الطاف شيخ ڪارنر

آرڪٽڪ سرڪل جي آس پاس

ھن ڪتاب ۾ لڳ ڀڳ 72 مضمون شامل آهن، جن ۾ دنيا جھان جا سؤ کان مٿي موضوع بحث هيٺ آندا ويا آهن. ڪتاب جو وڏو حصو ”آرڪٽڪ سرڪل“ وارن ملڪن تي مشتمل آهي، جنھن ۾ سوَين دلچسپ ڳالھيون پڙهڻ لاءِ موجود آهن. اتي جون ريتون، رسمون، سمھڻ، کائڻ پيئڻ، مرڻ، سواري ڪرڻ جا انوکا مثال ڏنا ويا آهن، انھن جي وچ ۾ الطاف شيخ پنھنجي Social Science بابت حاصل ڪيل ڄاڻ بہ ڏيندو ويو آهي. ساڳي وقت  الطاف شيخ ايران، خراسان، افغانستان، اُزبڪستان، آذربائيجان، ترڪمنستان ۽ ٻين وچ ايشيائي رياستن جي علم ادب، مذهب، ماڻهن، حاڪمن، ويڙهاڪ ٽولن جو جھڙي ربط ۽ ضبط سان ذڪر ڪيو آهي. ان مان سندس تاريخ، جاگرافي، مذهب ۽ سماجي رَوين بابت مطالعي جو اندازو لڳائي سگهجي ٿو. ڪتاب ۾ مسجدن بابت مضمونن سان گڏ اتر قطب جي ملڪن ۽ دنيا جي آڳاٽن شھرن بابت ھڪ اھم مضمون پڻ شامل آھي.

  • 4.5/5.0
  • 13
  • 3
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book آرڪٽڪ سرڪل جي آس پاس

ولايت ۾ رهندڙ اسان جي ماڻهن جا ڪم

بهرحال اهو ناروي جهڙو ملڪ آهي جتي عطيه بانو بيوٽي ڪانٽيسٽ ۾ حصو وٺي سگهي ٿي. آئون نٿو سمجهان ته پاڪستان ۾ رهندڙ ڇوڪري بڪني پائي حُسن جي مقابلي ۾ حصو وٺي سگهندي. پر ڳالهه اها آهي ته اسان جا ماڻهو ههڙن ملڪن ۾ اچي ڪي ڪي اهڙا ڪم ڪن ٿا جو مقامي ماڻهو به شرمائين. جيئن ناروي ۾ رهندڙ هڪ پاڪستاني عورت شبانا رحمان پنهنجين حرڪتن ڪري نه فقط ناروي ۾ پر سڄي دنيا ۾ نمايان ٿي ويئي آهي. هن سستي شهرت حاصل ڪرڻ لاءِ پنهنجي ملڪ ۽ مذهب کي به داءَ تي لڳائي ڇڏيو. شرم کان پاڪستاني منهن لڪائي پيا هلن. ان ڪري ته آئون ولايت ۾ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ ويندڙ شاگردن کي اهو ئي چوندو آهيان ته اتي گهڻو پاڻ کي نه پڏايو. ڪوشش ڪري Low- profile رکو ۽ جتي ڪٿي اهو شور نه مچايو ته اسان پاڪستاني ههڙا آهيون يا اسان مسلمان سڀ کان بهتر آهيون.... ڇو جو هر هنڌ ڪاريون رڍون به ٿين ٿيون. ائين نه ٿئي جو ڪو توهان کي چئي وجهي ته ”هائو ادا هائو... فلاڻو ماڻهو يا عورت به توهان جي پاڪستاني آهي... توهان جي مذهب جي آهي.“ سو بهتر آهي ته هڪ شاگرد جيڪو ٻن ٽن سالن لاءِ ولايت وڃي ٿو اهو پنهنجو وقت پڙهائيءَ ۾ ئي لڳائي. ملڪ يا مذهب جي بحث ۾ نه پوي! هنن ملڪن ۾ آزادي آهي ته ان جو مطلب اهو ناهي ته اهي ڪم ڪجن جن سان هتي جا ماڻهو به شرمائين. مثال طور مٿي بيان ڪيل ”شبانا رحمان“ جيڪا 1977ع ۾ پنهنجن ستن ڀائرن ڀينرن سان گڏ ناروي ۾ ننڍي عمر ۾ آئي. هتي وڏي ٿي ۽ تعليم حاصل ڪئي ۽ ملڪ (ناروي) جي جرنلسٽ، ليکڪ ۽ ڪالم نگار مشهور ٿي. 2003ع ۾ سندس شادي هتي جي هڪ مشهور مقامي ليکڪ ڊاگفن (Dagfinn Nordbo) سان ٿي. ملڪ جي راءِ عام بدلائڻ لاءِ هنن جي لکڻين وڏي طاقت رکي ٿي ۽ پوءِ 2007ع ۾ هنن جي طلاق ٿي. هنن اعلان ڪيو ته اسان هڪ ٻئي کي طلاق ڏيون ٿا يعني شادي ختم ٿي پر اسان جي دوستي قائم رهندي. جيئن هتي جي رسم و رواج ۽ قانون مطابق لکي چڪو آهيان ته طلاق بعد به جوڙو ملي سگهي ٿو ۽ رات گذاري سگهي ٿو جنهن لاءِ حڪومت به همت افزائي ڪري ٿي. ان پٺيان حڪومت جي اها نيڪ نيتي آهي ته جيئن هنن جو صلح ٿي وڃي ۽ هڪ دفعو وري زندگي گڏ گذارين. بهرحال شبانا رحمان هڪ سال جي انتظار بعد 2008ع ۾ هتي جي هڪ ٻئي اخباري نمائندي مارٽن گارڊر سان شادي ڪري پاڻ کي هاڻ ”شبانا گارڊر“ سڏائي ٿي. پڙهندڙن کي هاڻ حيرت نه ٿيڻ کپي جو شروع ۾ سمجهائي چڪو آهيان ته هتي جا ڪي ڪي مسلمان چاهي پاڪستاني نسل جا هجن يا عرب نسل جا، هو فقط نالي جا مسلمان آهن پر Practicing مسلمان نه آهن. هو شراب پيئن ٿا ته پورڪ (خنزير) به کائين ٿا. خاص ڪري ٻي جنريشن جا مسلمان جيڪي هتي ڄاوا آهن ۽ هتي جي مقامي يورپي ٻارن سان گڏ وڏا ٿيا آهن. هنن مان ڪيتريون ڇوڪريون dating به ڪن ٿيون ۽ جنهن سان دل اچين ٿي ان سان شادي به ڪن ٿيون چاهي اهو عيسائي هجي يا يهودي. بقول ڪنهن جي يهودي ۽ عيسائي ته وري به اهل ڪتاب آهن. انڊيا ۾ مسلمان ڇوڪرا پيا هندو ڇوڪرين سان شادي ڪن ۽ مسلمان ڇوڪريون هندو ڇوڪرن سان. آئون هڪ اهڙي سنڌي مسلمان فئمليءَ کي به سڃاڻان جنهن جي ڇوڪريءَ آمريڪا ۾ هڪ هندو ڇوڪري سان ڌام ڌوم سان شادي ڪئي جنهن ۾ سنڌي ڇوڪريءَ جي والدين فخر ٿي محسوس ڪيو ته هو وڏي دل جا ۽ ماڊرن آهن!
سو شبانا جي ڪرسچن ڊئگفن سان شادي ڪئي يا يهودي مارٽن گارڊر سان ڪئي ته اها هتي اهڙي ڪا وڏي ڳالهه يا اخبار جي پهرين صفحي تي ڇپجڻ جهڙي خبر ناهي. بنا شڪ جي شبانا هڪ سٺي جرنلسٽ ۽ اخبارن ۽ رسالن ۾ سٺيون ڪهاڻيون لکي ٿي ۽ اڄ ڏينهن تائين لکندي اچي. هن جي اهم هجڻ جو ان مان به اندازو لڳائي سگهو ٿا ته هن جو ٽائيم ۽ نيويارڪ ٽائيمس جهڙي رسالي ۽ اخبار ۾ انٽرويو ڇپجي چڪو آهي. هن جي مزاحيه اداڪاري جا شو ناروي، ڊئنمارڪ، آئسلنڊ ۽ سئيڊن ۾ هميشه فل ويا آهن. هو نارويجين، انگلش ۽ اردو ته بلڪل فرفر (fluently) ڳالهائي ٿي پر ڪن جرمن ڊرامن ۾ به هن ڪم ڪيو آهي. پاڻ 2006ع کان نيويارڪ سٽي جي آمريڪن ڪاميڊي انسٽيٽيوٽ جي ميمبر آهي جيڪا هن پاسي- يعني Scandinavian ملڪن ۾ وڏي ڳالهه سمجهي وڃي ٿي.
هيترين ناميارين ڳالهين سان گڏ شبانا جا ڪجهه ڪم هن کي متنازع بنائين ٿا ۽ ماڻهن ۾ بحث پئدا ڪن ٿا... ساڳي ڳالهه لاءِ، وينا ملڪ وانگر، هن کي به ڪي ماڻهو اتم اتاهون سمجهن ٿا ته ڪي خراب سمجهن ٿا ۽ سندس انهن ڪمن جو وينا ملڪ جهڙي ڪا به مقابلو ڪري نٿي سگهي. 2005ع ۾ ”نارويجين انٽرنيشنل فلم فيسٽيول“ جي افتتاح ۾ شبانا کي مدعو ڪيو ويو هو. هيءَ ڳالهه سندس شاديءَ کان اڳ جي آهي. هن ڀريل محفل ۾ سڀني اڳيان ناروي جي وزير ثقافت والگرڊ هاگلنڊ (جيڪو Gay ماڻهن جي حقن لاءِ جدوجهد ڪري رهيو آهي، ان) کي چمي ڏني جنهن ڪري هن کي پريس طرفان تمام گهڻي مشهوري حاصل ٿي. هڪ اهڙي دعوت ۾ هن اسٽيج تي اچي اسڪرٽ ۽ ڪڇي کي هيٺ ڪري پنهنجي اگهاڙي پٺ (bottom) سڀني کي ڏيکاري چيو:
“I want to show that in Norway, you can do such things without being lynched or arrested.”
”آئون اهو ٻڌائڻ ٿي چاهيان ته منهنجو ملڪ ناروي، اهو آزاد ملڪ آهي جنهن ۾ پبلڪ ۾ ههڙا ڪم ڪرڻ تي به نه ڪو مونکي ڦاهي ڏئي سگهي ٿو نه پوليس گرفتار ڪري سگهي ٿي.“
شبانا جي ان خبر تي هڪ بحث شروع ٿي ويو. ڪي چوڻ لڳا ته وڏي همت واري آهي. ايشيائي (پاڪستاني) نسل جي عورت ٿي ڪري وڏي دلير آهي جو فنڪشن ۾ سڀني اڳيان پنهنجي اوگهڙ پئي ڏيکاري ساڳي وقت ناروي ۾ رهندڙ ماڊرن پاڪستاني به ان ڳالهه تي شرم محسوس ڪن ٿا.
شبانا کي ان وقت به قومي ۽ بين الاقوامي شهرت ملي جڏهن هن هڪ فنڪشن ۾ موجود ”ملان ڪريڪار“ کي کڻي ڀاڪر ۾ مٿي کنيو. ملان ڪريڪار هتي ناروي ۾ هڪ متنازع شخصيت آهي جيڪو عراق مان هتي لڏي آيو هو جنهن تي اهي الزام آهن ته هن جي ”اوساما بن لادن“ سان دوستي هئي ۽ هو دنيا جي دهشتگرد مسلم جماعتن کي مالي مدد ٿو ڪري. شبانا تي پوليس ڪيس ٿيندي ٿيندي هوءَ بچي وئي. هن کان جڏهن پڇيو ويو ته هن هڪ خطرناڪ دهشتگرد ملان کي ائين ڇو ڀاڪر ۾ کنيو ته وراڻيائين:
“A person that can be lifted is not that dangerous.”
(جنهن ماڻهوءَ کي توهان مٿي کڻي سگهو ٿا اهو ڪو اهڙو خطرناڪ ٿي نٿو سگهي.“
هن نظاري جي ته يوٽيوب تي به وڊيو موجود آهي. توهانShabana’s Choice official Trailer لکي سرچ ڪري سگهو ٿا.
شبانا گارڊر- يا شبانا رحمان جا ڪيترائي ڪالم ۽ مضمون نيٽ تي به موجود آهن، بلاگ به آهن. مون به سندس ٻه ٽي لکڻيون، انگريزيءَ ۾ ترجمو ٿيل پڙهيون. ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته هوءَ هڪ Talentedعورت آهي، جيڪا پنهنجين لکڻين ذريعي عوام جي راءِ تبديل ڪري سگهي ٿي، سندس اداڪاري ۽ نارويجين ٻوليءَ ۾ تقريرون پڻ پسند ڪيون وڃن ٿيون.
نارويجين ڇوڪرين سان گڏ اردو گانن تي ڊانس ۽ سندس ڳايل هڪ پنجابي گاني: مينون هير نه اکو ڪوئي، پاڻي دا رنگ ويک ڪي... جو هڪ وڊيو مون فيس بڪ تي به رکيو آهي، يا توهان يو ٽيوب تي هي لکي سرچ ڪري سگهو ٿا:
Frihetens Dans for Fodt Fri ۽ هن سائيٽ تي پڻ:Apvingsmarkering Fodt Fri ۽ توهان هن جي سُر، اداڪاري ۽ ڳالهائڻ جي اسٽائيل جو اندازو لڳائي سگهو ٿا ته هو وڏي فنڪار آهي ۽ کيس قدرت طرفان ڏات ۽ ڏانوءَ مليل آهي. جيتوڻيڪ شڪل ۾ ڪا سهڻي ناهي ۽ ايشين هجڻ ڪري ٻين گورين جي اڳيان ڪجهه وڌيڪ ئي لوساٽيل رنگ جي لڳي ٿي ۽ جنهن ملڪ ۾ هر ڪا عورت پاڻ کي سنهو ۽ Slim رکي ٿي، هيءَ ڳري جسامت جي آهي پر کيس سندس ڏات مٿاهون مان ڏنو آهي. بس سندس رکي رکي ڪي اوٽ پٽانگ جا ڪم ناروي ۾ رهندڙ ٻين پاڪستانين کي اڪثر شرمندو ڪن ٿا. يا شايد سندس اهي حرڪتون ئي آهن جيڪي کيس نه فقط سندس ملڪ ناروي ۾ کيس مشهور ڪن ٿيون پر سڄي دنيا کي به وائڙو ڪريو وجهن ته ناروي ۾ رهندڙ هڪ پاڪستاني عورت مهمانن کي پنهنجي ڳ..... پئي ڏيکاري، چيف گيسٽ وزير کي چميون پئي ڏئي، هڪ دهشتگرد مُلين کي ڀاڪر ۾ پئي کڻي ۽ هڪ ڪمينٽريءَ ۾ جنهن جو عنوان هو: Fodemarkinens Fodselrarv (ٻار ڄڻن جي مشين جو پئدائشي حق) ۾ هن کلئي عام، بنا ڪنهن رک رکاءَ جي پنهنجي ٻار ڪيرائڻ (Abortion) جو قصو ٻڌايو. سن 2000ع ۾ هن ناروي جي مئگزين Dagbladet (جنهن ۾ سندس ڪالم به اچن ٿا) جي ٽائيٽل تي پنهنجي اگهاڙي تصوير ڏني. سندس جسم تي ڪپڙن بدران ناروي جو جهنڊو پينٽ ٿيل هو ۽ جنهن لاءِ چيو هئائين ته:
“I take my clothes of to provoke the authoritarians in order to expose them.”