الطاف شيخ ڪارنر

آرڪٽڪ سرڪل جي آس پاس

ھن ڪتاب ۾ لڳ ڀڳ 72 مضمون شامل آهن، جن ۾ دنيا جھان جا سؤ کان مٿي موضوع بحث هيٺ آندا ويا آهن. ڪتاب جو وڏو حصو ”آرڪٽڪ سرڪل“ وارن ملڪن تي مشتمل آهي، جنھن ۾ سوَين دلچسپ ڳالھيون پڙهڻ لاءِ موجود آهن. اتي جون ريتون، رسمون، سمھڻ، کائڻ پيئڻ، مرڻ، سواري ڪرڻ جا انوکا مثال ڏنا ويا آهن، انھن جي وچ ۾ الطاف شيخ پنھنجي Social Science بابت حاصل ڪيل ڄاڻ بہ ڏيندو ويو آهي. ساڳي وقت  الطاف شيخ ايران، خراسان، افغانستان، اُزبڪستان، آذربائيجان، ترڪمنستان ۽ ٻين وچ ايشيائي رياستن جي علم ادب، مذهب، ماڻهن، حاڪمن، ويڙهاڪ ٽولن جو جھڙي ربط ۽ ضبط سان ذڪر ڪيو آهي. ان مان سندس تاريخ، جاگرافي، مذهب ۽ سماجي رَوين بابت مطالعي جو اندازو لڳائي سگهجي ٿو. ڪتاب ۾ مسجدن بابت مضمونن سان گڏ اتر قطب جي ملڪن ۽ دنيا جي آڳاٽن شھرن بابت ھڪ اھم مضمون پڻ شامل آھي.

  • 4.5/5.0
  • 13
  • 3
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book آرڪٽڪ سرڪل جي آس پاس

ڇا سوره ڪهف ۾ آرڪٽڪ ڏي اشارو آهي جتي ذوالقرنين پهتو

امام وليد حڪيم سوره الڪهف جي مٿي بيان ڪيل آيت بابت ٻڌائي ٿو ته هو (ذوالقرنين) انهن ماڻهن وٽ پهتو جيڪي بنا ڪنهن اوٽ جي سج جي هيٺان هئا. هنن کي سج کان بچڻ لاءِ ڪو ڍڪ (Cover) نه هو. امام وليد ٻڌائي ٿو ته جن ڏينهن ۾ هيءَ آيت نازل ٿي ان دور جي تفسير لکڻ وارن عالمن کي قدرت جي هن ڪرشمي (Phenomenon) جي ڄاڻ نه هئي ڇو جو هنن دنيا جي هن طرف جي ڏورانهن ڏيهن Extreme Ends ڏي سفر نه ڪيو هو. پر هتي توهان ڏسو! اسان وٽ سڄو ڏينهن سڄي رات سج بيٺو آهي ۽ ڏسو هي جون جو مهينو آهي جيڪو اسان وٽ (اتر اڌ گول جي ملڪن ۾) گرم ترين رهي ٿو. هينئر گرميءَ جو پڌ ڪراچي ۽ قاهري ۾ ته تمام گهڻو آهي پر نيويارڪ ۽ ٽوڪيو ۾ به سخت گرمي آهي پر هتي دنيا جي هن ڇيڙي تي، هن شهر ”بودو“ ۾ لڳ ڀڳ زيرو آهي ۽ هر ماڻهو ڀانئي ته سج جي سامهون- يعني اس ۾ ويٺو رهان. (جيئن پاڻ وٽ سياري ۾ جڏهن سکر، لاڙڪاڻي ڏي ٿڌ جو پَدُ زيرو تي وڃيو پهچي ته سج اڀرڻ تي هر ڪو ماڻهو ڀانئي ته اس ۾ ويٺو رهان. پڙهندڙ اها ڳالهه به ڌيان ۾ رکن ته اسان وٽ نومبر ڊسمبر جي مهيني ۾ به سج اهو ئي چوٽ وٺي ٿو. ڪو معمولي ڏکڻ طرف Slanting ڪري ٿو، پر هن پاسي اونهاري ۾ به سج جي اس ۾ اها تپش ناهي ان ڪري جو اهو افق وٺي هلي ٿو ۽ هن جا ڌرتيءَ تي ڪرڻا ايڏو ته پاسيرو پون ٿا جو هنن ۾ ذرو به تپش ناهي. ايتري قدر جو ماڻهن جي اڱڻن ۾ يا گهرن جي ڇتين تي به اس نٿي اچي. پاسيرو ۽ هيٺاهون سج هجڻ ڪري ان جي اس گهرن جي ٻاهرين ڀتين، درن ۽ درين تي ئي اچي ٿي ۽ اها هلڪي ڳاڙهسري رهي ٿي جيڪا سج جي غروب وقت اسان وٽ ٿئي ٿي. سو هن پاسي سج کان بچڻ ڪير ٿو چاهي بلڪه هر هڪ ڀانئي ته هو اس ۾ هلي. اونهاري ۾ به هتي سخت سردي ٿئي ٿي. اهو اسان وٽ اونهارو آهي جنهن ۾ سج جي ايڏي تپش ٿي ٿئي جو سنڌ ۾ ڏهين بجي به ماڻهو وڻن جي ڇانوَ ڳوليندا وتن. هيڏانهن آرڪٽڪ ناروي ۾ هن شهر بودو کان مٿي ٽرومسو، هئمرفيسٽ، لوفوتين ڏي ته ڪو وڻ ٽڻ ته ڇا پر گاهه يا ٻوٽو به نٿو ٿئي جو پنج ڇهه فوٽ ڌرتي جو هيٺيون تهه ايڏو ٿڌو رهي ٿو جو ڪنهن ٻج جي ڦٽڻ جو سوال ئي نٿو پيدا ٿئي. پنجن سالن بعد به اهو ٻج ساڳي صورت ۾ رهي ٿو ڄڻ فريزر ۾ رکيو هجي. سئو سال اڳ دفن ڪيل لاش اڄ به ساڳي حالت ۾ آهن، جنهن جو ذڪر ڪنهن ٻئي مضمون ۾ ڪري چڪو آهيان ته هن پاسي جي اتراهن علائقن ۾ خاص ڪري لانگ ييئر بائن جهڙن شهرن ۾ ته مردن کي دفن ڪرڻ تي به بندش آهي. سو هن پاسي ڪٿي آهن وڻ ٽڻ؟)
امام وليد حڪيم پنهنجو هي وڊيو ڏيکارڻ دوران ٻڌائي ٿو ته ”اڄڪلهه اونهاري ڪري ڏينهن وڏو ضرور ٿئي ٿو پر سرديءَ ڪري روزو رکڻ ڏکيو ڪم ناهي. اڃ ته صفا نٿي لڳي البته بک کي منهن ڏيڻو پوي ٿو.“
امام وليد چوڌاري ڪئميرا گهمائي ڏيکاري ٿو ته سواءِ چند مسلمانن جي جيڪي تراويح نماز پڙهي پيا وڃن روڊن تي ڪو ماڻهو ڇيڻو ناهي. دڪان آفيسون بند آهن. هو ٻڌائي ٿو ته ”هن وقت هتي آڌي رات آهي. (يعني سج ضرور نظر اچي پيو، ڏينهن جهڙي روشني به آهي پر رات جا ٻارهن کن ٿيا آهن سو آڌي رات ئي ٿي) هتي جا ماڻهو ستا پيا آهن جو هنن کي صبح جو آفيسن ۾ وڃڻو آهي، ٻارن کي اسڪول وڃڻو آهي. اسان چند مسلمان ان ڪري اڃان جاڳون پيا جو اسان هينئر هينئر تراويح نماز پڙهي آيا آهيون ۽ سحريءَ جي تياريءَ لاءِ وڃي رهيا آهيون.
”دنيا جي ٻين حصن جا ماڻهو اهو سوال ڪن ٿا ته توهان ناروي وارا هتي روزا ڪيئن ٿا رکو جڏهن ته هتي سج غروب ئي نٿو ٿئي؟“ ان ڳالهه لاءِ ڪيتريون ئي فتوائون موجود آهن. هن پاسي جي مسلمانن ميٽنگ ڪري فيصلو ڪيو ته ڪنهن کي فالو ڪجي جيئن هن ريجن جا ماڻهو هڪ ڳالهه تي ئي عمل ڪن ۽ پاڻ ۾ ٻڌي قائم رکن. ڀر وارن ننڍن ننڍن ڳوٺن ۽ ٻيٽن تي رهندڙ مسلمانن کي ٿو ملائجي ته جملي ٻه هزار کن مسلمان ٿين ٿا. سڀني گڏجي مصر جي الاظهر جي فتوا کي قبول ڪيو آهي جنهن مطابق اسان مڪي، سعودي عرب جي وقتن کي فالو ڪريون ٿا. بهرحال جنهن وقت اسان روزو رکون ٿا ان وقت به سج سامهون آهي ۽ جڏهن افطار ڪريون ٿا، ان وقت به سج سامهون بيٺو آهي. ڪي ماڻهو اهو اعتراض ڪن ٿا ته اسان اهو ڇا ٿا ڪريون سج غروب نه ٿيو آهي توهان افطار پيا ڪريو! اهو ته حرام ٿيو. انهن کان آئون پڇڻ چاهيندس ته هو ئي ٻڌائين ته پوءِ ڀلا اسان ڇا ڪريون؟ (سج ته ڏيڊ مهيني بعد غروب ٿيندو سو به هن شهر بودو ۾. مٿي اتر ۾ ٽرومسو جهڙي شهر ۾ ته اهو اڍائي مهينا کن غروب نٿو ٿئي. اهڙي طرح اڃان به مٿي اتر ۾ اتر قطب وٽ ته سج ڇهه مهينا لڳاتار اڀريل نظر اچي ٿو.) سو اسان مڪي جي وقتن تي نه رڳو روزو رکون ۽ کوليون ٿا پر فجر نماز ۽ تراويح نماز به ان وقت پڙهون ٿا جنهن وقت ڪعبتھ الله ۾ پڙهي وڃي ٿي.“
امام وليد حڪيم پنهنجي هن وڊيو ۾ ٻڌائي ٿو ته هي ڪم هر رمضان ۾ نٿو ٿئي. هڪ ٻن سالن بعد رمضان اهڙين تاريخن تي اچي ويندو جڏهن سج کي لهندو ۽ اڀرندو به ڏسنداسين.“ (اسلامي سال عيسوي سال کان 15 ڏينهن ننڍو ٿئي ٿو. سو رمضان هر سال 15 ڏينهن اڳ ئي اچي ٿو. سو ڪجهه سالن بعد رمضان اهڙن مهينن ۾ به اچيو وڃي جڏهن بودو ۾ لڳاتار سج اڀريل نٿو ٿئي. جيئن ٽرنڍهام شهر بابت لکي آيو آهيان ته اتي اسان جو پهريون دفعو جڏهن جهاز پهتو ته انهن ڏينهن ۾ سج ويهه ايڪيهه ڪلاڪ کن رهڻ بعد غروب ٿيو ٿي)
اها ئي ڳالهه امام وليد هن وڊيو ۾ سمجهائي ٿو: ”بهرحال هي سلسلو هر سال نه هلندو رهندو آهي ڪجهه سالن بعد رمضان اهڙن مهينن ۾ به ايندو جڏهن سج کي لهندي ۽ اڀرندي به ڏسنداسين ۽ پوءِ اسان لوڪل وقت مطابق هلندا آهيون جيتوڻيڪ آهستي آهستي ٿي ڏينهن رات ۾ فرق ٿئي ٿو. شروع ۾ ته 22 ڪلاڪن جو به ڏينهن ٿئي ٿو ۽ وڏا وڏا روزا رکڻا پون ٿا. (پوءِ وري هڪ اهڙو وقت به اچي ٿو جڏهن پندرهن کن سالن بعد رمضان سياري جي مهينن ۾ اچي ٿو جڏهن رات 22 ڪلاڪن تائين ٿيو وڃي ۽ روزو ڪو ڪلاڪ ٻن جو مس رکڻو پوي ٿو.)