’لانگ ييئر بائن‘ قطبي شهر ۾ عرب دوست سان اچڻ
اتر قطب جي هن مشهور سياحتي شهر “لانگ ييئر بائن” ۾ منهنجو اچڻ، سعودي عرب جي ڪلاس ميٽ ڪمانڊر صالح اشعريءَ سان، اڄ کان 25 سال کن اڳ ٿيو جڏهن اسان سئيڊن جي شهر مالمو جي ورلڊ مئريٽائيم يونيورسٽي ۾ رهيل هئاسون. دراصل هن کي اهو شوق هو ته دنيا جي بلڪل اتر جي ڪنهن شهر مان ٿي اچجي. منهنجو ان کان اڳ جهاز هلائڻ دوران، ”ٽريڊهام” جهڙن اتراهن بندرگاهن ۾، 1960ع واري ڏهاڪي جي آخري سالن کان وڃڻ ٿيندو رهيو ٿي. سئيڊن يا ناروي جا اهي بندرگاهه آرڪٽڪ سرڪل کان هيٺ ٿا اچن جن ۾ اونهاري جي ڪجهه مهنن ۾ هتي جي سمنڊ جو پاڻي اڻ ڄميل يا گهٽ ڄميل هجڻ ڪري اسان جهازن کي ڪاهي آياسين ٿي يا ڪٿي ڪٿي “آئس ڪٽر” جهاز جي مدد حاصل ڪئي ٿي جنهن برف کي ڪَٽي اسان جي جهاز لاءِ رستو ٺاهيو ٿي. انهن بندرگاهن ۾ اونهاري ۾ ڏينهن وڏو ٿيو ٿي پر ڪلاڪ ٻه رات به ٿي ٿي. پر آرڪٽڪ سرڪل، يعني 66 ڊگريون ويڪرائي ڦاڪ کان مٿي اتر ۾، جيئن 73 ڊگرين تي “لانگ ييئر بائن” بندرگاهه آهي، اونهاري ۾ چوويهه ئي ڪلاڪ ڏينهن رهي ٿو ۽ اهو سلسلو لڳاتار چار مهينا هلي ٿو. اهڙي طرح سياري ۾ چار مهينا لڳاتار رات يعني اونداهه رهي ٿي. اسان واري عرب دوست اهڙو شهر ڏسڻ ٿي چاهيو جيڪو اتر قطب کي ويجهو هجي ۽ اهو “لانگ ييئر بائن” ئي آهي. هن اهو مشاهدو ٿي ماڻڻ چاهيو ته لڳاتار ڏينهن يا لڳاتار رات هجڻ ۾ ڇا ٿو محسوس ٿئي. هي ائين ئي آهي جيئن ڪو ڪنهن سياسي قيديءَ لاءِ چوي ته هو ته جيل ۾ به ايئر ڪنڊيشن ڪمري ۾ رهي ٿو ۽ هن لاءِ روز گهر جي يا اعليٰ هوٽل جي ماني اچي ٿي، سو هن کي جيل ۾ ڪهڙي تڪليف؟ پر نه ائين ناهي. جيڪو جيل ۾ رهي ٿو اُهو اِهوئي چاهي ٿو ته ڀلي دال روٽي ملي پر آزادي هجي. اهڙي طرح اسپتال ۾ ڪجهه ڏينهن لاءِ داخل مريض جڏهن گهر موٽي ٿو ته هن کي ٻاهر جي دنيا رنگين لڳي ٿي. جيئن اسان ملائيشيا ۾ هوندا هئاسين ته هر وقت سيءَ لاءِ سِڪندا هئاسين. سال ڏيڍ بعد ڪنهن هل اسٽيشن تي وڃڻ تي سيءَ جو مزو وٺي چوندا هئاسين ته جيڪر پنهنجي ملڪ ۾ هليو وڃجي. اهڙي طرح ”لانگ ييئر بائن” جي ڪنڊرگارٽن اسڪول جي مِس چيو ته سيارو شروع ٿيڻ سان جڏهن لڳاتار رات رهي ٿي ته ٻار هر وقت سج کي ياد ڪندا رهن ٿا. هنن کي اسان جڏهن چونديون آهيون ته ڪا ڊرائنگ ٺاهيو ته نوي سيڪڙو ٻار سج جي ئي تصوير ٺاهيندا آهن. هتي سج هر سال، آڪٽوبر جو مهينو شروع ٿيڻ سان اڀرڻ واري وقت ۾ گهٽتائي آڻي 25 آڪٽوبر تي بنهه غائب ٿيو وڃي. يعني اڀرندو ئي ناهي. پوءِ جا رات شروع ٿئي ٿي ته يڪا ساڍا چار مهينا لڳاتار اوندهه ۾ رهڻ بعد 8 مارچ تي سج ڪلاڪ کن لاءِ اُفق (Horizon) کان ايترو مٿي اچي ٿو جو ان ڏينهن هن شهر جي هڪ پراڻي اسپتال جي فقط ڏاڪن تي اس اچي ٿي. ماڻهو خوشيءَ مان جشن ملهائين ٿا ۽ شهر جا ماڻهو هن اسپتال وٽ اچيو گڏ ٿين ۽ سج جو آڌر ڀاءُ ڪن ٿا. هي جشن جيڪو Solfestuka سڏجي ٿو هفتو هلندو رهي ٿو. پهرين ڏينهن تي يعني هر سال 8 مارچ تي سوا ٻارهين بجي سج اڀري ٿو، يعني افق وٽ منهن کڻي ٿو ۽ مني ڪلاڪ بعد غروب ٿيو وڃي ۽ پوءِ هر روز ان وقت ۾ واڌارو ايندو رهي ٿو ۽ رات ننڍي ٿيندي رهي ٿي. ڏيڍ ٻن مهينن بعد ڏينهن چوويهه ڪلاڪ ٿيو وڃي ۽ رات ڪجهه به نه ۽ پوءِ يڪا ساڍا چار مهينا ڏينهن رهي ٿو. يعني لڳاتار روشني رهي ٿي. هتي هر ڪم گهڙيال جي سُين مطابق هلندو رهي ٿو. ڪمري ۾ سمهڻ وقت ٿلهي ڪپڙي جا ٻٽا پڙدا درين کي ڏئي، اوندهه ڪرڻي پوي ٿي.
اسان جي عرب دوست جي شوق تي ۽ هن جي خرچ پکي تي اسان اونهاري جي موسم ۾ جڏهن لڳاتار ڏينهن هلي رهيو هو ته باءِ ايئر “لانگ ييئر بائن” ۾ آياسين. اونهاري جا اهي ٻه ٽي مهينا لانگ ييئر بائن جو بندرگاهه به کليل رهي ٿو ۽ ڪيترا ٽوئرسٽ هتي جي برفاني سمنڊ جو مزو وٺڻ لاءِ پاڻيءَ جي جهاز ۾ پهچن ٿا. مون کي ياد آهي ته صالح کي اتر قطبي هن شهر کي ڏسڻ جو ايڏو ته شوق هو جو مون جڏهن کيس چيو ته هينئر نٿا هلون جڏهن پوڙها ٿينداسين، يعني سٺ سالن بعد رٽائرڊ ٿينداسين ته پوءِ ٻئي هيڏانهن جي ٽوئر تي اينداسين. آئون تو وٽ جدي ايندس جتان پوءِ لنڊن مان ٿيندا ناروي جي هن شهر ۾ اينداسين. پر صالح کي “لانگ ييئر بائن” شهر ڏسڻ جو ايڏو ته شوق هو جو مون کي نصيحت ڪرڻ لڳو. جنهن ۾ سچائي به هئي....... ته چاليهه سالن جي هن ڄمار ۾ ئي پاڻ ريگستاني ملڪن جي اٺن جون ٽنگون پيون ٿڙڪن سو سٺ سالن جي ڄمار ۾ ڇا گهمي سگهنداسين ۽ پوءِ مون کي وڏڙن وانگر نصيحت ڪرڻ لڳو، جيڪا مٿي به لکي چڪو آهيان ته “مسٽر الطاف! حج ۽ قطبي شهر جي سياحت لاءِ هميشه جوانيءَ واري عمر بهتر آهي. پيريءَ ۾ ڪهڙو طواف ٿي سگهندو ڪهڙو ٿڌ ۾ هلي سگهبو.” سندس ان ڳالهه تي مالمو سئيڊن ۾ باقي رهائش وارا ٻه سال مٿس چرچا ڪندو رهيس.