بودو جي مسجد ۽ ان جو امام
بودو جي هيءَ مسجد ”اسلامڪ ڪلچر سينٽر“، بودو شهر جي بلڪل هڪ چوراهي وٽ Sjgata ۽ Dronningens Gata روڊن جي وچ ۾ آهي. انهن سان ڳنڍيل Ronvikgata روڊ وٽ- يعني مسجد کان سڏ پنڌ تي عيسائين جو گرجا گهر Church of Jesus به آهي. ڏٺو وڃي ته هن پاسي جي شهرن جي آدمشماري ايتري ته گهٽ آهي جو ٻه ڏينهن شهر جو چڪر هڻ ته سڀ مقامي ماڻهو سڃاڻڻ لڳن ٿا ته هي هتي نئون آيل آهي.
شروع ۾ جنهن مولوي ”ڊاڪٽر وليد حڪيم“ جي ڳالهه ڪئي اٿم اهو بودو جي هن مسجد جو امام آهي. مسجد سان گڏ سندس رهائشگاهه ۾ مهمانن جي لاءِ هڪ گيسٽ روم به آهي جنهن ۾ ڏينهن ٻه ٽڪڻ لاءِ بودو شهر گهمڻ لاءِ آيل مسلمان ٽوئرسٽن کي هو دعوت ڏيندو رهي ٿو. ڊاڪٽر وليد مختلف ملڪن ۾ وڃي اسلام تي ليڪچر ڏيڻ کان علاوه مسلمان ٽوئرسٽن جي گروپ کي وٺي اسلامي تاريخي شهر گهمائيندو رهي ٿو ۽ سفر دوران هنن لاءِ اتي جي تاريخ تي به روشني وجهندو رهي ٿو. ان ڪري ڊاڪٽر وليد حڪيم دنيا ۾ سفري امام “The Traveling Imam” جي لقب سان مشهور آهي. پاڻ سلطنت عثمانيه ۽ اندلس جي تاريخ جو وڌيڪ ڄاڻو آهي ان ڪري هو سياحن کي ترڪي ۽ اسپين پاسي گهڻو وٺي وڃي ٿو. اسلام جي آن لائين ڄاڻ ڏيڻ لاءِ جيڪا ”علم پاٿ اڪيڊمي“ آهي ان جو ڊاڪٽر وليد باني ۽ ڊائريڪٽر آهي. پاڻ هيوسٽن (ٽيڪساز آمريڪا) ۾ جيڪا ”المغرب انسٽيٽيوٽ“ آهي ان جو پروفيسر رهي چڪو آهي.
”المغرب انسٽيٽيوٽ“ اسلامي تعيم ڏيڻ جو ادارو آهي جيڪو ”محمد الشريف“ نالي هڪ نيڪ انسان 2002ع ۾ آمريڪا (USA) جي ڏاکڻي شهر هيوسٽن ۾ کوليو.هي ادارو هفتي يا ڏهه کن ڏينهن جي شارٽ ڪورسن ۽ سيمينارن ذريعي شاگردن کي اسلام جي ڄاڻ ڏئي ٿو. سندس هيڊ ڪوارٽر ڪئناڊا جي صوبي اونٽاريو جي شهر ملٽن ۾ آهي. آمريڪا ۽ ڪئناڊا کان علاوه هي ادارو دنيا جي ٻين ملڪن ۾ به اسلامي تعليم پهچائڻ جي خدمت انجام ڏئي ٿو جيئن ته: انگلينڊ، ملائيشيا، آسٽريليا، سئيڊن، ڊئنمارڪ ۽ سنگاپور وغيره. خاص عالمن ۾ رياض اورزازي ۽ ياسر قاضي به شامل آهن. ياسر قاضي پاڪستاني نسل جو آمريڪن آهي. سندس يو ٽيوب تي ليڪچر دنيا ۾ مشهور آهن. پاڻ ”اسلامي ڪريڊ“ ۽ ”اسلامڪ سائنسز“ ۾ ماسٽرس آهي. ان کان علاوه ”اسلامڪ اسٽڊيز“ ۾ هن آمريڪا جي Yale يونيورسٽيءَ مان Ph.D ڪئي آهي ۽ عربي ٻوليءَ ۾ ”اسلامڪ يونيورسٽي مدينه“ مان ماسٽرس ڪئي آهي. پروفيشن جي حساب کان هن هيوسٽن يونيورسٽيءَ مان ڪيميڪل انجنيئرنگ ۾ گريجوئيشن ڪئي هئي. المغرب انسٽيٽيوٽ هيوسٽن ۾ ڊين هجڻ کان علاوه ياسر قاضيءَ ميمفس ٽينيسي (Memphis Tennessee) آمريڪا جي Rhodes ڪاليج ۾ به پڙهايو آهي. سندس ليڪچر نوجوانن ۾ بيحد مقبول آهن. پاڻ ڪيترائي ڪتاب پڻ لکيا اٿس. قدرت کيس وڏو علم ۽ ڄاڻ ڏيڻ سان گڏ ليڪچر ڏيڻ جو هنر به عطا ڪيو آهي. منهنجي پڙهندڙن کي اها ئي صلاح آهي ته هو ياسر قاضي (Yasir Qadhi) جو هڪ ٻه ليڪچر ضرور ٻڌن. هڪ آمريڪن جو ”دي نيو يارڪ ٽائيمس“ اخبار ۾ مضمون پڙهيو هوم جنهن ۾ ياسر قاضيءَ لاءِ لکي ٿو ته:
“He is one of the most influential conservative clerics in American Islam.”
پاڻ ناروي جي شهر بودو جي مسجد جي امام ڊاڪٽر وليد حڪيم جي ڳالهه ڪري رهيا هئاسين جيڪو هن کان اڳ ڪئناڊا ۾ ”اسلامڪ سينٽر ٽورنٽو“ جيڪو جامع مسجد به سڏجي ٿو ان جو امام ۽ مذهبي مسئلن جو ڊائريڪٽر به رهيو آهي. ان کان علاوه آمريڪا (USA) جي ڪيترين ئي مسجدن ۾ هن امام جا فرض سرانجام ڏنا آهن. پاڻ آمريڪا ۽ ڪئناڊا جي ڪيترن ئي ٽي وي چئنلن جيئن ته الهديٰ، اقراءَ، Bridges ڪئن ٽي وي ۽ ٻين تان ليڪچر ڏيندو رهي ٿو.
منهنجي دراصل گهڻي واقفيت ڊاڪٽر وليد حڪيم جي والد صاحب ”امام ڊاڪٽر عبدالغفار عبدالحڪيم“ سان هئي جنهن جو هن سال رمضان مهيني جي پهرين جمعي تي تراويح نماز بعد 78 ورهين جي ڄمار ۾ انتقال ٿيو. هو منهنجو تقريبن هم عمر آهي. سمجهو ته ٽي سال ننڍو آهي، ڦڦڙن جي ڪئنسر ڪري زندگيءَ جا آخري ڏينهن سخت تڪليف ۾ رهيو. هن کي به مون مختلف ملڪن ۾ اتي جي مسجدن ۾ امامت ڪندي ڏٺو.
امام وليد حڪيم جي والد امام عبدالغفار جي زندگيءَ جو سفر قرآن شريف حفظ ڪرڻ سان ٿيو. هن پنجن سالن جي ڄمار ۾ قرآن ياد ڪرڻ شروع ڪيو ۽ اٺن سالن جو ٿي مڪمل ڪيو ۽ مصر ۾ ٿيندڙ قرآن جي مقابلي ۾ هو پهرين ڏهن ٻارن ۾ آيو. هو پنهنجي والد (يعني امام وليد حڪيم جي ڏاڏي مولوي عبدالحڪيم) جي نقش قدم تي هلڻ لڳو جيڪو شهر جي مسجد جو امام هو ۽ هن ٻارن کي قرآن پڙهايو ٿي.
اسان جو هم عمر امام عبدالغفار بنيادي تعليم مدرسي مان وٺڻ بعد وڌيڪ تعليم مصر جي الاظهر اسلامي اسڪول ۽ يونيورسٽيءَ مان حاص ڪئي ۽ آنرس ۾ گرئجوئيشن ڪرڻ بعد شافعي فقهي ۾ ماسٽرس ڪئي. سندس پٽ امام وليد ٻڌائي ٿو ته هن جي والد کي ڪيتريون ئي حديثون برزبان ياد هيون جيڪي وقت بوقت هن کي ٻڌائيندو رهيو ٿي.
شافعي فقهي ۾ ماسٽرس ڪرڻ بعد امام عبدالغفار عربي ٻوليءَ ۾ ماسٽرس ڪئي ان سان گڏ هن ڪويت جي اسڪولن جو سلئبس ۽ Curriculum به لکيو ٿي. هيءَ 1960 واري ڏهاڪي جي ڳالهه آهي جڏهن اسان مئرين انجنيئرنگ جي تعليم پئي حاصل ڪئي. امام وليد ٻڌائي ٿو ته هن جي والد کي علم حاصل ڪرڻ جي وڏي جستجو هئي. هو علم حاصل ڪرڻ لاءِ ڪنهن به ملڪ ۾ وڃڻ لاءِ تيار رهيو ٿي ساڳي وقت دين جي تعليم ڏيڻ لاءِ پڻ هو هر هنڌ وڃڻ لاءِ تيار رهيو ٿي. ڊاڪٽوريٽ ڪرڻ لاءِ جڏهن هو ڪا اسڪالر حاصل ڪري نه سگهيو ته پنهنجي خرچ تي آمريڪا هليو ويو. جيتوڻيڪ هن کي انگريزي به نٿي آئي. پنهنجي خرچ تي انگريزي سکي پوءِ يونيورسٽيءَ ۾ داخلا ورتي. يونيورسٽي جو خرچ پورو ڪرڻ ۽ فئملي کي سپورٽ ڪرڻ لاءِ هن باٿ رومون صاف ڪرڻ جهڙا به پارٽ ٽائيم پورهيا (Jobs) ڪيا. Ph.D لاءِ هن جي سبجيڪٽ جو عنوان هو “Education of the Gifted Children” اهي ڏينهن هئا جن ۾ امام وليد حڪيم مشيگان ۾ ڄائو. ٻار ٿيڻ ڪري امام عبدالغفار جو خرچ وڌي ويو ۽ هن لاءِ پورت ڪرڻ ڏکيو ڪم ٿي پيو. ايتري قدر جو هن ڊاڪٽوريٽ ڪرڻ جو ارادو لاهي پئي ڇڏيو ته قدرت طرفان هن جي مدد ٿي وئي. انهن ئي ڏينهن ۾ مشيگان يونيورسٽي وارن عربي ٻوليءَ لاءِ نئون ڊپارٽمينٽ کوليو ۽ ان لاءِ ڪورس تيار ڪرڻ لاءِ امام عبدالغفار کي فل اسڪالر شپ جي آفر ڪئي وئي. آمريڪا جي رياست مشيگان (Michigan) اتر وارن رياستن مان هڪ ۽ نيويارڪ جي کاٻي پاسي آهي. سندس هيٺان اوهيو، انڊيانا ۽ اليناس رياستون آهن. مشيگان جو جيتوڻيڪ وڏو شهر ڊيٽرائٽ (Detroit) آهي پر گاديءَ جو شهر لانسنگ (Lansing) آهي جتي ”مشيگان اسٽيٽ يونيورسٽي“ آهي جنهن مان امام وليد جو والد امام عبدالغفار پڙهيو ۽ لانسگ اهو شهر آهي جتي امام وليد جنم ورتو. آمريڪا جي هيءَ يونيورسٽي اڄ به آمريڪا جي اعليٰ يونيورسٽين مان هڪ آهي جنهن ۾ اڄڪلهه اڌ لک کان مٿي شاگرد داخل آهن.