ايسٽونيا جي بندرگاه ”ٽالن“ ۾ ڪيئن پهچون ٿا
هونءَ ايسٽونيا ڪٿي آهي؟ اسان پاڻي واري جهاز ۾ ڪهڙا ڪهڙا سمنڊ لتاڙي”ٽالن“ ٿا پهچون ان کي ڇڏيو. جيئن ته توهان جي اڳيان نقشو ناهي ان ڪري آئون توهان کي ايسٽونيا جي پوزيشن هن ريت ٿو سمجهايان. پاڪستان جي کاٻي پاسي ايران آهي، يعني ڪوئٽا کان زاهدان (ايران) پهچڻ بعد ايران جي کاٻي پاسي يعني اتر اولهه ڪنڊ تائين اچو جتي تبريز آهي. تبريز جي کاٻي پاسي يعني اولهه ۾ ترڪي آهي. ترڪيءَ جي اتر ۾ يعني انقره جي اتر ۾ بحر اسود (Black Sea) آهي. بحر اسود هڪ ٽب جي شڪل جو آهي جنهن جي اورئين (ڏکڻ واري) ڪناري تي ترڪي آهي ته ٻئي پرئين پاسي جي (يعني اتراهين) ڪناري تي اڳوڻي روسي رياست يوڪرين (Ukraine) آهي، جنهن جي بندرگاهه اوڊيسا جو احوال مون پنهنجي پهرين سفر نامي ”منهنجو ساگر منهنجو ساحل“ ۾ ڪافي لکيو آهي.
يوڪرين جي اڃان مٿي اتر ۾ روس جي هڪ ٻي سابق رياست بيلاروس (Belarus) آهي. بيلاروس جي کاٻي پاسي ته پولينڊ آهي پر بيلاروس جي اتر طرف رخ ڪبو ته پهرين لٿيوئانيا، ان بعد لئٽيويا ۽ ان کان پوءِ بلڪل اتر ۾ ايسٽونيا ٿو اچي- جنهن جي اتر ۾ فنلينڊ جي نار يعني ”گلف آف فنلينڊ“ سمنڊ آهي جيڪو بالٽڪ سمنڊ جو حصو آهي.
تاجڪستان، ترڪمنستان، ازبڪستان، قزاقستان، جارجيا، يوڪرين وانگر هي ٽي ملڪ لئٽيويا، لٿيوئانيا ۽ ايسٽونيا به روس جي هٿ هيٺ هئا جڏهن روس USSR سڏبو هو. ايسٽونيا جي گاديءَ جو شهر ۽ بندرگاهه ٽالن (Tallinn) بلڪل اتر ۾ ”گلف آف فنلئنڊ“ جي ڪناري تي آهي، جنهن جي ٻئي پاسي فنلئنڊ آهي.
مٿيون ته ٿيو مک وانگر سڌو اڏامي پهچڻ جو رستو. اسان پاڻي جي جهاز کي ايسٽونيا جي بندرگاهه ”ٽالن“ ۾ وٺي اچڻ لاءِ ڪراچيءَ مان لنگر کڻي عمان ۽ يمن وٽان لنگهي، گلف آف عدن مان ٿي بحر احمر يعني Red Sea ۾ داخل ٿيندا آهيون جنهن جي ساڄي پاسي سعودي عرب آهي ته کاٻي پاسي سوڍان آهي. بحر احمر (ڳاڙهي سمنڊ) جي ڇيڙي تي مصر آهي جتان هٿرادو کوٽايل سئيز ڪئنال مان ٽپي ميڊيٽرينين (ڀؤنچ) سمنڊ ۾ ايندا آهيون، پوءِ هي سڄو ميڊيٽرينين سمنڊ لتاڙي جبرالٽر واري ڳچي سمنڊ (Strait) تائين ايندا آهيون. ميڊيٽرينين ڪافي وڏو سمنڊ آهي. ڪڏهن ڪڏهن موسم ۽ سمنڊ خراب هجڻ جي صورت ۾ هفتو ڏينهن راتين جو لڳي ويندو آهي. ميڊيٽرينين اڪرڻ مهل ساڄي پاسي ترڪي، يونان، البانيا، اٽلي، موناڪو، فرانس، اسپين هوندا آهن ته کاٻي پاسي لبيا، ٽيونيشيا، الجيريا ۽ موراڪو. جبرالٽر وٽ سوڙهي لنگهه Strait مان جهاز کي ٻاهر ڪڍي ائٽلانٽڪ سمنڊ ۾ داخل ٿيندا آهيون، اسپين سان بلڪل مليل پورچوگال آهي. جبرالٽر مان نڪرڻ بعد مٿي اتر طرف جو رخ رکندا آهيون ۽ پورچوگال جو پاسو وٺي انگلينڊ کان اڳ ايندڙ Bay of Biscay سمنڊ ۾ داخل ٿيندا آهيون جنهن جي چوڌاري فرانس جو ڪنارو آهي. ”خليج بسڪي“ جيتوڻيڪ هڪ ننڍو سمنڊ آهي پر ”خليج بنگال“ وانگر اڪثر بگڙيل رهي ٿو. خليج بسڪي (Bay of Biscay) پورو ڪرڻ بعد ۽ انگلينڊ شروع ٿيڻ کان اڳ Celtic Sea اچي ٿو جيڪو ائٽلانٽڪ سمنڊ جو ڏاکڻو حصو آهي. بحر سيلٽڪ مان گذري انگلش چئنل مان لنگهي جهاز نارٿ سمنڊ ۾ پهچي ٿو. انگلش چئنل جي هڪ پاسي فرانس آهي ته ٻئي پاسي انگلينڊ. North Sea (اتراهون سمنڊ) ڪافي وڏو آهي جنهن جا ڪناري وارا ملڪ آهن. کاٻي پاسي اسڪاٽلينڊ ۽ ساڄي پاسي بيلجيم، هالينڊ ۽ جرمني. جرمنيءَ جي مٿان ڊئنمارڪ، اتر ۾ ناروي آهي.
اسان کي ايسٽونيا پهچڻ لاءِ بالٽڪ سمنڊ جي اوڀر واري حصي خليج فنلينڊ ۾ پهچڻو پوي ٿو. نارٿ سي (بحر شمال) کان بالٽڪ پهچڻ لاءِ ڊئنمارڪ جي آخري اتراهين ڇيڙي تائين پهچي پوءِ اوڀر جو رخ ڪرڻو پوي ٿو جيڪو بالٽڪ سمنڊ آهي ۽ جنهن جي ارد گرد سئيڊن، فنلينڊ، مشرقي جرمني پولينڊ ۽ هي بالٽڪ رياستون: لٿو آنيا، لئٽيويا ۽ ايسٽونيا آهن. بحر شمال (North Sea) اڪثر خراب رهي ٿو. ٿڌي ۽ خراب موسم ڪري ڌنڌ ۽ ڪوهيڙو به اهڙو رهي ٿو جو ڏيک (Visibility) بلڪل نه برابر ٿيو وڃي. جهاز جي وچ ۾ بيهڻ تي جهاز جو اڳ ۽ پٺ به نظر نه ايندي آهي. سامهون ڪهڙا جهاز پيا اچن وڃن، اها دوربين ذريعي به خبر نه پئجي سگهندي آهي. سڄو ڪم رڊار تي هلندو آهي. اهو معاملو جرمنيءَ کان ڊئنمارڪ تائين شديد هوندو آهي. ان ڏکئي سفر کان بچڻ لاءِ هڪ طريقو آهي ”ڪِيل ڪئنال“ مان لنگهڻ. جيئن ”سئيز ڪئنال“ مصر ۾ آهي تيئن ڪِيل ڪئنال (Kiel Canal) جرمنيءَ ۾ 95 ڪلوميٽر مٺي پاڻيءَ جو هٿرادو کوٽيل ڪئنال آهي، جيڪو نارٿ سمنڊ کي بالٽڪ سمنڊ سان ڳنڍي ٿو. جن کي انگلينڊ ۽ فرانس بعد پولينڊ، فنلينڊ يا ايسٽونيا وڃڻو هوندو آهي اهي هن ڪئنال مان لنگهي ٻئي پاسي بالٽڪ سمنڊ ۾ اچي پوندا آهن.
”ڪِيل ڪئنال“ مان جهاز لنگهائڻ جي في ڪافي ڳري ٿئي ٿي پر اهو آهي ته سڄي جرمني ۽ ڊئنمارڪ کي ڦيرو ڪرڻ جو هڪ ڏينهن کن ۽ تيل جا پئسا بچيو پون. ڪِيل ڪئنال مان نڪري بالٽڪ سمنڊ ۾ داخل ٿيڻ سان پهرين سئيڊن ۽ پولينڊ اچي ٿو ان بعد فنلينڊ ۽ ايسٽونيا. فنلينڊ جو بندرگاهه هيلسنڪي ۽ ايسٽونيا جو ٽالن (Tallinn) ته بلڪل ائين مليا پيا آهن جيئن سئيڊن جو بندرگاهه مالمو ۽ ڊئنمارڪ جو ڪوپن هيگن. يا جيئن اسپين جو ڏاکڻو ڇيڙو موراڪو جي اتراهين ڇيڙي سان مليو پيو آهي جتي ابن بطوطا جو ڳوٺ الطنج (Tangiers) آهي. ٽالن ۽ هيلسنڪي جي وچ وارو سوڙهو سمنڊ ”خليج فنلينڊ“ سڏجي ٿو. سامونڊي رستي جو مٿيون احوال توهان تڏهن ئي سمجهي ۽ enjoy ڪري سگهندائو جڏهن توهان دنيا جو نقشو يا گولو سامهون رکندائو.