن عملدار ٽانگي واري کي بيهڻ لاءِ چيو، پر ٽانگي وارو نه بيٺو ۽ گھوڙو ڊوڙائيندو نڪري ويو. هن سمجھيو ته سندس جان ڇٽي ويئي، پر ائين نه ٿيو. هو همراه گھوڙي تي سوار هو ۽ گھوڙو ڊوڙائيندو اچي ان همراه کي اتي قابو ڪيائين، جتي اسان بيٺا هئاسين. بس پوءِ ته ان ٽانگي واري جي حالت ڏسڻ جهڙي هجي. پٽڪو پَٽ تي ڪيرائي ۽ ڌوڙ پنهنجي مُنهن ۾ وجھي ان عملدار کان معافيون وٺڻ لڳو. نيٺ گھڻين آزين نيازين ۽ اسان جي چوڻ تي هن ان جي جان ڇڏي. خبر پيئي ته ڳوٺاڻن علائقن ۾ ڪنهن ننڍي عملدار جو به ماڻهن جي زندگيءَ تي ڪيترو نه اختيار آهي، جڏهن ته ڪراچي جهڙي شهر ۾ ماڻهو ڪنهن وڏي عملدار ۽ خان کي به نه ليکيندا آهن