شيعا ۽ سني هڪ ئي مسجد ۾ نماز پڙهن ٿا
نورلسڪ شهر جي “مسجد نورد ڪمال” ٺهرائڻ وارو همراهه مختار هاڻ ڪاري سمنڊ جي ويجهو روس جي شهر سوچيءَ (Sochi) ۾ رهي ٿو جيڪو جارجيا ۽ خودمختيار رياست آبخازيا جي بارڊر وٽ آهي. مسجد جي سنڀال ۽ امامت 2007ع کان 40 سالن جو مقوم صديقو (صديق) ڪري ٿو. صديق ازبڪ آهي جيڪو ڪرغستان ۾ ننڍو ٿي وڏو ٿيو. صديق جو ڏاڏو سوويت ڊڪٽيٽر جوزف اسٽالن جي لئبرڪئمپ ۾ پورهيو ڪرڻ لاءِ نورلسڪ ۾ رکيو ويو هو. هن کي جيئن ئي موقعو مليو ته هو پنهنجي جان بچائي نورلسڪ مان ڀڄي ويو. گهڻو گهڻو پوءِ، هن جو هي پوٽو صديق روزگار ڪمائڻ خاطر هتي نورلسڪ ۾ آيو هو. هتي مختلف ڌاتن جا ڪارخانا آهن ۽ گهڻي ٿڌ ۽ ڊگهين اونداهين راتين ڪري مزورن کي روس جي ٻين شهرن کان وڌيڪ ڏهاڙي ملي ٿي. ريوٽر جرمن خبر رسان ايجنسيءَ طرفان ورتل انٽرويو ۾ صديق ٻڌايو ته هاڻ ڏينهون ڏينهن اهي بهتر پگهار نٿا ملن جن لاءِ جان ماري ڪئي وڃي، ڇو جو هتي ڪم ڪندڙ هر ٻن ماڻهن مان هڪ سخت سيءَ ۽ ڪارخانن مان نڪرندڙ زهريلي گئس ڪري سخت بيمار ٿيو پوي. شهر ۾ رهندڙ اڌ لک کن مسلمانن ۾ گهڻا واپاري ۽ عمارتون ٺاهڻ وارا آهن. اهي گهڻو ڪري آذربائيجان ۽ داغستاني سني آهن. آذربائيجان جا اڪثر شيعا ٿين، پر هن اتراهين قطبي شهر نورلسڪ ۾ سني شيعن جي پاڻ ۾ ڪابه کِٽ پٽ ناهي. ٻنهي فرقن جا ماڻهو شهر جي هن اڪيلي مسجد ۾ نماز ۽ قرآن پڙهڻ لاءِ اچن ٿا.
نورلسڪ جي مسجد جي سار سنڀال لهڻ وارو صديق بنا ڏاڙهيءَ جي آهي ۽ مٿي تي آر واري سائي رنگ جي ٽوپي رکي ٿو. روزگار جي ڳولا لاءِ هن ڪرغستان جو شهر اوش (Osh) ڇڏي، سوويت آرمي ۾ ڀرتي ٿي پهرين ماسڪو ۾ نوڪري ڪئي، ان بعد سائبيريا جي ٻين ٻن شهرن ۾ ڪم ڪرڻ بعد هو ست سال اڳ نورلسڪ ۾ اچي رهيو جو هتي نورلسڪ پگهار سٺا ٿي مليا. هن کي هر مهيني 1000 ڊالرن کان 1200 ڊالرن جيترا روبل مليا ٿي جيڪي روس جي حساب موجب سٺا سمجهيا ويا ٿي، پر هاڻ هتي به مهانگائي وڌڻ ڪري ايترن پئسن مان گذارو ڪرڻ ڏکيو ڪم ٿي پيو آهي. اهو ئي سبب آهي جو نورلسڪ ۾ رهندڙ نه رڳو مسلمان پر ٻيا به هي شهر ڇڏي ڏکڻ ڏي وڃي رهيا آهن ۽ سال ۾ تقريبن 5000 ماڻهو هتان لڏين پيا.
آذر بائيجان ۽ ٻين غير روسي رياستن جي ورڪرن لاءِ ته 2002ع کان نورلسڪ ۾ ڪم ڪرڻ لاءِ اچڻ ڏکيو ٿي پيو آهي، جو هتي جي حڪومت فارينرن لاءِ روس جي شهرن ۾ پورهئي ڪرڻ تي سختيون ڪري ڇڏيون آهن. اهڙي طرح ڌارين ماڻهن لاءِ گهمڻ جي ويزا به ڏکي ڪري ڇڏي آهي.
صديق ظهر نماز کان آڌي رات تائين هيءَ مسجد کليل رکي ٿو، جيئن رات جو دير تائين نماز کان علاوه ڪو قرآن سکڻ چاهي ته اهو به اچي سگهي. جمع نماز تي اڪثر ڇهه سؤ کن نمازي نظر اچن ٿا.
روس جي “آرڪٽڪ” يعني اتراهين علائقي جي هن شهر نورلسڪ بابت ڪجهه ٻيون ڳالهيون لکندو هلان ته دنيا جي انهن شهرن ۾ جيڪي آرڪٽڪ سرڪل کان مٿي آهن انهن ۾ نورلسڪ ٻئي نمبر تي وڏو شهر آهي. جيڪو شهر پهرين نمبر تي آهي يعني مورمانسڪ (Murmansk) اهو پڻ روس جو شهر آهي ۽ آرڪٽڪ سرڪل (جيڪو 66.5 ڊگرين ويڪرائي ڦاڪ کي سڏجي ٿو) ان کان مٿي يعني اتر ۾ آهي. نورلسڪ شهر مورمانسڪ شهر کان ننڍو ضرور آهي پر اهو مورمانسڪ کان به مٿي وڌيڪ اتر ۾ آهي. مورمانسڪ شهر 68.96 ڊگريون اتر ويڪرائي ڦاڪ تي آهي ۽ نورلسڪ شهر 69.36 ڊگريون اتر ۾ آهي. مورمانسڪ هڪ بندرگاهه آهي جتي اونهاري جا گهٽ ۾ گهٽ ٻه مهينا کن جهازن جي آمدرفت لڳي رهي ٿي ۽ سال ۾ 60 ڏينهن کن 22 مئي کان 23 جولاءِ تائين لڳاتار سج اڀريل نظر اچي ٿو. نورلسڪ پنجاهه سٺ کن ڪلو ميٽر وڌيڪ اتر ۾ هجڻ ڪري اتي سج لڳاتار 66 کن ڏينهن اڀريل رهي ٿو.
روس جو هي اتراهون شهر ”نورلسڪ“ سمنڊ جي ڪناري تي ناهي. هن شهر کان 90 ڪلو ميٽر کن پري يني سئي (Yenisei) نديءَ جي ڪناري تي ڊوڊنڪا نالي بندرگاهه آهي. هيءَ ندي ”ڪارا سمنڊ“ ۾ ڇوڙ ڪري ٿي. هن سمنڊ (Kara Sea) ذريعي سال جا اونهاري وارا ٻه مهينا مختلف هنڌن تان فيريون ڊوڊنڪا (Dudinka) بندرگاهه ۾ اچن ٿيون جتان نورلسڪ تائين بسون هلن ٿيون، جيڪي نورلسڪ تائين 90 ڪلوميٽرن جو سفر ڏيڍ ڪلاڪ ۾ ڪن ٿيون. بهرحال پاڻي ذريعي اچڻ جو اهو ذريعو فقط ٻه مهينا هلي ٿو ۽ نو مهينا سيارو ۽ برف ڄمي ٿي. ان بعد اونهاري جي ٽن مهينن مان هڪ مهينو برف ڳرڻ ۾لڳي ٿو. سو ٽوٽل ڏهه مهينا کن هن نديءَ يا ڪارا سمنڊ ۾ جهازراني بند رهي ٿي. ظاهر آهي هي سمنڊ جتي سائيبريا ختم ٿئي ٿي ان جي به اتر ۾ آهي. ڪارا سمنڊ ۽ ان جي اولهه وارو سمنڊ بئرنٽس (Barents) سمنڊ، ٻئي “آرڪٽڪ وڏي سمنڊ” جا حصا آهن جيئن اسان وٽ عربي سمنڊ، ايراني نار، خليج بنگال وغيره “هندي وڏي سمنڊ” جا حصا آهن. نورلسڪ ۾ پهچڻ لاءِ سال جا باقي ڏهه مهينا هوائي جهاز ذريعي اچي سگهجي ٿو. ان کان علاوه نورلسڪ کان ٻين شهرن ۾ پهچڻ لاءِ نه روڊ رستا آهن ۽ نه ريل گاڏي. اهوئي سبب آهي جو ڪميونسٽ دور ۾ جن کي سزا طور نورلسڪ موڪليو ويندو هو، انهن لاءِ هتان ڀڄي نڪرڻ جي ڪا واهه نه هوندي هئي. اڄ به هتي گهٽ ماڻهو اچن ٿا ۽ ٽوئرزم لاءِ ته ڪو ايڪڙ ٻيڪڙ اچي ٿو جنهن لاءِ هن کي ماسڪو مان خاص اجازت وٺڻي پوي ٿي. جيستائين روس جي آرڪٽڪ علائقي وارو “مورمانسڪ” شهر آهي ان ۾ پهچڻ جا ڪيترائي ذريعا آهن ۽ روس توڙي ٻين ملڪن جا ڪيترائي سياح گهمڻ لاءِ ايندا رهن ٿا. روس جي شهر ”ماسڪو“ ۽ ”سينٽ پيٽرس برگ“ مان ته روزانو مورمانسڪ اڏام وڃي ٿي. ريل رستي پڻ مورمانسڪ شهر نه رڳو روس جي شهرن سان ڳنڍيل آهي پر يورپ جي ٻين ملڪن سان پڻ. مورمانسڪ ناروي جي بارڊر کان فقط 108 ڪلوميٽر آهي ۽ فنلنڊ جي بارڊر کان 182 ڪلوميٽر – يعني ڪراچيءَ کان حيدرآباد جيترو فاصلو مس آهي. ريلوي لائين کان علاوه مورمانسڪ يورپ جي ڪيترن ئي شهرن سان باءِ روڊ به ڳنڍيل آهي ۽ هر وقت بسون ڪارون اينديون وينديون رهن ٿيون. ماسڪو کان مورمانسڪ ريل گاڏيءَ ۾ اچڻ ۾ 40 ڪلاڪ ۽ سينٽ پيٽرس برگ کان اچڻ ۾ 30 ڪلاڪ لڳن ٿا.
روس جي مٿين ٻن آرڪٽڪ شهرن مورمانسڪ ۽ نورلسڪ مان نورلسڪ ۾ مسلمان گهڻا رهن ٿا، جن ۾ هتي جي روسين کان علاوه آذربائيجاني، چيچن، تاتاري ۽ داغستاني آهن ته وچ ايشيا جي ملڪن ڪرغستان، قزاقستان، ازبڪستان ۽ تاجڪستان جا به رهاڪو آهن. ڪي ته هتي جا ماڻهو به مسلمان ٿيا آهن. سياحت جا اهي شوقين جن کي اهڙن شهرن گهمڻ جو شوق آهي، جيڪي شهر دنيا جي بلڪل آخري ڇيڙي تي اتر ۾ آهن، اهي سئيڊن جي اتراهين شهر ڪِرونا (Kiruna) ۾ ڀلي وڃن، اهڙي طرح ناروي جي شهر “هئمرفاسٽ” يا “هوننگس ويگ” ۾ ڀلي وڃن، جتان ويجهڙائي ۾ سڪرنڊ جو پير حماد الله ٿي آيو آهي ۽ سفر نامو “يورپ جا روشن ڏينهن” لکيو اٿس يا سکر جو وڪيل “شبير شر” ٿي آيو آهي، توهان روس جي به اتراهين شهر مورماسڪ وڃڻ جي تڪليف يا جوکو يا Adventure ڪري سگهو ٿا، پر پنهنجي پڙهندڙن کي نورلسڪ وڃڻ کان گريز ڪرڻ جي نصيحت ڪندس. ڇو جو نورلسڪ وڃڻ يا موٽڻ لاءِ ڪي به روڊ رستا يا ٽرين ناهي. ماڻهو اتي وڃي ڦاسي سگهي ٿو. هڪ ئي روڊ آهي جيڪو نورلسڪ کان ويجهو وهندڙ درياءَ يني سئي (Yenisei) جي بندرگاهه دودنڪا (Dudinka) تائين وڃي ٿو جتان روس جي ٻين شهرن ڏي فيري وڃي ٿي، پر اها به فقط اونهاري جي مهينن ۾ ۽ هتي اونهارو معنى اسان وانگر ڏهه مهينا ناهي، نورلسڪ ۽ دودنڪا پاسي اونهارو معنى فقط ٽي مهينا جون، جولاءِ ۽ آگسٽ. باقي نو مهينا سخت ٿڌ آهي ۽ ٽيمپريچر ڪاٽو 40 کان ڪاٽو 50 جي وچ ۾ رهي ٿو. درياهه جو پاڻي ته ڄميل برف رهي ٿو پر اهو سمنڊ “ڪارا سمنڊ” جنهن ۾ دودنڪار بندرگاهه واري ندي وڃي ڇوڙ ڪري ٿي اهو به 9 مهينا ڄميل رهي ٿو. ان بعد جون جي مهيني ۾ سج اڀرڻ شروع ٿئي ٿو ۽ جيتوڻيڪ لڳاتار اڀريل رهي ٿو پر چوٽ کڻڻ بدران افق وٽ ڦرندو رهي ٿو جنهن ۾ تپش نه برابر رهي ٿي ۽ ڄميل برف جي ڳرڻ ۾ مهينو کن لڳيو وڃي. يعني نورلسڪ پاسي اونهارو ٻه مهينا مس رهي ٿو جنهن ۾ اتي جي درياهه ۽ ڪارا سمنڊ ۾ جهاز راني ٿئي ٿي يعني فيري جهاز هي ٻه مهينا مسافر کڻي نورلسڪ جي ڀر واري شهر دودنڪا ۾ اچن ٿا. جيڪي ايڪڙ ٻيڪڙ ٽوئرسٽ نورلسڪ گهمڻ اچن ٿا، يا يونيورسٽين جا پروفيسر هتي جي ڪميونسٽ لئبر ڪئمپ جو جائزو وٺڻ اچن ٿا، اهي انهن ٻن مهينن ۾ اچن ٿا ۽ آگسٽ جو مهينو ختم ٿيڻ کان اڳ هتان هليا وڃن، جو ٻي صورت ۾ هنن کي هوائي جهاز ۾ وڃڻ لاءِ سيٽ هٿ ڪرڻي پوندي يا نو مهينا سياري جا انتظار ڪرڻو پوندو. ۽ هتي جو هڪ هڪ ڏينهن گهارڻ ڏکيو ڪم آهي. روس ۾ هونءَ ئي مهانگائي آهي ۽ هتي نورلسڪ ۾ ته هيڪاندي گهڻي آهي، جو هتي ڪابه پوک نٿي ٿئي. ڏورانهن ڏاکڻن شهرن مان هر شيءِ اچي ٿي جنهن کي پهچڻ ۾ وڏو عرصو لڳڻ ڪري وڏي اگهه تي ملي ٿي ۽ سياري ۾ ته هر شيءِ هوائي جهاز رستي ئي پهچي ٿي. بقول هڪ ٽوئرسٽ جي نورلسڪ ۾ جيترن پئسن ۾ هڪ ٽوڪرو بصرن ۽ پتائي گجرن جو ملي ٿو اوتري قيمت ۾ توهان ماسڪو ۾ انگورن ۽ صوفن جو ٽوڪرو خريد ڪري سگهو ٿا، جيتوڻيڪ ماسڪو ۾ به ڪا سستائي ته نه آهي. پئرس ۽ لنڊن کان به مهانگو شهر آهي.
مٿي لکي آيو آهيان ته نورلسڪ ۾ ڪابه پوک يا وڻ ٽڻ نٿو ٿئي. اهو ان ڪري جو آرڪٽڪ جا هي علائقا جتي اسان جي گهرن ۾ رکيل فريزرن کان به ٻيڻي ٿڌ ٿئي ٿي، اتي ڪا شيءِ نه خراب ٿئي ٿي نه ڦٽي سگهي ٿي. زمين ۾ دفن ڪيل لاش سئو سالن بعد به ساڳي حالت ۾ رهن ٿا، ڇو جو هيٺ ڌرتي ڪئين ميٽر فروزن رهي ٿي. اهڙي ڌرتيءَ کي Permafrost سڏجي ٿو. دراصل هن پاسي ٿڌ ايتري آهي جو سياري جا نو مهينا ته برف باري ۽ طوفان (تيز ٿڌيون هوائون) پيا لڳن، پر اونهاري ۾ به توهان کي ڳريل برف جا ريلا نظر ايندا. هن پاسي ٻاهر نڪري گهمڻ به سولو ڪم ناهي. تمام گهڻا گرم ڪپڙا پائي ٻاهر 15 کان 20 منٽن تائين مس چڪر هڻي سگهو ٿا. ان جو تجربو مونکي سئيڊن ۽ ناروي جهڙن شهرن ۾ به ٿيندو هو، جتي سياري ۾ ڪو ڪاٽو ڏهه يا ڪاٽو پنڌرهن تائين مس ٿڌ هوندي هئي، پر بس جي انتظار ۾ ڏڪبو پيو هو ته بس اچي ته ان ۾ اندر ويهي گرم ٿجي. هنن ملڪن ۾ حڪومت طرفان به اهو قانون آهي ته بس کي هر بس اسٽاپ تي ڏهن منٽن اندر اچڻ کپي. سو ان مان اندازو لڳايو ته نورلسڪ، ڪرونا يا هئمرفيسٽ جهڙا اتراهان شهر جتي سياري ۾ ڪاٽو چاليهن کان به وڌيڪ ٿڌ ٿئي ٿي، رستن تي هلڻ واري جي ڪهڙي حالت ٿيندي هوندي. نورلسڪ مان ٿي آيل هڪ پروفيسر کان ٻڌو هوم ته هو گهٽين ۾ پنڌرهن منٽ کن چڪر هڻي ڪنهن ڊپارٽمينٽ اسٽور ۾ گهڙي ويندو هو. هن ٻڌايو ته نو مهينا سيارو ۽ برف باري رهڻ بعد جيڪو ٽي مهينا اونهارو ٿئي ٿو، اهو اهڙو هلڪو ٿئي ٿو جو ڪڏهن ڪڏهن سياري واري وسيل برف ئي نٿي ڳري. اونهاري جي ٽن مهينن ۾ جيڪو سج اڀري ٿو، اهو به افق جي ويجهو ئي رهي ٿو ان ڪري ٿڌو رهي ٿو. انهن ٽن مهينن ۾ کڻي برف باري نٿي ٿئي پر آسمان تي ڪڪر رهن ٿا ۽ سج ڍڪيل رهي ٿو. جيڪي ٿورا ڏينهن سج ٿورو مٿڀرو رهي ٿو، ان ۾ ڪجهه ڪجهه گرمائش رهي ٿي ۽ ماڻهو اس سيڪين ٿا پر جي اهي ڏينهن به جهڙ ٿيو ته معنى اونهارو ختم، وري ٻئي سال جي اونهاري جو انتظار ڪريو. جيئن ملائيشيا ۽ سنگاپور ۾ روز مينهن پوندو رهي ٿو پر سنڌ ۽ راجستان جهڙن هنڌن تي سال ۾ ٻه يا ٽي ڏينهن مس ڦڙ ڦڙ ٿئي ٿي ۽ ڪڏهن ته سال ۾ فقط هڪ دفعو به بارش ٿئي ٿي، جنهن کي ڏسڻ لاءِ اسان سڪندا رهون ٿا. ۽ اها جيڪڏهن سمهڻ مهل رات جو ٿي ٿئي ته اسان چوندا آهيو ته ڪاش اها بارش ڏينهن جو ٿئي ها ته ٻار به ڏسن ها. سو اهڙي طرح چرچو آهي ته نورلسڪ جي رهاڪوءَ کان جڏهن اونهاري جو پڇيو ويو ته هن چيو ته “ها! گذريل سال اونهارو هڪ ڏينهن آيو هو پر ان ڏينهن آئون آفيس ۾ هوس.”
نورلسڪ اچڻ کان آئون ان ڪري به منع ڪريان ٿو، ته نورلسڪ اچڻ لاءِ، ويندي روسي ماڻهن کي، ماسڪو مان حڪومت کان خاص اجازت وٺڻي پوي ٿي. ان اجازت بنا ته توهان کي نورلسڪ جو رخ به نه ڪرڻ کپي، ڇو جو پئسا ڏيڻ تي توهان کي هوائي جهاز جي ٽڪيٽ ته ملي ويندي جيڪو توهان کي نورلسڪ جي هوائي اڏي تي اچي لاهيندو پر حڪومت طرفان ”اجازتنامون“ نه هجڻ تي توهان کي ايئرپورٽ کان ٻاهر نه نڪرڻ ڏيندا. ان ڪري دنيا جا ٽوئرسٽ هن پاسي اچڻ کان دل شڪستا رهن ٿا. ان جو اندازو ان مان به لڳائي سگهو ٿا ته گذريل سڄي سال ۾ نورلسڪ گهمڻ لاءِ فقط 200 سياح آيا. هتي اهو به لکندو هلان ته “نورلسڪ” يا “لانگ ييئر باين” جهڙن شهرن ۾ جتي سخت ٿڌ ڪري ڌرتي “پرما فراسٽ” رهي ٿي، اتي گهر، دڪان ۽ آفيسون وغيره پيل پاين (Stilts) تي ٺاهيون وڃن ٿيون جيئن ملائيشيا جي ڳوٺن ۾ ٿين ٿيون. اهو ڳن ڪري ته جيئن اتي گهڻي بارش ڪري پاڻيءَ جا ريلا هيٺان وهي وڃن ۽ اهو گهرن ۾ نه اچي. اهڙي طرح هيڏانهن آرڪٽڪ علائقن ۾ عمارتن جو مٿي هجڻ ڪري برف جي آيل وهڪري (Snowdrifts) کان بچاءُ ٿئي ٿو. ويندي نورلسڪ جي ”مسجد نورد ڪمال“ ائين ڪاٺ جي ٿنڀن مٿان ٺهيل آهي.
هن پاسي جي ٻي ڳالهه اها به آهي ته هتي سياري ۾ بيحد ٿڌيون هوائون لڳن ٿيون جيڪي جسم کي ساڙيو رکن. ٿڌ جي ان سڙڻ کي اسان Ice Burn يا Frost Bite سڏيون ٿا. بهرحال انهن ٿڌين هوائن ۽ سيءَ کان بچڻ لاءِ ههڙن هنڌن تي شهر جا گهر هڪ ٻئي سان مليل رهن ٿا ۽ گهرن جي هڪڙي قطار ٻيءَ جي گهڻو ويجهي رکي وڃي ٿي جيئن وچ ۾ تمام سوڙهي گهٽي هجڻ ڪري ٿڌي هوا جو گذر گهٽ ٿئي ٿو.
هڪ ٻي ڳالهه ته جيتوڻيڪ هن پاسي جي ڌرتي فريزر وانگر ٿڌي ٿئي ٿي جنهن ۾ ڪو وڻ ٽڻ يا گاهه نٿو ٿئي، پر توهان کي ان هوندي به ڪيترن گهرن يا آفيسن ۾ گلن وارا ٻوٽا ۽ ويندي وڻ- اها ٻي ڳالهه آهي ته اهي ڊينڊي قد جا (Dwarf) نظر ايندا. ان لاءِ هو گهرن اندر ڪجهه گرمائش پيدا ڪري يعني Heating System آن ڪري ڪونڊين ۾ مٽي وجهي پوکين ٿا جيڪا مٽي به رستن تي ته نظر نٿي اچي پر سپر مارڪيٽن ۾ ٿيلهِن ۾ خريد ڪري اچڻي پوي ٿو.
منهنجي خيال ۾ اسان جي ڪنهن نوجوان کي دنيا جي ڇيڙي واري ڪنهن شهر ۾ وڃڻ جو شوق آهي ته بهتر آهي ته سئيڊن جي شهر ”ڪِرونا“ (Kiruna) وڃي يا ناروي جي اتراهين شهر هئمرفيسٽ يا هو ننگس وئگ ۾ وڃي جيڪي سندن گاديءَ وارن شهرن کان وري به گهٽ پري آهن. انهن ۾ پهچڻ ۽ رهائش لاءِ سواري ۽ هوٽلن جو بندوبست به بهتر آهي، جيتوڻيڪ مهانگائي ناروي ۽ ڊئنمارڪ ۾ به گهٽ نه آهي. اسٽاڪهوم کان ڪرونا 1200 ڪلوميٽر آهي ۽ اوسلو کان هئمرفيسٽ 1900 ڪلوميٽر آهي، پر ماسڪو کان نورلسڪ 3000 ڪلوميٽر آهي. ناروي ۽ سئيڊن جي شهر ۾ سياري ۾ به بسون ۽ ٽرينون هلن پيون. پر هڪ ڳالهه آهي ته اهڙن ڏکين هنڌن تي اڪيلو نه وڃجي. پاڻ سان گڏ گهٽ ۾ گهٽ هڪ ساٿيءَ جو هجڻ ضروري آهي جو اسان ماڻهن لاءِ هيءَ آرڪٽڪ واري ٿڌ تمام ڏکي ۽ نئين شيءِ آهي. ڪو بيمار ٿي پوي يا ڪٿي ڌڪو کائي ته ان سان گڏ ٻيو به ته ڪو هجي، جو هن جي مدد ڪري. ٻي ڳالهه ته اهڙن هنڌن تي، يا دنيا جي ڪنهن به ملڪ ۾ وڃجي ته پنهنجي سفر جا ڪاغذ- پاسپورٽ، ويزا کان ٽڪيٽ، پاڻ سان قابو رکجي، جو شل نه ڪنهن جو پرديس ۾ پاسپورٽ گم ٿي وڃي- خاص ڪري اسان پاڪستانين جو- هر ڪو اسان کي شڪ جي نگاهه سان ڏسندو. ويندي پنهنجو سفارتخانو به مدد نه ڪندو. جن جا سفارتخانا سٺا آهن انهن ملڪن جي ماڻهن جا به پرديس ۾ پاسپورٽ ايڏو آسانيءَ سان نٿا ٺهن. هونءَ توهان جو جيڪڏهن سئيڊن جي ڪنهن شهر مالمو، گوٿن برگ، اسٽاڪهوم وغيره ۾ ڪنهن مائٽ مٽ وٽ گهمڻ لاءِ اچڻ ٿئي ٿو، يا سئيڊن جي ڪنهن يونيورسٽيءَ ۾ توهان تعليم حاصل ڪري رهيا آهيو ته توهان کي هڪ دفعو هن اتراهين شهر ڪرونا ۾ ضرور وڃڻ کپي. “ڪرونا” سئيڊن جي لئپ لئنڊ صوبي ۾ 67.9 ڊگريون اتر ۾، آرڪٽڪ شهر آهي - جتي هر اونهاري ۾ گهٽ ۾ گهٽ 50 ڏينهن 28 مئي کان 16 جولاءِ تائين سج لڳاتار اڀريل رهي ٿو. يعني روشني ئي روشني رهي ٿي. آدم شماري ڪا گهڻي ناهيس. هونءَ به هن پاسي جي شهرن جي آدم شماري تمام گهٽ آهي. 25000 جي آدمشماريءَ ۾ ڪيترائي مسلمان آهن جن ۾ ڪجهه پاڪستاني پڻ آهن. پهرين يعني اڄ کان ٽيهارو سال اڳ جڏهن آئون سئيڊن جي شهر مالمو ۾ هوس ته هتي ڪرونا ۾ تمام گهڻا پاڪستاني رهيا ٿي جو هو هن ملڪ جو پاسپورٽ حاصل ڪرڻ لاءِ ڪرونا جهڙي ڏکي موسم ۾ به رهڻ لاءِ تيار هئا، پر پوءِ آهستي آهستي ڪري هو به ٻين وانگر ڏکڻ ڏي ڀڄڻ لڳا.
توهان جيڪڏهن ناروي جي ڪنهن شهر برگن، اليسنڊ، بودو، اوسلو وغيره ۾ رهو ٿا، ته پوءِ اتان دنيا جو ڇيڙي وارو يعني اتر قطب ڏي آخري شهر ڏسڻ لاءِ توهان کي “هئمرفيسٽ” يا “هوننگس وئگ” وڃڻو پوندو. آرڪٽڪ علائقي جا اهي ڳوٺڙا 71 ڊگري ويڪرائي ڦاڪ تي آهن. يعني ڏٺو وڃي ته سئيڊن جي اتراهين شهر ڪرونا کان به هي وڌيڪ اتر ۾ آهن، يعني اتر قطب جي ويجهو آهن. ان ڪري هنن شهرن ۾ ڪرونا کان به گهڻا ڏينهن سج لڳاتار اڀري ٿو. هر سال اونهاري ۾ 14 مئي وارو اڀريل سج غروب نٿو ٿئي ۽ افق جي چوڌاري ئي ڦرندو رهي ٿو. 75 ڏينهن بعد پهرين آگسٽ تي هو پهريون دفعو غروب ٿئي ٿو ۽ پوءِ روزانو هن جي غروب ۽ غائب ٿيڻ ۾ ٿورو ٿورو وقت وڌندو رهي ٿو تان جو هڪ ڏينهن اهڙو اچي ٿو جڏهن ڏينهن ۽ رات هڪ جيڏا ٻارهن ٻارهن ڪلاڪن جا ٿين ٿا ۽ پوءِ رات ڏينهن کان وڏي ٿيندي ٿيندي هڪ ڏينهن 24 ڪلاڪن جي ٿيو پوي ۽ سج نظر اچڻ بند ٿيو وڃي ۽ اڍائي مهينا کن لڳاتار رات رهي ٿي.