83. ڪڏهن روح راڳن ۾ ريجھي، ڪڏهن بت بيتن مان بيزار. (چوڻي)
انسان جو من، حريص ۽ لالچي بڻجي پيو. دنيوي سک حاصل ڪرڻ لاءِ، هر هڪ ڊوڙ ڪرڻ لڳو. پنھنجي دنيوي سک جي حاصلات لاءِ، ڪوڙ ۽ پاکنڊ کان ڪم ورتائين. سندس جيون جو هڪ هڪ پل، پاپ جو ڀاڳتي بڻجي پيو. ايشور سان جيڪي انجام ۽ اقرار ڪيا هئائين تن کي ڀلائي، مايا ميڙڻ ۾ پنھنجو وقت زيان ڪرڻ لڳو آهي. نتيجي طور سندس سمورو جيون، پاپن سان ٽمٽار ٿي ويو آهي.
ليڪن اهو سڀ ڪجهه ڪافي نه آهي. انسان جي روح يا آتما کي ته، ٻيو ئي ڪجهه گهرجي. دنيوي پدارٿن ۾، سچو سک نه آهي. آتما کي گهرجي آلوڪڪ آنند، جنھن مان هميشه ۽ دائمي سک نصيب ٿئي ٿو.
ظاهري طرح انسان، آتما کي سک ڏيڻ لاءِ مندر ٺھرايا آهن. ڌرمشالائون ۽ اناٿ آشرم برپا ڪيا اٿائين. پاڻ کي مشغول رکڻ لاءِ مندر ۽ مڙهيون ڀيٽڻ به سندس ڪم بڻجي پيو آهي. ڏٺو ويو آهي ته؛ ان مان به سندس آتما کي سچو سک پراپت نٿو ٿئي. ڀڳوان ٻڌ، ڀڳوان مھاوير ۽ ٻيا اهڙا انيڪ مثال ملندا، جن جو جنم شاهي محلن ۾ ٿيو. سنساري سکن مان کين آنند نه مليو. تنھنڪري انھن، دنيوي پدارٿن ۽ مڙني سکن جو تياڳ ڪيو.
آتما کي ڇا گهرجي؟ انسان، آتما کي آنندي بڻائڻ لاءِ پنھنجي چوڌاري انيڪ پدارٿ ميسر ڪري ٿو. هو ائين سمجهي ٿو ته؛ سندس آتما کي آنند ملي چڪو. دنيوي سکن ۾ پاڻ کي مشغول رکي ٿو ۽ ڪڏهن ڪڏهن آنند محسوس ڪري ٿو. پنھنجي چوڌاري انيڪ نعمتون کڙيون ڪري ٿو. پنھنجي اڳيان وندر جا ساڌن ميسر ڪري ٿو. شاهي جلسن ۾ سنمان حاصل ڪري ٿو. اخبارن ۾ پنھنجي ساراهه پڙهي کڳيون هڻي ٿو. نوڪرن چاڪرن تي حڪم هلائي ٿو. انھن مڙني مشغولين مان ائين وسھڻ ۾ ايندو آهي ته، شريرڪ سک جي حاصلات سان ئي آتما کي سک ملي چڪو. ليڪن آتما لاءِ ڇا چئجي؟ هر هڪ انسان جي جيون ۾ اهڙو پل اچي ٿو، جنھن پل ۾کيس، دنيوي سکن سان نفرت ٿي وڃي ٿي. مڙني پدارٿن کان پاسيرو رهڻ جي ڪوشش ڪري ٿو. آتما جي ڳالھين ۾ پاڻ کي مشغول رکي ٿو. تن سان بيزار ٿي پوي ٿو ۽ ڪنارو ڪرڻ لڳي ٿي. اهو ان جو سمورو دارومدار آهي، ويچارن تي. انسان جي من ۾ سدائين ويچارن جون لھرون پيون اٿن. ڪڏهن دنيوي سکن ۽ پدارٿن طرف من مائل ٿي وڃي ٿو. ڪڏهن انھن کي ناسوند سمجهي منجھانئن بيزار ٿي پوي ٿو. ان ڪري سالڪن جو قول آهي ته؛ سدائين ويچارن تي قبضو رکجي. جيون کي هڪ-ڪرو ۽ هڪ-سرکو هلائڻ گهرجي.
حاصل مطلب: آتما، ڪڏهن دنيوي سکن جي حاصلات طرف مائل ٿي ڪري، پاڻ کي دنيوي سکن ماڻڻ تي مشغول رکي ٿي. ڪڏهن وري حاصل ٿيل پدارٿن مان تنگ ٿي، کانئن ڪنارو ڪري ٿي.
ڪوي دلگير چيو آهي: “مصري به ناهي مٺي، روح نه جي راس.” يا “مصري به ناھي مٺي، جي روح آھي اداس.”