الطاف شيخ ڪارنر

آرڪٽڪ سرڪل جي آس پاس

ھن ڪتاب ۾ لڳ ڀڳ 72 مضمون شامل آهن، جن ۾ دنيا جھان جا سؤ کان مٿي موضوع بحث هيٺ آندا ويا آهن. ڪتاب جو وڏو حصو ”آرڪٽڪ سرڪل“ وارن ملڪن تي مشتمل آهي، جنھن ۾ سوَين دلچسپ ڳالھيون پڙهڻ لاءِ موجود آهن. اتي جون ريتون، رسمون، سمھڻ، کائڻ پيئڻ، مرڻ، سواري ڪرڻ جا انوکا مثال ڏنا ويا آهن، انھن جي وچ ۾ الطاف شيخ پنھنجي Social Science بابت حاصل ڪيل ڄاڻ بہ ڏيندو ويو آهي. ساڳي وقت  الطاف شيخ ايران، خراسان، افغانستان، اُزبڪستان، آذربائيجان، ترڪمنستان ۽ ٻين وچ ايشيائي رياستن جي علم ادب، مذهب، ماڻهن، حاڪمن، ويڙهاڪ ٽولن جو جھڙي ربط ۽ ضبط سان ذڪر ڪيو آهي. ان مان سندس تاريخ، جاگرافي، مذهب ۽ سماجي رَوين بابت مطالعي جو اندازو لڳائي سگهجي ٿو. ڪتاب ۾ مسجدن بابت مضمونن سان گڏ اتر قطب جي ملڪن ۽ دنيا جي آڳاٽن شھرن بابت ھڪ اھم مضمون پڻ شامل آھي.

  • 4.5/5.0
  • 13
  • 3
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book آرڪٽڪ سرڪل جي آس پاس

شفق، پره ڦٽي، لالاڻ

ائسٽرانامي سان دلچسپي رکندڙ پڙهندڙن لاءِ ٻه اکر Twilight يعني شفق (پرهه ڦٽيءَ واري روشنيءَ) بابت لکندو هلان جيڪا اها روشني آهي جيڪا صبح جو سج اڀرڻ کان اڳ ۽ شام جو سج لهڻ کان پوءِ نظر اچي ٿي، سج جنهن وقت لهي ٿو ۽ سندس گول ٿالهه جو وچ ڌرتيءَ پويان وڃي ٿو- بلڪه هينئن کڻي سمجهو ته سج جي گولي جو مٿيون حصو جنهن وقت افق جي پويان وڃي ٿو ته ان وقت Horizon سان زيرو ڊگري ٺاهي ٿو. ان بعد اهو سج وڌيڪ هيٺ ٿئي ٿو ته به اسان وٽ روشني رهي ٿي- ظاهر آهي سج جي روشنيءَ جا ڪرڻا ڌرتيءَ مٿان اڏامندڙن ذرڙن (Particles) سان ٽڪرائي روشني پيدا ڪن ٿا. اها روشني پهرين ته ايتري گهڻي آهي جو ٻار ڪرڪيٽ پيا کيڏندا آهن. آهستي آهستي اها روشني جهڪي ٿي پوءِ رات ٿئي ٿي يعني اونداهه ڪانڀار شروع ٿئي ٿي ۽ اهو ڪم تڏهن ٿئي ٿو جڏهن سج 18 ڊگريون هيٺ تائين وڃي ٿو. ساڳي طرح صبح جو سج جو مٿيون حصو ڌرتيءَ کان ٻاهر نڪري ٿو يعني ڏينهن شروع ٿئي ٿو ان کان ڪلاڪ منو ڪلاڪ اڳ روشني شروع ٿئي ٿي ۽ اهو روشني Twilight جو سلسلو ان وقت کان شروع ٿئي ٿو جڏهن سج اڃا 18 ڊگريون هيٺ آهي. هن وقت ۾ سحريءَ جو ٽائيم ختم ٿئي ٿو ۽ فجر جو وقت شروع ٿئي ٿو.
سج لهڻ کان پوءِ هيءَ روشني (شفق يا لالاڻ) پڻ نئين چنڊ نظر اچڻ ۾ رڪاوٽ جو سبب بڻجي ٿي پر سڄو Twilight جو وقت (18 ڊگريون) نه پر ان جو ڪجهه حصو. ان ڪري ائسٽراناميءَ ۾ هي شفق يا صبح واري باک ڦٽيءَ جو وقت ٽن مختلف حصن ۾ ورهايو ويو آهي:
1- سِول روشني (Civil Twilight)- هيءَ سج جي ڇهه ڊگريون اُفق کان هيٺ تائين واري روشنيءَ کي سڏجي ٿي، هن روشنيءَ ۾ سڀ کان گهڻو چمڪندڙ تارا ۽ سيارا- خاص ڪري وينس جنهن کي مارننگ اسٽار (وهائو تارو) ۽ ايوننگ اسٽار به سڏجي ٿو، نظر اچن ٿا. ڌرتيءَ تي ايتري روشني رهي ٿي جو ڪنهن ڏيئي يا بتي ٻارڻ جي ضرورت نٿي ٿئي. رستن تي گاڏيون به بنا هيڊ لائيٽ جي پيون هلنديون آهن.
2- ناٽيڪل روشني (Nautical Twilight) سج جي ڇهن ڊگرين کان ٻارهن ڊگرين تائين سفر واري وقت واري روشني ناٽيڪل ٽيولائيٽ سڏجي ٿي. هي اهو وقت آهي جنهن ۾ اسان جهازران (Navigators) سيڪسٽنٽ يا ٻئي ڪنهن اوزار ذريعي اهم تارن جي Sight وٺي سگهون ٿا جنهن مطابق پنهنجي جهاز جي سمنڊ تي صحيح پوزيشن حاصل ڪريون ٿا ته ڪهڙي ڊگهائي ۽ ويڪرائي ڦاڪ تي اسان جو جهاز آهي. هن وقت جي ورتل سائيٽ سڀ ۾ گهڻي اعتبار جوڳي سمجهي وڃي ٿي. هيءَ روشني سول ٽيولائيٽ واري روشنيءَ کان گهٽ ٿئي ٿي. بنا بتيءَ جي شيون نظر اچن ٿيون پر انهن جا تفصيل چٽا نظر نٿا اچن. هيءَ روشني مليٽري ائڪشن لاءِ اهم سمجهي وڃي ٿي.
3- ائسٽرو ناميڪل ٽيولائيٽ (Astronomical Twilight) هي اهو وقت آهي جنهن ۾ سج ٻارهن ڊگرين کان هيٺ ۽ ارڙهن ڊگرين تائين جي سفر ۾ آهي. هيءَ تمام هلڪي روشني ٿئي ٿي ۽ تارن جي سائنس جا ماهر (Astronomers) مختلف تارن جي پوزيشن ۽ چرپر جو رڪارڊ رکي سگهن ٿا پر ڏورانهان ۽ گهٽ روشن تارا جيئن ته Nebulae ۽ ڪهڪشائون (Galaxies) فقط تڏهن نظر اچن ٿا جڏهن سج جو گولو 18 ڊگريون هيٺ هليو وڃي ٿو.
هاڻ جي توهان اها ڳالهه سمجهي آهي ته رات واري اونداهه ڪانڀار تڏهن ٿئي ٿي جڏهن سج 18 ڊگريون هيٺ هليو وڃي ٿو- يعني دنيا جي گولي پويان غائب ٿيو وڃي ٿو. 18 ڊگرين تائين ڌرتيءَ تي رات بدران ڪجهه نه ڪجهه روشني (سهائي) رهي ٿي ۽ 12 ڊگرين تائين ته اڃان به وڌيڪ روشني رهي ٿي.