فنلينڊ جو شهر يووسڪولا، قمبر جو اعجاز شيخ، دادوءَ جو عباس خشڪ ۽ لاڙڪاڻي جو منصور جوڻيجو
فنلينڊ جي مقابلي ۾ ايسٽونيا غريب ملڪ آهي ان ڪري صبح پهر ٽالن کان هزارين پورهيت، روزگار خاطر هيلسنڪي اچن ٿا ۽ شام جو فيرين ذريعي موٽيو وڃن. ڪيترين ئي قسمن جون فيريون هلن ٿيون ڪي تمام وڏيون ۽ آرامده آهن جن جي ٽڪيٽ وڌيڪ آهي ته ڪي سستيون به آهن. منهنجو سامونڊي نوڪري دوران جهاز ذريعي هيلسنڪي بندرگاهه ۾ اچڻ ٿيو آهي ۽ مالمو (سئيڊن) ۾ تعليم دوران فيلڊ ٽرپ لاءِ پڻ فيرين ۽ هوور ڪرائفٽن جي ڪنسٽرڪشن جو ڪم سکڻ لاءِ هيلسنڪيءَ ۾ ئي رهڻ ٿيو آهي. هڪ دفعي گهمڻ خاطر يووسڪولا وڃڻ ٿيو هو. يووسڪولا جتي رخسانا جي ان شهر جي نالي سان يونيورسٽي آهي، هيلسنڪيءَ جي اتر ۾ 270 ڪلو ميٽر جي فاصلي تي آهي. رستي تي فنلينڊ جو ٽيو نمبر شهر ٽئمپر (Tampere) اچي ٿو جنهن کان يووسڪولا 130 ڪلو ميٽرن جي فاصلي تي آهي. يووسڪولا تعليمي ادارن ڪري فنلينڊ جو اٿينس سڏجي ٿو. موسم ۽ خوبصورتيءَ ۾ فنلينڊ، سئيڊن ۽ ناروي هڪ جهڙا ملڪ آهن ۽ هڪ ٻئي سان مليا پيا آهن- يعني سندن مٿيان حصا باقي هيٺين حصن جي وچ ۾ مختلف سمنڊ آهن جيڪي بالٽڪ سمنڊ جا حصا آهن. انهن ٽن ملڪن جي هيٺان ايسٽونيا ۽ ڊئنمارڪ آهي. ڊئنمارڪ، ناروي ۽ سئيڊن سمجهو ته ڪزن ملڪ آهن ۽ انهن جي ٻولين ۾ به ڪو خاص فرق ناهي، اهي ائين آهن جيئن پنجابي سرائيڪي يا سنڌي سرائيڪي، باقي فنلينڊ جنهن جي ٻئي پاسي روس آهي ان جي ٻولي بلڪل مختلف آهي پر مٿس سئيڊن وارن جي وڏو عرصو حڪومت رهي ان ڪري اڄ به فنلينڊ جي هر شهر جي رستن جا توڙي شهرن جا سندن ٻولي فنس ۾ نالا آهن ته سئيڊش ٻوليءَ ۾ به. هن پاسي جي آدمشماري هونءَ به گهٽ آهي خاص ڪري اتراهن علائقن جي جو اتي وڌيڪ ٿڌ پوي ٿي ۽ ڏينهن توڙي راتيون وڏيون ٿين ٿيون سڄي فنلينڊ جي ايراضي 304000 چورس ڪلو ميٽر آهي (پاڪستان جي 796090 چورس ڪلو ميٽر) پر آدمشماري فقط 55 لک آهي. سڀ کان گهڻي آدمشماري هيلسنڪيءَ جي ساڍا ڇهه لک آهي. ٻئي نمبر تي وڏو شهر ”ايسپو“ آهي جنهن جي ٽي لک آهي. يوواسڪولا ستين نمبر تي وڏو شهر آهي جنهن جي آدمشماري ڏيڍ لک آهي. هن شهر لاءِ چون ٿا ته اهو تيز رفتاريءَ سان وڌي رهيو آهي جو 1940ع ۾ هن شهر جي آدمشماري اڌ لک کان به گهٽ هئي. هونءَ هن شهر يوواسڪولا جو نالو اچارڻ اسان لاءِ کڻي ڏکيو هجي جيئن ناروي، فنلينڊ جي ماڻهن لاءِ سچل ڳوٺ. پر پوءِ اتي رهڻ سان اهي نالا اچارڻ سولا ٿيو وڃن جيئن ملائيشيا ۾ ”ڪئمپونگ بارو“ اچارڻ- ملئي جي لفظ ڪمپونگ يا فنلينڊ جو لفظ ڪولا (Kyla) جي معنيٰ آهي ڳوٺ، ۽ يوواس جي معنيٰ آهي اناج- يعني اناج وارو ڳوٺ.
يوواسڪولا شهر ۾ اناج منڊيون هجن يا نه پر تعليمي ادارا کوڙ آهن. ”يونيورسٽي آف يوواسڪولا“ فنلينڊ جي هڪ مشهور يونيورسٽي آهي جنهن ۾ هر سال 16000 کن شاگرد داخلا وٺن ٿا. ملڪ جا ڪيترائي نامور ماڻهو، ٻن وزيراعظمن اُرهو ڪاسترن ۽ ماتي وان هينن سميت هن يونيورسٽيءَ مان تعليم حاصل ڪئي آهي. 62 ڊگرين ويڪرائي ڦاڪ تي هجڻ ڪري آرڪٽڪ سرڪل کان 4 کن ڊگريون هيٺ آهي پر ان هوندي به سندس موسم ناروي جي شهر ٽرنڍهام جهڙي آهي ۽ اڄڪلهه ويهه ايڪيهه ڪلاڪن جو ڏينهن ٿئي ٿو ۽ باقي ٽي ڪلاڪ کن سج غروب ٿيو وڃي پر ايترو هيٺ نٿو وڃي ان ڪري اهي ٽي ڪلاڪ نالي جا ته کڻي رات چئون جو سج غروب ٿيو وڃي پر اهو سمورو ٽائيم سِول Twilight هجڻ ڪري روشني رهي ٿي.
بهرحال ڪو زمانو هو جو آئون اُهو ئي چوندو هوس ته هيلسنڪي جي يونيورسٽيءَ ۾ اسان جي ملڪ جا شاگرد ڇو نٿا اچن، پر هاڻ ته ڏسان پيو ته فنلينڊ جي ٻين شهرن جهڙوڪ يوواسڪولا، ٽيمپرين ۽ ٻين شهرن جي يونيورسٽين ۾ به نه فقط اسان جي ملڪ جي وڏن شهرن جا پر سنڌ جي ڳوٺن جا به شاگرد تعليم حاصل ڪري رهيا آهن جن مان هڪ اسان جي اديب ۽ تعليمدان ڊاڪٽر محبوب شيخ جو فرزند اعجاز شيخ به آهي جيڪو Digital Marketing ۾ ڊاڪٽوريٽ ڪري رهيو آهي. سندس احوال تفصيل سان نٿو لکان جو سندس والد صاحب مهيني کان فنلينڊ ۾ آهي جنهن کي هر هفتي ڏيڊ فون ڪري همٿائيندو رهان ٿو ته فنلينڊ تي، خاص ڪري ان جي تعليمي ادارن تي ڪجهه لک. محبوب شيخ جا ماسڪو ۽ ترڪيءَ تي به بهترين سفرناما لکيل آهن ۽ هو هتي جي سفر نامي ۾ انهن شاگردن جو احوال پڻ ضرور لکندو جيڪي اڄڪلهه فنلينڊ ۾ تعليم وٺي رهيا آهن جيئن ته دادوءَ جو عباس خشڪ، لاڙڪاڻي جو منصور جوڻيجو جيڪو IBA سکر مان تعليم حاصل ڪري آيو آهي. انهن ۾ هڪ حيدرآباد پاسي جو سنجي به آهي جنهن ماسٽرس به هتان ڪئي ۽ هاڻ Ph.D ڪري رهيو آهي. هن جو سبجيڪٽ انفارميشن ٽيڪنالاجي آهي. بهرحال اهي مٿيان شاگرد فقط يوواسڪولا شهر جي تعليمي ادارن ۾ تعليم حاصل ڪري رهيا آهن. اهڙي طرح فنلينڊ جي ٻين شهرن ۾ اسان جا شاگرد تعليم وٺي رهيا آهن ۽ هيلسنڪي ۾ ته تمام گهڻا آهن جيڪو فنلينڊ جي گاديءَ جو شهر آهي ۽ بلڪل ڏکڻ ۾ هجڻ ڪري اتي جي موسم فنلينڊ جي ٻين شهرن کان جيڪي لاهور، پشاور، اسلام آباد وانگر اتر ۾ آهن، بهتر آهي.