الطاف شيخ ڪارنر

آرڪٽڪ سرڪل جي آس پاس

ھن ڪتاب ۾ لڳ ڀڳ 72 مضمون شامل آهن، جن ۾ دنيا جھان جا سؤ کان مٿي موضوع بحث هيٺ آندا ويا آهن. ڪتاب جو وڏو حصو ”آرڪٽڪ سرڪل“ وارن ملڪن تي مشتمل آهي، جنھن ۾ سوَين دلچسپ ڳالھيون پڙهڻ لاءِ موجود آهن. اتي جون ريتون، رسمون، سمھڻ، کائڻ پيئڻ، مرڻ، سواري ڪرڻ جا انوکا مثال ڏنا ويا آهن، انھن جي وچ ۾ الطاف شيخ پنھنجي Social Science بابت حاصل ڪيل ڄاڻ بہ ڏيندو ويو آهي. ساڳي وقت  الطاف شيخ ايران، خراسان، افغانستان، اُزبڪستان، آذربائيجان، ترڪمنستان ۽ ٻين وچ ايشيائي رياستن جي علم ادب، مذهب، ماڻهن، حاڪمن، ويڙهاڪ ٽولن جو جھڙي ربط ۽ ضبط سان ذڪر ڪيو آهي. ان مان سندس تاريخ، جاگرافي، مذهب ۽ سماجي رَوين بابت مطالعي جو اندازو لڳائي سگهجي ٿو. ڪتاب ۾ مسجدن بابت مضمونن سان گڏ اتر قطب جي ملڪن ۽ دنيا جي آڳاٽن شھرن بابت ھڪ اھم مضمون پڻ شامل آھي.

  • 4.5/5.0
  • 13
  • 3
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book آرڪٽڪ سرڪل جي آس پاس

سفيد راتيون (White Nights)

هاڻ توهان کي اهو ٻڌائيندو هلان ته دنيا جي اتراهن حصن ۾ جيئن ته ناروي جي شهر برگن، ٽرنڍ هام بودو وغيره ۾ جتي اڄڪلهه اونهاري جي موسم ڪري ڏينهن 22 ڪلاڪن جو ٿئي ٿو اتي سج لهڻ بعد رات- يعني اونداهه نٿي ٿئي جو سج اتي ئي ڇهه ست ڊگرين تائين ترسي ٻن ڪلاڪن بعد موٽي ٿو. نتيجي ۾ اهي ٻه ڪلاڪ سول ٽيولائيٽ رهي ٿي جنهن ۾ اس کڻي نٿي ٿئي پر ڪافي روشني رهي ٿي ۽ ماڻهو بنا بتي ٻارڻ جي ڪم ڪار ڪندا رهن ٿا ۽ اهڙن هنڌن تي جتي اونهاري ۾ ڏينهن جو روشني چوويهه ئي ڪلاڪ هلي ٿي انهن علائقن ۾ اهڙن ڏينهن کي ”سفيد راتيون“ (White Nights) سڏيو وڃي ٿو يعني رات جي ٻن ٽن ڪلاڪن ۾ به اونداهه بدران فجر، پرهه ڦٽيءَ جهڙي روشني رهي ٿي- اهو ان ڪري ٿئي ٿو جو اتي سج چنڊ ڊگرين کان وڌيڪ هيٺ وڃي ئي ڪونه ٿو. اهو اسان وٽ ٿئي ٿو جو سج اولهه ۾ غروب ٿي هيٺ وڃي، سڄي دنيا جو ڦيرو ڪري 12 کن ڪلاڪن بعد ٻئي ڏينهن صبح جو اوڀر کان ظاهر ٿئي ٿو.
اهڙين سفيد راتين وارن ڏينهن جو مونکي به پهريون دفعو مشاهدو 1970ع ڌاري ٿيو جڏهن اسان جو جهاز ناروي جي بندرگاهه ٽرنڍهام ۾ پهتو جيڪو آرڪٽڪ سرڪل کان کڻي مٿي ناهي تڏهن به ڪافي مٿي اتر ۾ ساڍين ٽيهٺ ڊگرين تي آهي. آرڪٽڪ سرڪل ساڍن ڇاهٺ ڊگرين تي آهي. اونهاري يعني جون جولاءِ جا ڏينهن هئا ۽ رمضان هو. انگلينڊ کان ڏٺوسين پئي ته جيئن جيئن جهاز اتر ڏي وڌي پيو ته ڏينهن وڏا پيا ٿين. روزن بابت ڪي چوڻ لڳا ته سج جي اڀرڻ ۽ لهڻ مطابق رکجن يا ڪلاڪن جي حساب سان.
جهاز انگلش چئنل مان نڪري ”نارٿ سي“ ۾ آيو، ان بعد ”نارويجين سمنڊ“ ۾. جتان ناروي شروع ٿئي ٿو. ناروي به پاڪستان وانگر اُڀو ملڪ آهي يعني ڏکڻ کان اتر طرف هليو وڃي ٿو. سندس ساڄي پاسي ته ساڻس لڳو لڳ سئيڊن آهي باقي کاٻي پاسي- يعني مغرب ۾ سمنڊ ئي سمنڊ اهي جيڪو نارويجن سمنڊ سڏجي ٿو. مٿي اتر ۾ جتي ناروي ختم ٿئي ٿو اهو ”بئرنٽس سمنڊ“ سڏجي ٿو- جيڪو سمجهو ته نارويجن سمنڊ سان مليل آهي. هن پاسي پاڻيءَ جي جهازن جي آمدرفت فقط اونهاري ۾ ئي ٿئي ٿي باقي سال جا مهينا سخت سردي هجڻ ڪري سمنڊ جو مٿيون تهه ڄميل رهي ٿو ۽ جهازراني ناممڪن ٿيو پوي. ان هوندي به سياري جي شروعاتي مهينن ۾ جهاز ڪجهه ڏاکڻن بندرگاهن ۾ وڃي سگهن ٿا پر ان لاءِ ”آئس بريڪر“ ڀاڙي تي ڪرڻا پون ٿا. آئس بريڪر (Ice Breaker) جهاز سطح سمنڊ جي برفاني تهه کي ڀڃي پٺيان ايندڙ اسان جي عام جهازن لاءِ رستو ٺاهين ٿا. ناروي کي تمام وڏو سامونڊي ڪنارو آهي ۽ سڄو کاڌل پڻ آهي ان ڪري صدين کان هن پاسي ننڍا وڏا انيڪ بندرگاهه آهن. خاص بندرگاهه يا شهر جن ڏي اسان جهاز وٺي وياسين ٿي يا سئيڊن ۾ ٻه سال تعليم دوران، ناروي جي شهرن ۽ بندرگاهن ۾ فيلڊ ٽرپ يا گهمڻ لاءِ وياسين ٿي، ڏکڻ کان اتر طرف هن ريت آهن: ڪرسچن سئنڊ، اسٽاونگر، هيگ سُنڊ، برگن، اليسنڊ، ٽرنڍهام، بودو، ناروڪ، ٽرومسو، هئمرفيسٽ، سڪارس وئگ وغيره.
مٿي ذڪر ڪيل ٽرنڍهام بندرگاهه ناروي جو ٽيون نمبر وڏو شهر آهي. هنن ٿڌن اسڪئنڊينيوين ملڪن (ناروي، ڊئنمارڪ، سئيڊن، آئسلينڊ، فنلينڊ وغيره) جي هونءَ ئي آدمشماري گهٽ آهي پر جيڪا آهي سا هنن جي ڏاکڻن شهر ۾ آهي جتي وري به ٿڌ گهٽ پوي ٿي- خاص ڪري اونهاري جي مهينن ۾، نه ته اتراهن شهرن ۾ ته سياري ۾ هڪ ته لڳاتار رات يعني اونداهه رهي ٿي ۽ ٻيو بيحد گهڻي ٿڌ آهي. چانهه ٺاهڻ لاءِ به برف جي ڳوڙهي کي ڀڃي يا ٽهڪائي پاڻي ڪرڻو پوي ٿو. انهن شهرن ۾ اونهاري ۾ به سئيٽر ڪوٽ پائي نڪرڻو پوي ٿو ۽ سج جي اس ۾ نه تپش آهي ۽ نه تيزي. اهو ان ڪري جو سج چوٽ چڙهڻ بدران افق وارو رستو وٺي سفر ڪري ٿو. نتيجي ۾ توهان کي گهرن جي ڇتين تي اس نظر نه ايندي. رڳو سامهون ڀتين ۽ گهرن جي در درين تي اس نظر ايندي. ٽرنڍهام جو بندرگاهه ناروي جي 30 کن ڪلو ميٽر ڊگهي نِديلوا (Nidelva) نديءَ جي ڇوڙ وٽ آهي جيئن ڪنهن زماني ۾ سمجهو ته ديبل يا ٺٽو سنڌو نديءَ جي ڇوڙ وٽ هو. ناروي جي هن نديءَ جو نالو دراصل نِد (Nid) آهي ۽ نارويجن ٻوليءَ جو لفظ ايلوا معنيٰ ندي آهي. جيئن اسان سنڌو ندي چئون ٿا يعني انڊس رور. ان تان ياد آيو ته نارويجن ٻوليءَ ۾ Gata (اچارڻ ۾ گت) به چيو وڃي ٿو. سئيڊن ۽ ڊئنمارڪ جون ٻوليون به نارويجن سان ملندڙ جلندڙ هجڻ ڪري انهن وٽ به روڊ لاءِ ساڳيو لفظ آهي پر ڪجهه مختلف نموني سان اچاريو وڃي ٿو. هي ان ڪري لکي رهيو آهيان جو مٿي بودو شهر جي مسجد جا پار پتا لکڻ ۾ توهان ڏٺو هوندو ته هر روڊ جي نالي ۾ آخر ۾ لفظ Gata لکيل آهي معنيٰ روڊ.