51. جنين هٺ هارايو، تنين جيتيو جڳ کي. (چوڻي)
ڪن انسانن جو وري اهڙو ته اڌ-ڀت سڀاءُ هوندو آهي، جو دنيا سان موھ ۽ لالچ هوندي به، ماڻھن سان چڱيءَ ريت هلندا آهن. مگر ڪي وري اهڙا سالڪ لوڪ هوندا آهن جو، کين دنيا جي ڪنھن پدارٿ سان موهه هڪ طرف نه هوندو آهي ته، سڀاءُ ۾ نِه-هٺا ۽ نياز وارا ٻئي طرف هوندا آهن.
مٿين ٽنھي طبقن جي انسانن مان، پوئين طبقي وارا، لاشڪ خاص ڌيان ڇڪائيندڙ ٿين ٿا. ڇو جو هٺ هڪ اهڙي اڻ-سھائيندڙ وستو آهي جا هڪ انسان کي ٻئي کان، ڀاءُ کي ڀاءُ کان، پٽ کي پيءُ کان، ڌيءُ کي ماءُ کان، ائين چئجي ته سڀني کي وڇوڙي ٿي. اتھاس جا ورق شاهد آهن ته؛ جن به انسانن، هٺ ۽ مغروري ڪئي آهي، سي عرش تان ڪري اچي پٽ تي پيا آهن.
ھٺ نه ڪجي ايترو، ھٺ وڃايا وير،
ڪري پيا ڪيترا، ماڙين مٿان مير.
ڇاڪاڻ ته هٺيلو ۽ گهمنڊي شخص، سوارٿي ۽ خود-ثنا وارو ٿيندو آهي. اهو ئي سبب آهي جو هر ڪو کانئس پري پيو ڀڄندو آهي.
سالڪن جو قول آهي ته؛ انسان ڀل خدا نه هجي مگر هر انسان ۾ پرماتما جو واسو ٿئي ٿو. ان ڪري هٺيلا ۽ مغرور ماڻھو، نه فقط انسانن کان پري رهن ٿا پر اڻ سڌيءَ طرح پرماتما کان به جدا رهن ٿا.
“آدم ڪو خدا مت ڪهو، آدم خدا نهين،
خدا ڪي نور سي، آدم جدا نهين.”
جنھن جو سار اهو ئي آهي ته انسان، ايشور کان الڳ نه آهي. ان ڪري جي نئڙت ۽ نياز سان هلن ٿا، سي حقيقت ۾ پرماتما کي پائين ٿا. نيازي شخص، سڀ جي ڀلي ۽ سڄيءَ انسان ذات جا گهڻگهرا ٿين ٿا. سڀني جي بھبودي ۽ ڀلائي چاهين ٿا. هٺ-هاريل شخص، ماڻھن جي دلين تي راڄ ڪن ٿا. هر گهر ۾ اهڙن ماڻھن جو واسو ٿئي ٿو. هر جڳهه تي انھن جو ناماچار آهي. هر شخص، سندن عزت ڪري ٿو. خودي ماري هلندڙ جيو، نه فقط منش جي هرديه کي جيتين ٿا پر پرماتما کي پائي وٺن ٿا. انھيءَ ڪري نيڪ انسان، سدائين اها ڀلي ۽ سٺي صلاح ڏيندا آهن.
ڇڏ هٺ ۽ رهه نماڻو، تون سڀ سان قليچ،
رک شرم ڪو، ستاءِ ڪڏهن ڪين خلق کي.
اردوءَ جي شاعر پڻ چيو آهي:
مٽادي اپني هستي ڪو، اگر مرتبہ چاهيئي،
ذره خاڪ مين مل ڪر، گل و گلزار هوتا هئي.
من ماري ۽ هٺ هاري هلڻ، منش جا لازوال گڻ آهن. نمرتا پورڪ شخصن جي چھري تي، سدائين نوراني چمڪ پسجڻ ۾ ايندي آهي. هنن جي چپن تي انوکي مسڪراهٽ جو نرنيه هوندو آهي. هنن جي اکين مان هميشه نِه-ھٺائي پئي ڏسبي آهي. لاشڪ اهڙا انسان، پنھنجي جادوءَ جي اثر سان سڄيءَ دنيا کي جيتي وٺن ٿا.