الطاف شيخ ڪارنر

آرڪٽڪ سرڪل جي آس پاس

ھن ڪتاب ۾ لڳ ڀڳ 72 مضمون شامل آهن، جن ۾ دنيا جھان جا سؤ کان مٿي موضوع بحث هيٺ آندا ويا آهن. ڪتاب جو وڏو حصو ”آرڪٽڪ سرڪل“ وارن ملڪن تي مشتمل آهي، جنھن ۾ سوَين دلچسپ ڳالھيون پڙهڻ لاءِ موجود آهن. اتي جون ريتون، رسمون، سمھڻ، کائڻ پيئڻ، مرڻ، سواري ڪرڻ جا انوکا مثال ڏنا ويا آهن، انھن جي وچ ۾ الطاف شيخ پنھنجي Social Science بابت حاصل ڪيل ڄاڻ بہ ڏيندو ويو آهي. ساڳي وقت  الطاف شيخ ايران، خراسان، افغانستان، اُزبڪستان، آذربائيجان، ترڪمنستان ۽ ٻين وچ ايشيائي رياستن جي علم ادب، مذهب، ماڻهن، حاڪمن، ويڙهاڪ ٽولن جو جھڙي ربط ۽ ضبط سان ذڪر ڪيو آهي. ان مان سندس تاريخ، جاگرافي، مذهب ۽ سماجي رَوين بابت مطالعي جو اندازو لڳائي سگهجي ٿو. ڪتاب ۾ مسجدن بابت مضمونن سان گڏ اتر قطب جي ملڪن ۽ دنيا جي آڳاٽن شھرن بابت ھڪ اھم مضمون پڻ شامل آھي.

  • 4.5/5.0
  • 13
  • 3
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book آرڪٽڪ سرڪل جي آس پاس

ناروي ۾ اسلام

سئيڊن ۾ ته مسلمانن ۽ مسجدن جو احوال وچ ۾ وچ ۾ ڪري چڪاسين. هتي ڪجهه صفحا ”ناروي ۾ اسلام“ بابت لکڻ ضروري سمجهان ٿو. اڄڪلهه ناروي ۾ سندن مڪاني عيسائي فرقن جا ۽ يهودي ماڻهو ته موجود آهن پر ٿائلنڊ ۽ چين پاسي جا ٻڌ، ننڍي کنڊ جا هندو، سک، جين، پارسي، قادياني، مسلمان ۽ انهن سڀني جا عبادت گهر به نظر اچن ٿا. نه ته شروع وارن سفرنامن ۾ لکي چڪو آهيان ته 1960ع جي ڏهاڪي جي آخري سالن ۾ منهنجو هن پاسي ناروي جي بندرگاهن برگن ۽ ٽرنڍهام ۾ اچڻ ٿيو هو ته مسجدون ته ڇا پر ڪو مسلمان به نظر نه پيو اچي جنهن کان کڻي نمازن جي وقتن جو پڇون. اهي جون جولاءِ جا اونهاري جا ڏينهن هئا ۽ سج ويهه ايڪيهه ڪلاڪ نظر ايندو هو. ٻن ٽن ڪلاڪن لاءِ جيڪو غروب ٿيو ٿي ان ۾ به ايڏي روشني (Twilight) رهي ٿي جو جهڙالو ڏينهن ٿي رهيو. بندرگاهه ۾ ڪم ڪندڙ ۽ ناروي جي ٻين عام ماڻهن کي اسلام ۽ مسجد وغيره جي به خبر نه هئي. پوءِ اسان ڏٺو ته اسان جي سامهون 1970ع واري ڏهاڪي کان مسلمان ملڪن کان پهرين پورهئي لاءِ جنهن لاءِ ناروي وارن پاڻ دعوت ڏني، ان بعد پنهنجي ملڪ ۾ ٿيندڙ ظلمن کان پاڻ بچائي ترڪي، پاڪستان، افغانستان، عراق، سومليا ۽ ٻين مسلمان ملڪن جا ماڻهو کان لڏپلاڻ ڪري هتي اچڻ لڳا. ڪجهه يورپ جي ملڪن جا نو مسلم به آيا ۽ ڪجهه ناروي جا ماڻهو به مسلمان ٿيا، مسجدون ٺهيون، اسلامڪ سينٽر ٺهيا. چوڌاري عورتون حجابن ۾ ۽ مرد ڏاڙهين سان نظر اچڻ لڳا. اڄ ناروي ۾ عيسائيت بعد اسلام ٻئي نمبر تي وڏو مذهب آهي. سڄي ناروي جي آدمشماريءَ جو ساڍا ٽي سيڪڙو، اٽڪل ٻه لک ماڻهو مسلمان آهن. انهن مسلمان ۾ گهڻائي سنين جي آهي پر شيعن جو به چڱو خاصو تعداد آهي. وري ڏٺو وڃي ته اڌ کان وڌيڪ مسلمان اوسلو ۽ ان جي ڀر واري ڪائونٽي (ضلعي) اڪرشوس (Akershus) ۾ رهن ٿا باقي ٻيا اسٽيونگر، الي سنڊ، بودو، ٽرنڍهام، ترومسو ۽ ٻين شهرن ۾ پکڙيل آهن ۽ ڪيترن ئي شهرن ۾ هڪ کان ڌيڪ مسجدون به آهن. سڀ کان گهڻا پاڪستان جا مسلمان آهن. مونکي ياد آهي ته 1970ع واري ڏهاڪي ۾ سئيڊن وانگر ناروي کي به سندن ڪارخانن ۾ ڪم ڪرڻ لاءِ ماڻهن جي ضرورت پئي ۽ هنن چاهيو ٿي بي هنر به اچي وڃن ته کين مدد ملندي. ڪيترائي پاڪستان کان- خاص ڪري کاريان شهر کان پورهيت ناروي پهتا. ٻن ٽن سالن بعد هنن کي اڃان به مزورن جي ضرورت پئي ته هنن پهرين موجود ڌارين کي قوميت ڏيڻ جي آفر ڪئي ۽ ڪيترائي پاڪستاني پاسپورٽ حاصل ڪري نارويجين ٿي ويا. ان کان علاوه پاڪستان مان ٻيون به کيپون آيون. ٻئي دفعي گهڻا ماڻهو لاهور کان آيا. ان بعد 1980ع واري ڏهاڪي ۾ ايران، افغانستان، پاڪستان، عراق سوماليا کان ڪيترا ماڻهو پنهنجي ملڪ ۾ ٿيندڙ مذهبي، سياسي ۽ لساني جهيڙن کان بچڻ لاءِ پنهنجن ملڪن کان لڏي هن پاسي جي ملڪن ناروي ۽ سئيڊن ۾ سياسي پناهه ورتي. انهن ڏينهن ۾ ناروي ۽ سئيڊن جي پاسي ڌارئين کي رهڻ لاءِ ڪي سخت قاعدا نه هئا جيڪي اڄڪلهه آهن. ماڻهن کي خبر پئجي وئي هئي ته هنن Scandinavian ملڪن ۾ ته موج مزا لڳا پيا آهن. موسم کڻي سخت سرد آهي ته ڇا ٿيو، هتي ته بيروزگار کي به ايترو الائونس مليو وڃي جو هو سڄو مهينو مزي سان گذاري ٿو. رهائش به مفت، سا به سينٽرلي هيٽيڊ. زال جيئن ئي پيٽ سان ٿئي ٿي ته ٻار جو الائونس ملڻ شروع ٿيو وڃي جيڪو 18 سالن لاءِ ماءُ پيءُ کي ملي ٿو. ان بعد ان ٻار کي نوڪري نه ملڻ تي حڪومت ان کي رهائش ۽ بيروزگاري الائونس ڏئي ٿي. ميڊيڪل، تعليم سڀ مفت. ان دٻڙ ڌئونس ۾ اهي پاڪستاني، جيڪي ڀر وارن ملڪن جرمني، پولنڊ، بيلجم، هالنڊ وغيره ۾ مزوري ڪري رهيا هئا، سي به هنن ملڪن ۾ ڌوڪي پيا. ڪي چوڻ لڳا اسان پيپلز پارٽيءَ جا آهيون اسان سان ضياءَ ظلم ڪيو آهي. قادياني پنهنجا ڏکڙا ٻڌائڻ لڳا ته ايراني امام خمينيءَ جا داستان ٻڌائڻ لڳا ته افغاني روس جون دانهون ڪرڻ لڳا ۽ سڀني کي ناروي جي شهريت ملندي وئي. اڄ ته انهن جو اولاد ڇا پر اولاد جو اولاد به وڏو ٿي رهيو آهي. ڪيترا ڌنڌي ڌاڙي ۾ آهن ته ڪي تعليم ۾. ايتري قدر جو ناروي ۾ ميڊيڪل شاگردن جو 12 سيڪڙو پاڪستاني والدين جو اولاد آهي. ان کان علاوه ٻي نمبر تي پاڪستاني انجنيئر ۽ وڪيل ٿين ٿا. ڪيترا سياست ۾ به اچي چڪا آهن.
ڌارين ملڪن کان آيل مسلمانن کان علاوه ڪيترائي مقامي نارويجن گورا به مسلمان ٿيا آهن جن مان ڪي ته هتي جون مشهور شخصيتون آهن، جيئن ته نارويجين يوسف النهي، ويگارڊ بيورج (Vegard Bjorge) وغيره. ڪيترا مسلمانن جو اولاد آهن جيئن ته فاطمه المانيا، هاديا تاجڪ، سميا جرد علي وغيره. ناروي جا گورا رهاڪو جيڪي مسلمان ٿيا آهن انهن جو به 500 کان مٿي تعداد آهي.
1990ع واري ڏهاڪي ۾ جڏهن آئون تعليم جي سلسلي ۾ سئيڊن ۽ ناروي ۾ رهيس ته انهن ڏينهن ۾ بالقاني رياستن: رومانيا، بلغاريا ۽ بوزنيا پاسي جا مسلمان به تمام گهڻا آيا. ان بعد اهي پناهگير جيڪي ناروي جا شهري ٿي ويا هئا، انهن جا مائٽ مٽ رهڻ لاءِ آيا.
هن پاسي ناروي ۾ پهرين مسجد 1974ع ۾ اوسلو ۾ ٺهي جنهن ۾ وڏو هٿ پاڪستانين جو هو، جن جي ”اسلامڪ ڪلچرل سينٽر“ وارن مدد ڪئي جيڪي ڊئنمارڪ جي شهر ڪوپن هيگن ۾ ڪجهه سال اڳ مسجد ٺاهي چڪا هئا جنهن ۾ اڄ به دنيا جا وڏا عالم اسلام بابت ليڪچر ڏيڻ اچن ٿا. اوسلو ۾ ”اهل سنت جماعت“ وارن جي ۽ ”منهاج القرآن“ وارن جون الڳ الڳ مسجدون آهن جيڪي 1976ع ۽ 1987ع ۾ ٺهيو. 1975ع ۾ ”انجمن حسيني“ نالي مسجد ٺهي ۽ 1980ع ۾ ترڪن ۽ مراقش وارن الڳ الڳ مسجدون ٺاهيون. اوسلو ۾ ”احمديا مسلم ڪميونٽي“ وارن، جن کي پاڻ قادياني ٿا سڏيون انهن جون ”نور مسجد“ ۽ ”بيت النصر“ نالي مسجدون 1980ع واري ڏهاڪي ۾ ٺهيو. منهاج القرآن وارن جو اوسلو ۾ ڪميونٽي سينٽر به آهي. 1991ع ۾ اسلامڪ وومين گروپ ناروي (Islamsk Kvinnegappe Norge) قائم ٿيو جيڪو نينا (سڄو نالو Nina To gersen) هڪ هتي جي مقامي عورت قائم ڪيو.
1995ع ۾ اوسلو يونيورسٽيءَ ۾ مسلم اسٽوڊنٽس سوسائٽي Muslimsk Studentsamfunr نالي يونيورسٽيءَ جي آفيسرن ٺاهي جنهن ۾ وڏو هٿ محمد عثمان رانا نالي هڪ پاڪستانيءَ جو آهي. ترانڊ علي (سڄو نالو Trond Ali Linstad) نالي هڪ نارويجن گوري مسلمان 1991ع ۾ پهريون KG اسڪول ۽ يوٿ ڪلب کوليو پر پوءِ اهو 2004ع ۾ بند ٿي ويو. اڄڪلهه مسلمان ٻارن لاءِ ڪو الڳ اسڪول ناهي. گذريل سال يازين العبيديءَ اوسلو ۾ ”مسجد النساءَ“ نالي عورتن جي هڪ ڌار مسجد جي پلان سرڪار جي اجازت لاءِ رکي آهي. هن قسم جي عورتن جي مسجد (Women Mosque) ”ابن رشد گوئٽي مسجد“ نالي جرمنيءَ ۾ ۽ ”مريم مسجد“ نالي ڊئنمارڪ ۾ پڻ آهي.