اتر ۾ لڳاتار سج ڪيئن رهي ٿو ... هڪ بهترين وڊيو
فوٽو کان وڌيڪ بهتر وڊيو ٿئي ٿو. ڏٺو وڃي ته هنن علائقن (جن کي اسان آڌي رات جو به سج نظر اچڻ واري ڌرتي Land of midnight sun سڏيون ٿا) جا گوگل يا يو ٽيوب تي ڪيترائي وڊيو رکيل آهن پر انهن مان ڪو اهڙو ناهي جيڪو پنهنجي پڙهندڙن کي ڏسڻ لاءِ Suggest ڪري سگهان. انهن ۾ گهڻا تڻا اهي آهن يا اهڙي طرح نڪتل آهن جو هڪ مون جهڙو همراه جيڪو انهن علائقن مان ٿي آيو آهي اهو ته سمجهي به سگهي ٿو ته enjoy به ڪري سگهي ٿو ٻيو هرگز نه جيڪو حيدرآباد، سکر جو رهاڪو هجي يا روم استنبول جو. ها هڪ وڊيو منهنجو ڌيان ضرور ڇڪايو اهو مٿئين مولوي امام ڊاڪٽر وليد حڪيم جو آهي. بلڪه ائين چوڻ غلط نه ٿيندو ته ان وڊيو ڏسڻ بعد مون کي امام وليد ۽ ان جي والد امام عبدالغفار تي ڪجهه لکڻ جو خيال آيو جيڪو مٿي لکيو اٿم.
امام وليد حڪيم هي وڊيو هن رمضان جي پهرين هفتي ۾ ناروي جي شهر بودو ۾ ڀريو آهي جتي جي مسجد جو هو امام آهي. هن مسجد جي آسپاس تراويح نماز پڙهڻ بعد، يعني رات جو ساڍي يارهين ٻارهين بجي ڀريو آهي جڏهن ته سج به نظراچي رهيو آهي. پڙهندڙن کي صلاح ڏيندس ته اتر قطب جي شهرن ۾ آڌي رات جو به سج نظر اچڻ جو هي وڊيو ضرور ڏسن جنهن جو عنوان آهي:
“Dr. waleed Hakeem- The Traveling Imam”
ناروي جو هي بودو (Bodo) شهر جيتوڻيڪ آرڪٽڪ سرڪل کان مٿي اهي پر ايڏو گهڻو به مٿي ناهي. ٽرومسو جتي لاڙڪاڻي جي صنم پيچوهو رهي ٿي ان کان وري به هيٺ آهي. تنهن هوندي به سال ۾ اونهاري ۾ ڏيڊ يا پوڻا ٻه مهينا لڳاتار ڏينهن ۽ سياري ۾ ايتري عرصو لڳاتار رات رهي ٿي. اتفاق اهڙو جو هن سال رمضان جو مهينو ان وقت آيو آهي جڏهن ناروي ۾ لڳاتار ڏينهن آهي- يعني ناروي جي هنن اتراهن شهرن بودو، لوفوٽين ۽ ٽرومسو ۾. سو هن وڊيو ۾ امام وليد حڪيم بودو جي مسجد ۾ تراويح نماز پڙهي ٻاهر نڪتو آهي. سامهون سج بيٺو آهي. ٿوري دير کان پوءِ هن کي سحري کائي روزو رکڻو آهي، ان وقت به سج اڀريل ئي هوندو.
هن وڊيو جي اها خوبي آهي جو ڊاڪٽر وليد هتي جو نظارو ڏيکارڻ سان گڏ ڀرپور ڪمينٽري به ڪري رهيو آهي جيڪا هن ريت آهي: (جتي آئون سمجهان ٿو ته اها ڳالهه منهنجي پڙهندڙ کي سمجهه ۾ نه ايندي اتي ڏنگين ۾ مون پنهنجي سمجهاڻي لکي آهي...)
”اسين هن وقت آرڪٽڪ ناروي ۾ آهيون.“ (دراصل ناروي، سئيڊن، فنلئنڊ، روس ۽ ڪئناڊا ملڪن جا مٿيان حصا آرڪٽڪ سرڪل (66.5 ڊگريون ويڪرائي ڦاڪ) کان مٿي آهن. ناروي جا شهر اسٽرا ونگر، برگن، اسڪوول، اليسنڊ، ٽرنڍهام وغيره آرڪٽڪ سرڪل کان هيٺ آهن جن ۾ ڏينهن وڏو ٿئي ٿو ويندي 22 ڪلاڪن جو پر سج روزانو ڪلاڪ ٻن لاءِ غروب به ٿئي ٿو، پر بودو، لوفوٽين ٻيٽ، ٽرومسو، هئمرفيسٽ ۽ نارد ڪيپ جتي سڪرنڊ جي پير حماد الله اڪيلي سر وڃي ”يورپ جا روشن ڏينهن ۽ راتيون“ نالي سفر نامو لکيو، اهي شهر ”آرڪٽڪ سرڪل“ کان مٿي اتر قطب ڏي آهن جتي مهينن جا مهينا اونهاري ۾ سج لڳاتار نظر اچي ٿو ۽ سياري ۾ سج غائب رهي ٿو. ناروي جو اهو اتراهون علائقو- يعني آرڪٽڪ سرڪل کان اتر قطب جي ويجهو وارو ”آرڪٽڪ ناروي“ سڏجي ٿو. هو پنهنجي مسجد واري شهر بودو مان وڊيو ڪڍي رهيو آهي جيڪو شهر آرڪٽڪ ناروي ۾ اچي ٿو.) آئون توهان کي آڌي رات وارو سج “Mid Night Sun” ٿو ڏيکاريان. توهان ان بابت ٻڌو ته ضرور هوندو پر هينئر ان کي منهنجي پٺيان افق (Horizon) جي ويجهو ڏسي سگهو ٿا. اهو افق وٽ ائين نظر اچي رهيو آهي جيئن دنيا جي ٻين ملڪن ۾ غروب ٿيڻ وقت ڳاڙهسرو ۽ ٿڌي اس وارو هوندو آهي، پر سال جي هن مهيني ڏيڊ ۾ هن شهر بودو ۾ هي سج لڳاتار ائين ئي نظر ايندو رهندو- غروب نه ٿيندو. ٻي ڳالهه اها ته هي سج توهان کي اتر طرف نظر اچي رهيو آهي. (پاڻ وٽ پاڪستان، انڊيا، ايران، عراق وغيره ۾ ته سج صبح جو اوڀر کان اڀري مٿي آسمان ڏي وڃي چوٽ کڻي ٿو ۽ پوءِ ظهر نماز کان پوءِ آهستي آهستي ٿي ٻي طرف اولهه ۾ غروب ٿئي ٿو) پر هتي ناروي جي اتراهين شهر ۾ سج هن وقت اتر ۾ نظر اچي رهيو آهي اهو الهندي طرف غروب ٿيڻ جي موڊ ۾ هرگز ناهي. دراصل اهو ڌرتي جي پٺيان هرگز غائب ٿيڻ وارو ناهي. هنن مهينن ۾ آرڪٽڪ ۾ سج غروب ٿئي ئي ڪونه ۽ اهو (سج) اتر طرف ڇو نظر اچي رهيو آهي؟ ڇو جو آرڪٽڪ ۾ سج آسمان ۾ گول گهمندو رهي ٿو. اهو نه مٿي چوٽ کڻي ٿو ۽ نه غروب ٿئي ٿو. اهو چوويهه ئي ڪلاڪ گول دائري ۾ ڦرندو رهي ٿو. ساڳي وقت توهان کي چنڊ به نظر اچي رهيو آهي. (مٿي ڪنهن هنڌ لکي چڪو آهيان ته ناروي جي بندرگاهن ٽرنڍهام، بودو، ٽرمسو ۾ ڪڏهن ڪڏهن ائين به ٿيو آهي ته انجڻ روم ۾ بتين جي روشنيءَ ۾ ڪم ڪري، انجن روم کان ٻاهر ڊيڪ تي اچبو آهي ته سمجهه ۾ نه ايندو آهي ڪهڙو سج آهي ڪهڙو چنڊ. ڪڏهن چنڊ جي روشني وڌيڪ ڏسي اها غلط فهمي ٿي ويندي هئي ته اهو سج جو گول ٿالهه آهي) سو هڪ ئي وقت توهان سج به ڏسي رهيا آهيو ته چوڏهينءَ جو چنڊ به.“
امام وليد حڪيم ٿو ٻڌائي ته هي Mid Night Sun جو احوال قرآن شريف جي ”سوره الڪهف“ ۾ ذوالقرنين جي قصي ۾ به بيان ڪيو ويو آهي. ”الله تعاليٰ هن کي اها قوت ڏني ته هو هن دنيا جي اوڀر واري ڇيڙي توڙي اولهه واري پوڇڙ تائين سفر ڪري سگهي ۽ هن سفرن دوران رب پاڪ فرمائي ٿو ته هو اوستائين هليو ويو جتي ڏٺائين ته ڪجهه ماڻهو آهن جن کي رب پاڪ سج (اس) کان بچاءَ لاءِ ڪو به ڍڪ (Coverings) مهيا نه ڪئي آهي.
حَتٰي اِذَا بَلَغَ مَطَلِعَ الشمسِ وَجَدَ هَا تَطَلُعُ
عَليٰ قَوم لَم نَجعَل لَهُم مِن دُونِهَا سِترًا
(سوره 18 الڪهف، آيت 90)
(آئون بدر ابڙي جي ڏاڏي علامه علي خان ابڙو جو سنڌيءَ ۾ ۽ اڙدو ۾ مولانا مودودي جو ترجمو پڙهان ٿو. انهن هن آيت جو ترجمو هن ريت ڪيو آهي:
* تان جو هو سج اڀرڻ جي آخري حد تائين پهچي ويو. هن ڏٺو ته سج هڪ قوم تي اڀري ٿو جنهن کي اسان سج جي اس کان بچڻ لاءِ ڪا اوٽ يا پناهه نه ڏني هئي.
* پهر اس ني (ايک دوسري مهم ڪي) تياري ڪي يهان تڪ ڪه طلوعِ آفتاب کي حد تڪ جا پهنچا- وهان اس نه ديکها که سورج ايڪ ايسي قوم پر طلوع هو رها هي جس ڪي ليئي دهوپ سي بچني ڪا ڪوئي سامان هم ني نهين ڪيا هي.
(سوره الڪهف قرآن شريف جي ارڙهين سوره آهي. هيءَ سوره مڪي جي مشرڪين جي ٽن سوالن جي جواب ۾ نازل ٿي آهي جيڪي انهن نبي صلعم جو امتحان وٺڻ لاءِ اهل ڪتاب (عيسائين ۽ يهودين) جي صلاح سان پاڻ ڪريم صلعم جن جي اڳيان پيش ڪيا هئا:
* اصحاب ڪهف ڪير هئا؟
* قصه خضر جي حقيقت ڇا آهي؟ ۽
* ذوالقرنين جو ڇا قصو آهي.
مٿيان ٽئي قصا عيسائين ۽ يهودين جي تاريخ متعلق هئا. حجاز ۾، يعني عرب دنيا ۾ انهن کان ڪو واقف نه هو ۽ نه ڪنهن ٻڌو هو. ان ڪري اهلِ ڪتاب امتحان وٺڻ جي مقصد سان انهن سوالن جي چونڊ ڪئي. رب پاڪ انهن سوالن جا سچا جواب نبي ڪريم صلعم جي زباني ڏياريا.)